Пайдалану сенімділігін жоғарылату мақсатында электрлік қондырғылардың қорғаныс аппараттарың таңдау

Размещено на http://www.allbest.ru/

ПАЙДАЛАНУ СЕНІМДІЛІГІН ЖО?АРЫЛАТУ МА?САТЫНДА ЭЛЕКТРЛІК ?ОНДЫР?ЫЛАРДЫ? ?ОР?АНЫС АППАРАТТАРЫ? ТА?ДАУ

Ж.Е. Алишева

С.?. Орынбаев.

Аннотация

ВЫБОР ЗАЩИТНОЙ АППАРАТУРЫ ЭЛЕКТРООБОРУДОВАНИЯ С ЦЕЛЬЮ ПОВЫШЕНИЯ ЭКСПЛУАТАЦИОННОЙ НАДЕЖНОСТИ

Ж.Е. Алишева

С. А. Орынбаев.

При эксплуатации электрооборудования возможно появление аварийных и ненормальных режимов. Для предупреждения появления аварийных ситуации и повышения эксплуатационной надежности электрооборудования устанавливают аппараты защиты. Проблема однако заключается в правильном выборе защитных аппаратов.

электрлік ?ор?аныс апатты

Annotation

SELECTION Of PROTECTIVE ELECTRICAL EQUIPMENT WITH A VIEW TO ENHANCIN SAFETY

Zh.E. Alisheva

С. A. Orynbaev.

In the operation of electrical equipment, you may receive emergency and abnormal modes. To prevent emergency situations and to improve the maintainability of electrical protection devices set. The problem however is the right choice of protective devices.

Электрлік ?ондыр?ыларды пайдалану кезінде ?р т?рлі апатты жа?дайлар пайда болады. Оларды алдын алу ?шін ж?не осы?ан байланысты ?ондыр?ыларды? ж?мыс ат?ару сенімділігін жо?арылату ?шін ?ор?аныс аппараттарын та?даймыз. Біра? ?ор?аныс аппараттарын да д?рыс та?дау ?ажет.

Пайдалануды? ?ажетті немесе кез келген режимі ?шін апатты немесе ?алыпсыз режимдерді? пайда болуы м?мкін. Олар?а жатады:

- электр ?оз?алт?ыш орамдарында к?пфазалы ж?не бірфазалы т?йы?таулар;

- бас?ару тізбегіндегі ?ыс?а т?йы?таулар;

- ?оз?алт?ыш орамаларында орам аралы? т?йы?таулар;

- ж?мыс режиміні? б?зылуымен байланысты жылулы? ж?ктелулер;

- іске ?осуды? ?иын шарттары кезінде жылулы? ас?ын ж?ктелулер;

- статор орамында немесе сырт?ы к?штік тізбекте фазаны? ?зілуі кезінде жылулы? ас?ын ж?ктелулер;

- сууды? шарттары б?зыл?анда жылулы? ас?ын ж?ктелулер.

Электр ?ондыр?ыларыны? к?бі номинал?а дейін ж?ктелмегендіктен, ал кейбіреулері ?ыс?а уа?ытты режимдерде ж?мыс істегендіктен, оларды? ?за? ж?ктелулері апат?а келтірмейді.

Электржетектерді пайдалану ?рдісінде ?р т?рлі апатты жа?дайлар туады:

толы? фазалы емес режим (фазаны? ?зілуі - Ф?) -- 40...50%;

роторды? тежелуі - 20...25%;

технологиялы? ж?ктелулер - ТП - 8... 10%;

о?шаулама кедергісіні? т?мендеуі ОКТ -- 10... 15%;

сууды? б?зылуы - СБ - 8... 10%.

Жо?арыда к?рсетілген электр ?оз?алт?ыштарды? ж?мыс барысында апатты режимдерді? істен шы?у?а ?серін 1 суретті? функционалды байланыстары бойынша бай?аймыз.

?азіргі уа?ытта ?ор?аныс ??рыл?ыларына ?ойылатын талаптар артты, ?йткені со??ы сериялы ?оз?алт?ыштар жылулы? ?олдану бойынша ?оры ж?не аз салма?ы бар.

?ор?аныс ??ралдары ?амтамасыз етуі тиіс:

- ?ндірісті? ?здіксіздігін;

- тез ?сер етуді;

- іске ?осыл?аннан кейін ?айтаруды? минималды уа?ытын;

- ?ндірісті? на?ты шарттарда?ы сенімді ж?мысын;

- ?мбебаптылы?ты;

- пайдалануда?ы ?олайлы?ты.

Сурет 1-Электр ?оз?алт?ыштарды? апатты режимдері кезінде негізгі функционалды? байланыстар.

?ор?ауларды ?ш топ?а б?луте болады.

