Знешняя палітыка СССР напярэдадні i ў першы перыяд Другой сусветнай вайны

Размещено на http://www.allbest.ru/

Знешняя палітыка СССР напярэдадні i ў першы перыяд Другой сусветнай вайны

Змест

Уводзiны

1. Савецка-французска-англійскія перамовы ў Маскве летам 1939 г .

2. Савецка-германскія дагаворы ў жніўні-верасні 1939 г.

3. Савецка-фінляндская вайна

Вывады па тэме

Спіс выкарыстанай літаратуры

Уводзiны

1939 год - апошнія імгненні перад вайной. Час насычаны вельмі важнымі падзеямі, як Савецка-французска-англійскія перамовы ў Маскве, падпiсанне пакта Молатава-Рэбентропа i Савецка-фінляндская вайна якая рушыла за iм. Яны азначылi многае ў тым ліку ворагаў і саюзнікаў.

У ходзе палітычнага крызісу 1939 года ў Еўропе склалася два ваенна-палітычных блока: англа-французскі і германа-італьянскі, кожны з якіх быў зацікаўлены ў пагадненні з СССР.

Польшча, заключыўшы саюзныя дамовы з Вялікабрытаніяй і Францыяй, якія абавязаны былі дапамагчы ёй у выпадку нямецкай агрэсіі, адмаўляецца ісці на саступкі ў перамовах з Германіяй (у прыватнасці, па пытанні аб Польскім калідоры).

15 жніўня амбасадар Нямеччыны ў СССР Шуленбурга зачытаў Молатаву пасланне міністра замежных спраў Германіі Рыбентропа, у якім той выказваў гатоўнасць асабіста прыехаць у Маскву для "высвятлення германа-рускіх адносін». У той жа дзень у РККА накіроўваюцца дырэктывы НКО СССР аб разгортванні да ўжо наяўных 96 стралковай дывізіям дадаткова 56 дывізій.

19 жніўня 1939 г. Молатаў выказаў згоду прыняць Рыбентропа ў Маскве для падпісання Дагавора аб ненападзе з Германіяй.

23 жніўня 1939 года ў Маскве СССР падпісвае з Германіяй Дагавор аб ненападзе. У сакрэтным дадатковым пратаколе прадугледжваўся падзел сфер інтарэсаў ва Усходняй Еўропе, у тым ліку прыбалтыйскія дзяржавы і Польшчу.

савецкі палітычны перамовы

1. Савецка-французска-англійскія перамовы ў Маскве летам 1939 г.

Адным з важнейшых этапаў фарміравання міждзяржаўных адносін з'явілася дзейнасць Жэнеўскай міжнароднай канферэнцыі па раззбраенні. На працягу 1932 - 1935 гг. у ёй прынялі ўдзел прадстаўнікі 63 краін. На ёй ў гэты час прадстаўнікі Савецкага Саюза настойліва прапанавалі здзейсніць прынцып усеагульнага і поўнага раззбраення, але заходнія дзяржавы вырашылі не падтрымаліваць савецкую прапанову.

У маі 1935 г. па ініцыятыве СССР былі падпісаны савецка-французскі і савецка-чэхаславацкі пакты аб узаемадапамозе супраць агрэсіі. Гэтыя дакументы маглі б стацца ў далейшым сур'ёзным аргументам стрымлівання агрэсіўнай палітыкі гітлераўскай Германіі і яе саюзнікаў і легчы ў аснову сістэмы калектыўнай бяспекі ў Еўропе. Але вывады ВКП(б) і Камінтэрна аб хуткай «сусветнай рэвалюцыі» і краху сістэмы капіталізму ў большасці краін Захаду былі памылкай. Кіраўнікі заходніх дзяржаў успрымалі іх як заклік да «камунізацыі Еўропы» і з'яўляліся падставай таго неканструктыўнага варыянта дыялогу, што вёўся паміж СССР і заходнімі краінамі. Сталінскія рэпрэсіі ў краіне сыгралі не апошнюю ролю у адносінах з захадам.

