Роля замежных спецыялiстау пры фарміраванні прамысловага патэнцыялу у сходніх рэгiёнау БССР (1970-1980-я гг.)

Размещено на http://www.allbest.ru/

Магілеускі дзяржауны універсігат харчавання

Роля замежных спецыялiстау пры фарміраванні прамысловага патэнцыялу усходніх рэгiёнау БССР (1970-1980-я гг.)

І.А. Пушкін

кандыдат пстарычных навук, дацэнт

дактарант

У артикуле прааналізаваньї выкары- станне імпартнага абсталявання, удзел і роля специялістау з розных краін у фарміраванні прамысловага патэнцыялу ва усходніх рэгкнах БССР. Адзначана, што на працягу 1970-1980-х гг. на шэрагу прадпрыемствау БССР шэфмантажныя і пусканаладачныя работы ажиццяулялі спецыялкты з ФРГ, Англіі, Галандні, Японіі, Італіі. Тэхналагтны вопыт і абсталяванне гэтых краін дазволілі беларускім спецнялістам пазнаёмщца з перадавимі тэхналогіямі, павысщь сваю кваліфікацню, умацаваць кадравы патэнцыял савецкай Беларусі. Шэраг прамысловых прадпрыемствау вийшлі на узровень, які адпавядау тагачасным дасягненням навукі і тэхнж і занялі вядучыя пазіцні у эканамщы рэспублт, СССР і Еуропы.

Ключавыя словы: БССР, Магілеуская вобласць, замежныя спецьіялістьі, прамысло- васць, зканамічнае развіцце, кадры.

Pushkin I THE ROLE OF FOREIGN EXPERTS IN THE FORMATION OF THE INDUSTRIAL POTENTIAL OF THE EASTERN REGIONS OF THE BSSR (1970-1980s).

The author analyzes the use of imported equipment, the participation and role of foreign specialists in shaping the industrial potential of the eastern regions of the BSSR. It is noted that during the 1970-1980s at a number of enterprises of the BSSR installation and commissioning work was carried out by specialists from Germany, England, Holland, Japan, Italy. The technological experience and equipment of these countries allowed Belarusian specialists to get acquainted with advanced technologies, improve their skills, and strengthen the personnel potential of Soviet Belarus. A number of industrial enterprises reached a level that corresponded to the best achievements of science and technology at that time and took leading positions in the economy of the republic, the USSR and Europe.

Keywords: BSSR, Mogilev region, foreign specialists, industry, economic development, human resources.

Уводзіньї

Актуальнасць артыкула вызначаецца важнасцю для сучаснага развіцця эканомт Рэспублт Беларусь фарміравання канку- рэнтаздольнага шавацыйнага прамысло- вага комплексу, арыентаванага на стварэн- не высокавытворчых працоуных месцау і рост прадукцыйнасці працы, што немаг- чыма дасягнуць без аналізу і усебаковага вывучэння шляхоу эканамшнага развіцця Беларусі у розныя пстарычныя перыяды. У прыватнасці, у 1970-1980-я гг, калі у Савецкай Беларусі дынамшна і паспяхова развівалася прамысловасць. Наша мэта - прааналізаваць удзел і вызначыць ролю замежных спецыялютау пры фарміраванні прамысловага патэнцыялу усходніх рэпёнау БССР.

У беларускай савецкай [1-4] і сучаснай пстарыяграфп [5-10], у кантэксце пашы- рэння эканамічных, грамадска-палпычных і культурных сувязей БССР з рэспублікамі СССР і замежщімі краінамі, адзнача- на, што на прадпрыемствах хімічнай і нафтахімічнай, лёгкай і харчовай, лясной і дрэваапрацоучай прамысловасці рэспублікі, машынабудаванні выкарыстоувауся тэхнала- гічны вопыт і абсталяванне краін Заход- няй Еуропы, а таксама сацыялютычных дзяржау, якія аб'ядноуваліся у рамках Са- вета Эканамічнай Узаемадапамогі (СЭУ). У навуковых публікацмях не у поуным аб'ёме раскрыта роля замежных спецыялютау, толькі узгадваецца, што яны ажыццяулялі мантаж абсталявання і для вывучэння тэхналагічных працэсау за мяжу выязджалі беларускія спецыялісты [6, с. 227]. У арты- куле выкарыстаны архіутія матэрыялы, якія упершыню уводзяцца у навуковы зва- рот.