Бірінші топ?а арнайы ба?ыланатын апатты режимге ?сер ететін арнайы ??рыл?ылар. Толы? емес фазалы ж?не торапты? симметриялы емес кернеуі кезіндегі ?оз?алт?ышты с?ндіретін ЕЛ-8, ЕЛ-10, Е-511, РОФ, РНФ типті ??рыл?ылар; са?тау муфталары - роторды? тежелуі кезінде; ЗОУД, РУД - о?шаулама кедергісіні? р??сат етілиейтін т?мендеуі кезінде.

Екінші топ?а ?оз?алт?ышты? бір параметрін ба?ылап, бірнеше апатты режимге ?сер ететін ?мбебап ??рыл?ылар. Олар?а ТРН, ТРА, РТЛ, РТТ типті жылулы? реле, УВТЗ типті температуралы? ?ор?ауды? ??рыл?ысы, ФУЗ типті фазасезгіштік ??рыл?ысы жатады.

?шінші топ?а ?оз?алт?ышты? бірнеше параметрін ба?ылап, барлык негізгі апатты режимге ?сер ететін комплектілі ??рыл?ылар. Ол УЗ-1 типті ?ор?ау ??рыл?ысы, ШЭП-5802 типті бас?ару станциялары, «Каскад»; УСУЗ ж?не ДР - ?ор?ау мен бас?аруды? ?мбебап станциялары жатады.

??рыл?ыны? сезгіш б?лшегімен ба?ыланатын параметр бойынша барлы? ?ор?ауларды келесідей б?леміз:

- токты?;

- жылулы?;

- температуралы?;

- фазалы?;

- кернеулік;

- комплексті.

Е? ке? тара?ан т?рі -- температуралы?-токты? немесе жылулы? ?ор?ау.

Жылулы? ?ор?ауды? ж?мыс істеу принципі денелерді? электр тогымен ?ызуы кезінде онда механикалы? ж?не физикалы? ?згерулерді ?олдануына негізделген. Ток а?ысы кезінде б?лінетін жылу механизмны? іске ?осылуын тудырады. Жылулы? ?ор?аулар?а бал?у са?тандыр?ыштары, жылулы? токтык реле, автоматты ажырат?ыштар жатады.

Электр ?оз?алт?ыштарды ?ыс?а т?йы?талудан са?тау?а арнал?ан бал?у са?тандыр?ыштары сипаттамаларды? ?р жерде орналасуынан онша сенімсіз. Бір бал?у ?ыстырмасыны? жанып кетуі кезінде асинхронды ?оз?алт?ышты? толы? емес фазалы режимі орнауы м?мкін.

Электр ?оз?алт?ыштарды ?ыс?а т?йы?таудан са?тау ?шін электромагнитті ажырауы бар автоматты ажырат?ыш, ал технологиялы? ж?ктелуден - жылулы? ажырат?ыш ?олданылады. Ажырауы ??рамдас?ан ажырат?ыштар ке? ?олданылуда.

Барлы? типті релелер жылулы? инерция?а ие, осыдан бас?а оларды? ?ор?аныс сипаттамаларыны? ед?уір шашырауы бай?алады. Токты? ?ор?аныс суу ж?йесі б?зыл?ан ж?не кайталанып-?ыс?а уа?ытты ж?не ай?ын к?рінетін кездейсо?-айнымалы ж?ктеме режимдерінде ж?мыс істейтін ?оз?алт?ыш ?шін ?олданылмайды.

Электр?оз?алт?ыштарды ?ос?аннан кейін фазаны? ?зілуі кезінде ток номиналды токта? 30-40% дейін ?суі м?мкін. О?шаулама ?шін м?ндай ток жарамайды, сонды?тан релені реттеу керек.

?оз?алт?ыш орамалары ?шб?рыш?а ?осыл?ан кезде ?айталанатын-?ыс?а уа?ытты режимдерде ?оз?алт?ыш ?ызуыны? ж?не жылулы? релені? ?ызу т?ра?тысы ?р т?рлі болады, ток ж?ктелген фазада желілік сымда?ыдан тез ?седі. ?ор?аныс сенімділігін арттыру ?шін релені? ?ыздыру элементтерін ?шб?рыш?а ?осу ?ажет.

Токты? ?діспен жасалын?ан ?ор?аныс аппаратурасыны? кемшіліктері принципиалды жа?а ?ор?ап-с?ндіретін ??рыл?ыны ойлап шы?ару?а ?келді (УВТЗ).

Температуралы? ?ор?анысты? ж?йесіне тізбектей ?осыл?ан ж?не электр ?оз?алт?ышты? орамаларыны? алды??ы жерінде орналас?ан температуралы? датчиктер мен датчиктерді? сигналын к?шейтіп, магнит ?ос?ышты? бас?ару с?лбасына жіберетін с?ндіру ??рыл?ылары кіреді.