Выступленне І.В. Сталіна на ХVІІІ з'ездзе ВКП(б) 10 сакавіка 1939 г. сведчыць аб тым, што кіраўніцтва СССР было добра інфармавана аб дзейнасці і сапраўдных намерах заходніх краін. У прыватнасці, было адзначана, што ў Еўропе ўжо склаліся два моцныя блокі дзяржаў. З аднаго боку - краіны Анты-камінтэрнаўскага блоку, а з другога - краіны Захаду на чале з Вялікабрытаніяй і Францыяй. Вось што гаворыу І.В. Сталін аб намерах англійскага і франзузскага кірауніцтва: «Франция и Англия отвергли политику коллективной безопасности, коллективного сопротивления и заняли позицию нейтралитета… А политика невмешательства означает молчаливое согласие, попустительство агрессии, потворство в развязывании войны… Это опасная игра, равносильная погружению всех воюющих держав в трясину войны… с тем чтобы ослабить и измотать друг друга, подстрекающая немцев идти на восток, обещая легкую наживу и внушая: «Только начните войну с большевиками - и все будет в порядке».

Савецкі Саюз быў тады адзінай краінай, якая прапанавала пэўны план папярэджання новай сусветнай вайны. Яго кіраўніцтва звярнулася да заходніх урадаў з ініцыятывай стварыць антыгітлераўскую кааліцыю ў складзе СССР, Францыі і Англіі. «сроком на 5 - 10 лет … о взаимопомощи, включая и военную, в случае агрессии в Европе против любого из договаривавшихся государств».

Парыж і Лондан зрабілі сустрэчныя захады, згодна з якімі Савецкі Саюз павінен быў аказваць неадкладную ваенную дапамогу не толькі Англіі і Францыі, але і тым краінам, якім яны гарантавалі бяспеку, што было непрыймальнай для Савецкага ўрада ўмовай. Савецкае кіраўніцтва не прыняло Англа-французскія прапановы, паколькі яны ставілі СССР у няроўнае становішча і не ўлічывалі прынцыпа ўзаемнасці. У іх не прадугледжвалася, па_першае, абавязкаў з боку Англіі і Францыі дапамогі Савецкай краіне ў выпадку нападзення Германіі на Савецкі Саюз. Па-другое, прапановы распаўсюджвалі гарантыю аказання ваеннай дапамогі толькі Польшчы і Румыніі, у той час як бяспека паўночна-заходніх межаў СССР - з боку Фінляндыі, Эстоніі і Латвіі - не гарантавалася і яны заставаліся неахопленымі дамоўленасцямі.

З 15 чэрвеня па 2 жніўня 1939 г. у Маскве праходзілі перамовы паміж СССР, Англіяй і Францыяй. Адбылося 12 пасяджэнняў. Аднак не было знойдзена ні воднага станоўчага рашэння. Па ініцыятыве савецкай дэлегацыі была дасягнута дамоўленасць аб працягу перамоў і адначасовым падпісанні палітычнага і ваеннага пагадненняў.

Нягледзячы на ўсю неадкладнасць перамоў, англійская і французская ваенныя місіі прыбылі ў Маскву толькі ў сярэдзіне жніўня, да таго ж іх прадстаўнікі не былі надзелены правам прымаць рашэнні. З 12 па 21 жніўня, адбылося дзевяць безвыніковых пасяджэнняў. Кіраўнік Генеральнага штаба Чырвонай Арміі Б.М. Шапашнікаў бы вымушаны 15 жніўня адкрыта заявіць, што СССР гатоў выставіць супраць агрэсара ў Еўропе 136 дывізій, 5 тыс. гармат, 9 - 10 тыс. танкаў і каля 5,5 тыс. самалётаў. Былі прапанаваны тры варыянты сумесных дзеянняў. Паўстала праблема ў выпадку ваеннай неабходнасці пропуску праз польскую тэрыторыю савецкіх войск. Польскія улады адносіліся да гэтага негатыўна. У выніку перамоў для савецкага кіраўніцтва стала відавочным нежаданне іх ўдзельнікаў дасягнуць пазітыўных і хуткіх вынікаў. Перамовы зайшлі ў тупік.

Адначасова паміж прадстаўнікамі Вялікабрытаніі, Францыі і Германіі на дзяржаўных і дыпламатычных узроўнях таксама адбываліся перамовы. Шмат было зроблена каб уцягнуць СССР і нацысцкую Германію ў ўзброены канфлікт.