Асноуная частка

Дынамина і паспяхова развівауся прамысловы патэнцыял усходніх рэпёнау БССР у гады дзявятай - дванаццатай пяцігодак (1971-1990), калі апераджальшмі тэмпамі развіваліся хімічная, нафтахімічная прамысловасць, машынабудаванне і металаапрацоука, павялічвауся аб'ём пра- мысловай вытворчасці. Так, у Магілеускай вобласці толькі у першай палове 1970-х гг. было уведзена у дзеянне 18 прамыс- ловых прадпрыемствау, больш за 100 буйных вытворчых аб'ектау Адбылося асваенне 180 новых відау машын, абсталя- вання, апаратау, прыборау, укараненне 417 механізаваных паточных і аутаматычных ліній. У Віцебскай вобласці пабудавалі буй- ныя заводні: каляровых тэлевиарау, бялкова- вітамінных канцэнтратау, “Эвютар”, “Шкловалакно”, керамзітавага жвіру, Віцебскі домабудаушчы камбінат, вытвор- чыя аб'яднанні (ВА) “Нафтан”, “Палімір”, “Маналіт”, “Электравымяральнік”, “Орша- будматэрыялы”, Аршанскі інструментальньї завод і інш. З'явіліся такія унікальним прадпрыемствы, як Магшёускае вытвор- чае аб'яднанне (МВА) “Хімвалакно”, Магшёусю камбінат шауковых тканін (КШТ), кардонна-руберойдавы завод у Асіповічах, Бабруйскі завод масавых шын ВА “Бабруйскшына” і інш. [11, с. 25-27]. На пабудаваных або мадэршзаваных прадпры- емствах выкарыстоувауся тэхналагічны вопит специмлістау з розных краін і імпартнае абсталяванне.

На працягу 1970-1980-х гг. у адпаведнасці з падпісанымі кантрактамі на шэрагу прадпрыемствау БССР шэф- мантажныя (выкананне работ па мантажы, падключэнш і наладцы абсталявання персаналам заказчыка пад кірауніцтвам персаналу пастаушчыка) і пусканала- дачныя работы ажиццяулялі замежныя спецыялісты з ФРГ, Англіі, Галандиі, Японіі, Італіі, Югаславіі і інших краін. Згодна з кантрактамі з замежнимі фірмамі агульны кошт работ па будауніцтве і рэканструкцыі витворчасці хімічнай, шын- най і тэкстыльнай прамысловасці толькі для Магшёускай вобласці складау каля 1 млрд заходнегерманскіх марак (1 долар ЗША - 2 маркі ФРГ (1978), 1,82 маркі (1980), 2,55 маркі (1983); у сярэдзше 1980-х гг. адзін савецкі рубель - тры маркі ФРГ, курс 1986 г.: 100 марак ФРГ - 33,92 руб.).

На МВА “Хімвалакно” і ВА “Бабруйск- шына” у мантажы і пуску асобных вытвор- часцей прималі удзел прадстаунікі фірмау ФРГ “Хэхст”, “Круп-Коперс”, “Фр. Удэ” і “Бюлер-Міаг”, японскай “Міпуі-Торэ”, англійскай “Сайман-Карлз”, італьянскіх “Фата” і “Піралі'\ Мантаж і наладку імпартнага абсталявання на КШТ рабілі специялісти галандскіх фірмау “Шторк” і “Сайтэкс”, японскай “Вакаяма-Тэко”, заходнегерманскіх “Хэхст” і “Унан Матэкс”. Так, у 1981-1982 гг на МВА “Хімвалакно” з дапамогай замежных фірмау ажиццяуляліся шэфмантажныя і пуска-наладачныя работы на трох вытворчасцях: атрыманне дыметыл- тэрэфталата-4 (фірма “Круп-Коперс”, ФРГ), полгэтылентэрэфталату (фірмы “Фр. Удэ” і “Хэхст”, ФРГ), полгзфірних тэкстыльных нітак (фірма “МгцуВТорэ”, Японія).