Температуралы? датчиктер ретінде 115, 130, 145, 160° іске ?осылу температурасына арнал?ан СТ14-2 позисторлары ?олданылады. Апатты режим ж?не ?оз?алт?ыш орамаларыны? температурасы жеткіліктіден ас?анда, датчиктер кедергісі тез артады ж?не с?ндіру ??рыл?ысы ?зіні? т?йіспесімен магнит ?ос?ышты? тізбегін ажыратып, ?оз?алт?ыш тораптан ажыратылады. Статор орамы жеткілікті температура?а дейін суымайынша, б?л тізбек ажыраулы т?ра береді.

УВТЗ-? негізгі кемшіліктері:

§ апатты режимні? себебіне емес, орнына ?сер етеді;

§ то?тап ?алу кезінде орамдар ?ызып кеткенше дейін апатты режимде ?ала береді, б?л о?шауламаны? ескіруіне ?келеді;

§ датчиктерді орнату зауытта ж?не ж?ндеу кезінде ?ана м?мкін;

§ номинал токтан 1,5-1,6 есе аса ж?ктелуде ж?не температураны? ?су жылдамды?ы 3-тен 7,5°С/с дейінгі кезінде сенімді;

§ ?осып ?ор?ау аппаратурасымен ?осу ?шін ?осымша сымдар ?ажет;

§ екі фазада ж?мыс істеп, электр ?ауіпсіздікті ?амтамасыз етпейді (фазаны? корпус?а т?йы?талуы кезінде ж?не са?тандыр?ыш жанып кеткенде датчиктерді? ?ызып кетуіне дейін 3-8 минут аралы?ында ?оз?алт?ыш корпусы кернеу астында ?алуы м?мкін).

УВТЗ модификациясыны? біреуін Калыков Б.Р. ойлап тапты. Ол ?ызып кетуді? ?за?ты?ын ?лшеу ?шін ж?не р??сат етілген шамамен салыстыру ?шін ?ор?анысты уа?ыт релесі блогымен толы?тырды.

Электр ?оз?алт?ыштарды? ?ор?анысы ?шін толы? емес фазалы режимдер кезінде фаза сезгіштік ??рыл?ыларды ?олданады, ж?мыс істеу принципі келесідей. Электр ?оз?алт?ышты? ж?ктемелер токтары арасында?ы фазалар ы?ысу б?рышын ?лшеу оны? негізінде жатыр. М?ны ?лшеу ?шін АВ ж?не ВС фазаларына ?арама-?арсы ?осыл?ан Т₁ ж?не Т₂ екі фазаайнал?ыш трансформатор кемегімен U₁ ж?не U₂ кернеулері ?алыптасады. Апатты режим кезінде калыптасатын кернеулер фазаларыны? айырмашылы?ы ж?мысты? калыпты режимі кезіндегі кернеулер фазаларыны? айырмашылы?ына келмейді (толы? фазалы режим кезінде f = 90°, 0 ?зілгенде 180°). ?зілу кезінде ?осу релесі катушкасында?ы ток арта бастайды, фазалык детектор б?л сигналды ескеріп, ?ор?аныс релесіне ?сер етеді. Ж?ктелуден ?ор?ау ?шін ФУЗ-М модификациясы ??рыл?ан, онда ас?ын ж?ктелуді бакылау т?йіні е?гізілген (U₁ немесе U₂ кернеуін ба?ылау). ?ор?анысты? фазасезгіш ?ондыр?ылары бес тип?лшемді шы?арады.

Кестесі -1 ФУЗ-М тип?лшемдерді? техникалы? берілгендері

Сууды? шарттары б?лінген ?оз?алт?ыштарды ФУЗ-М ?ызып кетуден са?тамайды. ФУЗ-У модификациясында ?оз?алт?ыш корпусында орнатыл?ан позистор е?гізілген. ФУЗ-У-ды? со??ы модификациясы о?шаулама кедергісі нормадан т?мен бол?анда ?оз?алт?ышты ?осу?а м?мкіндік бермейді. Ток трансформаторы ар?ылы ?осыл?ан фазасезгіш ??рыл?ылар ?лкен ?уатты электр ?оз?алт?ыштарын ?ор?айды. Пайдалану т?жірибесі к?рсеткендей, м?ндай ??рыл?ысы бар электр ?оз?алт?ыштар ж?мыстан к?п шы?а ?оймайды.

?дебиет

1. Котеленец Н.Ф. Испытания и надежность электрических машин. М.: Высшая школа, 1988 г.

2. Быстрицкий Г.Ф. Выбор и эксплуатация силовых трансформаторов. М.: Академия, 2003 г.

3. ПТЭ и ПТБ при эксплуатации электроустановок. М.: Энергоатомиздат, 1990 г.

Размещено на Allbest.ru