2. Савецка-германскія дагаворы ў жніўні-верасні 1939 г.

23 жніўня 1939 г. у Маскве быў падпісаны савецка-германскі дагавор аб ненападзенні тэрмінам на 10 гадоў. Яго падпісалі ў прысутнасці І.В. Сталіна і іншых вышэйшых кіраўнікоў СССР з савецкага боку - старшыня Саўнаркома, нарком замежных спраў В.М. Молатаў, з германскага боку - міністр замежных спраў І. Рыбентроп. Таму ў публіцыстычнай літаратуры гэты дагавор атрымаў назву «пактам Молатава - Рыбентропа».

Па_першае, дагавор даваў СССР адтэрміноўку ад нападзення Германіі, а разам з гэтым час і магчымасці для ўмацавання абароназдольнасці краіны. Па_другое, з мая па жнівень 1939 г. ішлі баі на р. Халхін-Гол у Манголіі, куды ўварваліся японскія войскі. Перад СССР стаяла рэальная перспектыва вайны на два фронты - супраць Германіі і Японіі, саюзнікаў па «Антыкамінтэрнаўскім пакце» 1936 г. Дагавор 1939 г. паміж СССР і Германіей не даваў магчымасці аб'яднацца Германіі і Японіі супраць СССР. Па_трэцяе, пасля мюнхенскай змовы 1938 г. Савецкі Саюз па сутнасці аказаўся ў міжнароднай ізаляцыі. У такім выпадку савецка-германскі дагавор 1939 г. даваў магчымасць не дапусціць стварэння адзінага антысавецкага фронту.

Для германіі дагавор аб ненападзенні ад 23 жніўня 1939 г. даваў свабоду дзеянняў у адносінах да Польшчы, а таксама краін Заходняй і Цэнтральнай Еўропы.

У той жа час ад сусветнай грамадскасці быў утоены той факт, што разам з дагаворам быў падпісаны «сакрэтны дадатковы пратакол».

Гэтым дакументам вызначаліся сферы ўплыву паміж СССР і Германіяй. У сферу ўплыву СССР траплялі Заходняя Беларусь і Заходняя Украіна, што было палітычна абгрунтаваным; значная тэрыторыя Польшчы паміж рэкамі Нараў, Вісла і Сан (ад заходняй савецкай граніцы і аж да Варшавы); Эстонія і Латвія. Апошняе з'яўлялася грубым парушэннем правоў польскага, латвійскага і эстонскага народаў на самавызначэнне. Абедзве краіны прызнавалі інтарэсы Літвы ў адносінах да Віленскай вобласці. Літва лічылася сферай інтарэсаў Германіі. Германскі бок падтрымліваў інтарэс СССР да Бесарабіі.

Як вынікае з тэксту дакументаў, Савецкаму Саюзу даваліся пэўныя гарантыі бяспекі. Аднак ні дагавор аб ненападзенні, ні прыкладзены да яго «сакрэтны дадатковы пратакол» не ўтрымлівалі артыкулаў аб ваенным супрацоўніцтве двух краін і не абавязвалі весці баявых дзеянняў супраць трэціх краін, альбо аказваць дапамогу ў выпадку ўдзелу адной з іх у ваенным канфлікце. Дасягнутыя дамоўленасці паміж СССР і Германіяй не рабілі іх саюзнікамі ні фармальна, ні фактычна.

3. Савецка-фінляндская вайна

Савецка-фінская вайна 1939-1940 гадоў, ваенны канфлікт паміж СССР і Фінляндыяй напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 1941-1945. Вытокі канфлікту бяруць свой пачатак з савецка-германскага дагавора аб ненападзе ад 23 жніўня 1939 і сакрэтнага дадатковага пратаколу да яго, згодна з якім Германія прызнала Фінляндыю сферай савецкіх інтарэсаў. У кастрычніку 1939 адбыліся савецка-фінляндскія перамовы, якія завяршыліся адмовай з фінскага боку адцягнцуць ад Ленінграда мяжу і падаць СССР у арэнду паўвостраў Ханко пад ваенную базу для прыкрыцця марскога ўваходу ў Фінскі заліў (у замен фінам прапаноўваліся ўчасткі савецкай тэрыторыі на поўначы). Фінскі ўрад лічыў, што прыняцце савецкіх патрабаванняў аслабіць стратэгічныя пазіцыі дзяржавы, прывядзе да страты Фінляндыяй нейтралітэту і яе падпарадкавання СССР. Савецкае кіраўніцтва, у сваю чаргу, не жадала адмаўляцца ад сваіх патрабаванняў, неабходных, па яго думку, для гарантавання бяспекі Ленінграда.