У 1975-1980 гг у Магшёускай вобласці працавала звыш 700 замежных специялістау з 26 фірмау 10 капіталістичних краін тэрмшам ад некалькіх дзён да 2-3 гадоу У 1979 г. знешнегандлёвае аб'яднанне (ЗГА) “Тэхмашімпарт” падпісала кантракт з японскімі фірмамі “Макаява”, “Міцубісі” і “Тае Рабер” аб будауніцтве у г. Бабруйску завода звышбуйнагабарытных шын. Пастаука абсталявання рабілася у другім паугоддзі 1981 г, мантаж - у 1982 г Штогод колькасць пюфмантажнікау з ФРГ і Японіі склала у сярэднім 120 чалавек [12, арк. 34, 44].

Агульная колькасць прадстаунікоу фірмау, якія знаходзіліся на шэфмантажы, у цэлым адпавядала аб'ёмам выкананых імі па кантрактах работ. Часам колькасць замежных специялістау перавышала плана- вае з-за павелічэння тэрмінау мантажу і пуску, наяунасці асобних непаладак як з боку субпадрадных арганізаций СССР і БССР, так і пастаушчыкоу.

Замежныя специялісти, у сваёй большасці, валодалі дастатковай кваліфікацияй і ведамі па устаноуцы і на- ладцы абсталявання, але билі специялісти з нізкім узроунем прафесійнай падрихтоукі. Падчас правядзення работ билі выяулены і задакументаваны факты парушэнняу тэхнічных умоу і якасці устаноукі імпартнага абсталявання з боку шэфмантажшкау. На падставе прадстауленых кірауніцтву замеж- них фірмау рэкламацый билі прад'яулены патрабаванні аб кампенсациі дадатковых выдаткау, звязаных з выпрауленнем дапуш- чанага браку. Толькі за памилкі при ман- тажы абсталявання на вытворчасцях “Ды- метылтэрэфталата-4” і “Штапель-3” (ВА “Хімвалакно”) фірми “Круп” і “Фр. Удэ” видаткавалі 300 тыс. заходнегерманскіх марак. Прычынай названых недахопау, нароуні са слабай кваліфікацияй замежных специялістау, з'яуляліся недакладнасці у праектнай дакументациі [12, арк. 35].

На прадпрыемствы БССР у значных памерах паступала камплектнае абсталяван- не [5, с. 416; 6, с. 527]. Упрауленнем КДБ па Магшёускай вобласці было устаноулена, што з боку заходніх фірмау “Круп-Коперс”, “Хэхст-Удэ”, “Бюлер-Міаг”, “Шторк” і інших мелі месца випадкі паставак на ВА “Хімвалакно”, “Бабруйсшына” і КШТ дэ- фектнага і маральна састарэлага імпартнага абсталявання і тэхналогш. Эксплуатацыя і яжыванне іх была эканамшна невыгадная, прыводзіла да забруджвання навакольнага асяроддзя. Часам адсутнічалі рабочыя чар- цяжы і схемы асобных вузлоя і апаратау Для ліквідацьіі дэфектая заходнія фірмы дадаткова паставілі за свой кошт імпартнае абсталяванне і запчасткі на суму амаль 2,5 млн марак ФРГ [13, арк. 24-25].

У пэуных выпадках адбывалася зацягванне тэрміная здачы я эксплуатацыю вытворчых магутнасцей. Замежныя спецыялісты абгрунтоявалі гэта неабход- насцю замены дэфектных вузлоя і пастаякі запчастак, якія выйшлі са строю пад- час мантажу, правядзеннем дадатковых выпрабояванняя абсталявання. Прычым гэта супадала па часе з перыядамі яскладнення міжнароднай абстаноякі. Так, для асвятлен- ня пульта аутаматызаванага гумазмешвання электронныя блокі пастаяляліся кансорцыу- му “Дэкорфа” амерыканскай фірмай “Дыжы- таль”. Мантаж не пачынаяся я сувязі з тым, што амерыканцы не дазволілі прадстаянікам “Дэкорфы” ясталяваць камп'ютар, матывую- чы забарону падзеямі я Афганістане. У той жа час з савецкага боку парушаліся тэрміны гатоунасці будаянічых пляцовак на 8-10 месяцая [12, арк. 37]. Гэта давала падставу кірауніцтву замежных фірмая затрымліваць мантаж, здымаць гарантыйныя абавязацель- ствы.

Да недахопая таксама адносілася не- своечасовае прадастаяленне неабходнай колькасці айчынных спецыялттау у рас- параджэнне прадстаянікоя фірмая, якія кіравалі мантажом. У выніку будаяніцтва аб'ектая па вытворчасці поліэфірных тэхшчных нітак на імпартным абсталяванні я ВА “Хімвалакно” ажыццяялялася вельмі нізкімі тэмпамг Будоуля не была якамплектавана неабходнымі працоянымі і мантажна^хнічтімі рэсурсамг У сту- дзені 1985 г на аб'ектах працавала 220 чалавек пры патрэбнасці 1200-1300. Для выпраулення становішча з працоянымі кадрамі МУС СССР да 01.06.1985 г. на будауніцтва накіравала 400 чалавек з ліку умоуна асуджаных асоб, а затым дадаткова вылучыла яшчэ 600 умоуна асуджаных [14, арк. 2, 4].

Замаруджванне працэсау здачы аб'ектау у эксплуатацыю і мадэрнізацыі прадпрыемствау прыводзілі да павелшэння колькасці неустаноуленага абсталявання і умоу яго захоування. Па стане на01.01.1984 г. у Магшёускай вобласці неустаноуленага імпартнага абсталявання мелася на суму 77,2 млн руб., якое пастаулялася я 1981-1983 гг Пераважная большасць яго знаходзілася на складах ВА “Хімвалакно” (на суму 13 млн 809 тыс. руб.) і “Бабруйск- шына” (61 млн 869 тыс. 700 руб.) [15, арк. 51, 52]. Падобнае было і я шшых гарадах. Напрыклад, на 1.01.1971 г. на прадпрыем- ствах г. Оршы мелася неустаноуленага абсталявання 928 адзінак на суму 1,3 млн руб., у тым ліку на ільнокамбінаце - 294 адзінкі на суму 227,8 тыс. руб., на заводзе “Лег- маш” - 114 адзінак на суму 327,3 тыс. руб. [16, арк. 22]. У 1980-я гг. вялікая колькасць неустаноуленага імпартнага абсталявання знаходзілася на складах Аршанскіх заводау (прыборау аутаматычнага кантролю, “Чырвоны барацьбіт”, інструментальнага, “Металіст”, ільно- і мясакамбінатау) [17, арк. 117, 120].

Адсутнасць або недахоп складскіх памяшканняу на прадпрыемствах прыводзілі да таго, што значная частка абсталявання доугі час захоувалася на адкрытых пляцоуках. Там абсталяванне прыходзша я непрыгоднасць. У 1980 г на адкрытых пляцоуках ВА “Хімвалакно” захоувалася імпартнае абсталяванне фірмы “Удэ” на агульную суму 175 млн 500 тыс. марак ФРГ [12, арк. 38]. Парушаліся умовы захоування згодна з маркіроукай упакоукі, дапускалася змешванне абсталявання, якое прыйшло па розных кантрактах, не вёуся належны улік. Толькі пры мантажы вытворчасщ “Штапель-3” (ВА “Хімвалакно”) кірауніцтвам фірмы “Фр. Удэ” былі наюраваны я адрас адміністрацыі аб'яднання 68 рэклама- цый. Месцы складзіравання практычна не ахоуваліся. У вытку былі шматлікія выпадкі крадзяжоу, асабліва электроннай апаратуры. Так, на ВА “Бабруйскшына” я 1979 г былі разукамплектаваны і украдзены электронныя блокі трох камп'ютарау на агульную суму звыш 500 тыс. руб. [12, арк. 37]. Неналежнае захоуванне імпартнага аб- сталявання на ВА “Бабруйскшына” адзнача- лася і у 1980-я гг [18, арк. 18].

Пры будауніцтве прамысловых аб'ектау разам з замежнымі спещіялістамі працава- ла вялікая колькасць мясцовых рабочых і інжынерна-тэхнічнага персаналу. Як правіла, з савецкага боку для гэтага падбіраліся палпычна падрыхтаваныя і прафесійна адукаваныя спецыялюты. У той жа час за амаральныя учыню быу адхіленьї ад пра- цы з замежнікамі памочнік генеральнага дырэктара ВА “Хімвалакно”. Перыядыч- на наладжваліся банкеты з прадстаунікамі фірмау, падчас якіх асобныя савецкія грамад- зяне вялі сябе не належным чынам.

Фіксаваліся неаднаразовыя выпадкі ужывання спіртных напояу на вытворчасці за кошт замежнікау Таму некаторыя службо- выя асобы не прад'яулялі замежным фірмам патрабаванні наконт кампенсацыі дадатко- вых выдаткау за няякаснае выкананне работ. Так, працаёмкасць выпраулення адной з па- мылак, дапушчанай спецыялістамі ффмы “Круп” пры мантажы падмурка, склала 2 250 марак ФРГ Але у сувязі з тым, што кірауніком замежных спецыялютау было выдзелена 50 руб. на пачастунак рабочых, майстрам ВА “Хімвалакно” адпаведны пратакол складзены не быу, а дадатковыя працы былі зроблены за кошт аб'яднання. Мелі месца выпадкі нядбайнага стаулення асобных адказных асоб да прыёмю прамыс- ловых установак. На заводзе масавых шын ВА “Бабруйскшына” быу падтсаны пратакол аб прыёмцы 15-й транспартнай лініі, якую манціравалі спецыялюты італьянскай фірмы “Фата”. Пры гэтым мантаж не быу завершаны [12, арк. 38-39].

Рэспубл^нскиш і рэriянальнымі уладамі, адміністрацій прадпрыемствау для замежных спещіялістау ствараліся належныя культурна-бытавыя умовы, арганізоуваліся паездкі у Маскву, Ленінград, Мінск, Кіеу, наведванне святочных дэманстрацый, школ, дз^чых устаноу лепшых калгасау У Маплёве для замежнікау у цэнтры горада была пабудавана гасцініца з басейнам. У той жа час былі праблемы з забеспячэннем транс- партам, прадуктамі харчавання.

Падчас знаходжання у БССР асоб- ныя замежныя спецыялісты усхвалялі лад жыцця за мяжой, распаусюджвалі парнаграфічную і рэлЫйную літаратуру сярод моладзі, уцягвалі савецкіх грамадзян у валютныя і спекулятыуныя здзелкі. Нека- торыя спрабавалі збіраць шфармацыю раз- ведвальнага характару. Заходнегерманскія шэфмантажнт спрабавалі высветліць прызначэнне і характар выпускаемай прадукцыі асобарэжымнага завода “Зеніт” у Маплёве. Бразільскія спецыялюты спрабавалі атрымаць звесткі пра колькасць і магутнасць гідролізтіх заводау размяш- чэнне іх на тэрыторыі СССР, тэхналопю атрымання спірту з драушны. Югасла- вы праяулялі павышаную цікавасць да методыкі разліку радыяльных шын, рэ- цэптуры гумы, распрацаванай у СССР і інш. Адзначаліся факты прысылання у кантэйнерах з імпартным абсталяваннем ідзалагічна шкоднай лгтаратуры, правозу кантрабандных таварау. За варожыя і права- кацыйныя дзеянні, хуліганскія учыню былі датэрмшова адкамандзіраваны з СССР 11 замежных спецыялютау якія працавалі у Маплёускай вобласці [12, арк. 39, 43].

У ходзе аператыуных дзеянняу упрауленнем КДБ па Маплёускай вобласці ад прадстаунікоу фірмау з ФРГ і Галандып была атрымана каштоуная навукова- тэхнічная інфармацыя: інструкцыі па вытворчасщ і эксплуатацыі прамысловых кандыцыянерау, распрацаваныя фірмай “Кранц”, па хімічным складзе зварач- ных стрыжняу для зваркі экструдзерных шнэкау, па абслугоуванні абсталяван- ня на фірме “Хэхст”; рабочыя чарцяжы гумазмяшальнікау для струмянёвай лініі ффмы “Бюлер-Міаг”, аутаклава і выпускной фшьеры; схемы высокапрадукцыйнай машыны для нанясення фарбавальнікау на тканіну метадам плоскага друку галандскай фірмы “Шторк”; тэхнічныя рэкамендацыі фірмы “Круп” па праблемах павелшэння даугавечнасці і трываласщ шын; разгор- нутыя тэхналагічныя схемы вытворчасщ бутандыёла з расшыфроукай скарачэнняу па КІПіА; рэцэптура некаторых прадуктау, якія выкарыстоувалюя пры вытворчасщ магштафонных стужак, тонкіх плёнак і сштэтычных нітак; матэрыялы сімпозіума па зварцы у Манхайме (ФРГ); вынікі выпрабоуванняу гумазмяшальнікау, пра- ведзеных кансорцыумам “Дэкорфа”; даку- ментацыя па прыборах сродкау аутаматьікі у хімічнай прамысловасці амерыканскай ффмы “Фоксбара” і інш. [12, арк. 42-43; 13, арк. 25-26].

Па заключэнш аутарытэтных спецы- ялістау атрыманая інфармацыя уяуляла цікавасць не толькі для прадпрыемствау Магілеускай вобласці, але і для савецкай прамысловасщ у цэлым. Здабытыя матэрыялы былі перададзеныя для рэалізацыі на прадпрыемствах СССР і БССР

Заключэнне

Такім чынам, стварэнне ва усходніх рэпёнах БССР буйнога прамысловага комплексу адбывалася з выкарыстаннем тэхналапчнага вопыту вядучых краін свету і імпартнага абсталявання, якое на той час з'яулялася інавацыйным для айчыннай вытворчасці.

Сумесная праца з замежшімі спецыялістамі дазволіла беларускім рабочим і шжынерна-тэхшчным работнікам глыбей пазнаёміцца з перадавшмі тэхналогіямі, павысіць сваю кваліфікацію, умацаваць кадравы патэнцыял Савецкай Беларусі. Шэ- раг прамысловых прадпрыемствау выйнш на узровень, які адпавядау тагачасным да- сягненням навукі і тэхнт і занялі вядучыя пазіцыі у эканом^1 рэспубліки, а таксама СССР і Еуропы.

На эфектыунасць выкарыстан- ня імпартнага абсталявання і замежных спецыялютау уплывала не толькі эканаминая кан'юнктура, але і знешнепалпычныя факта- ры, а таксама наяунасць вялікай колькасці непаладак і недахопау, характэрных для са- вецкага перыяду айчыннай псторыт

Спіс выкарыстаных крын1ц

Воробей, Н. С. Участие Белорусской ССР в отношениях Советского Союза с капиталистическими странами (50-70-е годы) / Н. С. Воробей. - Минск : Наука и техника, 1981. - 248 с.

Войтович, С. Д. БССР в экономических отношениях СССР с зарубежными странами (1945-1987) / С. Д. Во-

йтович. - Минск : Наука и техника, 1989. - 184 с.

Народное хозяйство Белорусской ССР 1975 г.: стат. ежегод. / ЦСУ БССР. - Минск : Беларусь, 1975. - 336 с.

Народное хозяйство Белорусской ССР в 1987 г : стат. ежегодник / Госкомстат БССР - Минск : Беларусь, 1988. - 296 с.

Нарысы гісторші Беларусі : у 2 ч. /

А. П. Касцюк, І. М. Ігнаценка, У І. Вышынсю і інш. ; Інститут гістормі АНБ. - Мінск : Беларусь, 1995. - Ч. 2. - 560 с.

Псторыя Беларусі : у 6 т. / Л. Лыч [і інш.] ; рэд. калегія: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск : Современная школа, Экоперспектива, 2011. - Т. 6 : Беларусь у 1946-2009 гг. - 728 с.

Псторыя беларускай дзяржаунасці у канцы XVIII - пачатку ХХІ ст. : у 2 кн. / М. У Смяховіч і інш. ; рэдкал.:

А. Каваленя [і інш] ; Нац. акад. на- вук Беларусі, Ін-т псторыт - Мінск : Беларус. навука, 2012. - Кн. 2. - 654 с.

Шадурский, В. Г. Культурные связи Беларуси со странами Центральной и Западной Европы (1945-1990-е гг.) /

Г Шадурский. - Минск : БГУ, 2000. - 285 с.

Несцяровіч, М. Б. Эканомжа Беларусі у кантэксце развіцця савецкай і сус- ветнай эканомж (1951-1990 гг.) / М. Б. Несцяровіч // Весці НАНБ. Се- рыя гуманітарних навук. - 2007. - № 4. - С. 43-50.

Несцяровіч, М. Эканаминае станові- шча Беларусі (1970-я - першая па- лова 1980-х гг.) / М. Несцяровіч // Пстарычна-археалагины зборнік. - Мінск : Бел. навука, 2014. - Вып. 29. -201-208.

Пушкін, І. А Кадравая палпыка пар- тыйна-дзяржаунага кірауніцтва БССР у 1970-я гг. (на прыкладзе Віцебскай і Магілеускай абласцей) / І. А. Пушкін // Веснік Магілеускага дзяржаунага універсігата імя А. А. Куляшова. Се- рыя А. Гуматтарныя навукі. - 2018. - № 2. - С. 25-30.

Сообщение Управления КГБ по Могилевской области от 17.12.1980 г. “Об эффективности использования ино- специалистов на промышленных объектах области” // Дзяржауны архіу грамадсюх аб'яднанняу Магшёускай вобласці (ДАГАМаг). - Ф. 9. Воп. 165. Спр. 73. Арк. 34-45.

Сообщение Управления КГБ по Могилевской области от 17.07.1980 г. // ДАГАМаг. - Ф. 9. Воп. 165. Спр. 73. Арк. 24-26.

Выписка из протокола заседания комиссии президиума СМ СССР по внешнеэкономическим вопросам от 15.02.1985 г. // ДАГАМаг. - Ф. 9. Воп. 178. Спр. 81. Арк. 2-3.

Информация о неустановленном импортном оборудовании на предприятиях Могилевской области от 21.03.1984 г. // ДАГАМаг. - Ф. 9. Воп. 175. Спр. 72. Арк. 51-53.

Резервы и возможности для успешного выполения пятилетнего плана на 1971-1975 гг. промышленностью г. Орша Витебской области // За- нальны дзяржауны арх^ у г. Орша (ЗДАОрш). - Ф. 86. Воп. 3. Спр. 23. Арк. 22.

Об итогах переписи неустановленного оборудования на предприятиях и в организациях г. Орша // ЗДАОрш. - Ф. 86. Воп. 7. Спр. 120. Арк. 116-121.

Справка о рассмотрении Бобруйским горкомом КПБ докладной записки УВД Могилевского облисполкома от 17.06.1980 г. “О состоянии сохранности социалистической собственности

в ПО “Бобруйскшина” // ДАГАМаг - Ф. 9. Воп. 178. Спр. 121. Арк. 17-20.

Размещено на Allbest.ru