Вайна пачалася 30 лістапада 1939 г.. У гэты дзень наркам замежных спраў СССР В. М. Молатаў выступіў з заявай аб аб'яўленні вайны, Чырвоная Армія перасекла фінскую мяжу і ўступіла ў баі з фінскай арміяй, разгорнутай да таго часу на абарончых рубяжах.

Да пачатку вайны ў Маскве быу сфармаваны так званы «народны ўрад» Фінляндыі на чале з вядомым фінскім камуністам і дзеячам Камінтэрна О. В. Куусіненом. 1 снежня 1939 гэты ўрад, месцам знаходжання якога стаў фінскі памежны пасёлак Теріокш, абвясціла сваёй мэтай звяржэнне «тыраніі правакатараў вайны» і заклікала фінскі народ вітаць Чырвоную Армію як вызваліцеля. Днём пазней савецкі ўрад падпісаў з урадам Куусінена дагавор аб дружбе і ўзаемадапамогі. Згодна з сакрэтным пратаколам да гэтай дамовы, прадугледжвалася перадача Савецкаму Саюзу ў арэнду паўвострава Ханко і размяшчэнне там да 15 тысяч савецкіх войскаў. Гэты дагавор азначаў таксама, што Масква адмаўлялася ад якіх-небудзь кантактаў з законным урадам у Хельсінкі на чале з Р. Рюті.

З самага пачатку вайны перавага ў сілах быў на баку СССР. У наступальнай групоўцы Чырвонай Арміі налічвалася ад 450 да 500 тысяч чалавек, у фінскай арміі - 295 тысяч байцоў. (Дакладная іфармацыя аб суадносінах старон у Табліцы 1) Перавага савецкага боку ў авіяцыі, танках і артылерыі была пераважнай. У фінаў не хапала баявой тэхнікі, асабліва сродкаў супрацьпаветранай абароны. Аднак савецкія войскі апынуліся слаба падрыхтаванымі да наступальнай вайны зімой, у цяжкіх умовах пераадолення ахоўных ўмацаванняў так званай лініі Маннергейма (пабудаваныя фінамі магутныя фартыфікацыйныя збудаванні, размешчаныя ў асноўным на Карэльскім пярэсмыку). У сваю чаргу фінскія войскі, якія баранілі незалежнасць сваёй краіны, праявілі высокую ўстойлівасць ў абароне. У выніку замест двух-трох тыдняў, на працягу якіх савецкае ваеннае камандаванне разлічвала атрымаць перамогу, барацьба на фронце прыняла зацяжны характар. За першыя два месяцы баёў, атрымаўшы велізарныя страты, савецкія войскі здолелі уклініцца ў абарону фінаў толькі на 25-65 кіламетраў.

Табліца 1 Iфармацыя аб суадносінах Чырвонай і фінскай армій

У той час Германія, з аднаго боку, і Англія і Францыя - з другога, знаходзіліся ў стане вайны. Лондан і Парыж, якія лічылі СССР пасля заключэння савецка-германскіх дагавораў 1939 саюзнікам Германіі, прынялі рашэнне падрыхтаваць да высаджвання на Скандынаўскім паўвостраве дэсант з тым, каб не дапусціць захопу радовішчаў шведскай жалезнай руды і адначасова забяспечыць шляхi будучага перакідання сваіх войскаў у Фінляндыю. Аднак Швецыя і Нарвегія, імкнучыся захаваць нейтралітэт, катэгарычна адмовіліся прыняць на сваёй тэрыторыі англа-французскія войскі. Фінляндыя, улічваючы пазіцыю суседніх скандынаўскіх краін, якія не звярнулася да заходніх саюзнікаў з афіцыйнай просьбай аб удзеле іх войскаў у вайне супраць СССР, прымала ад іх ваенна-тэхнічную і матэрыяльную дапамогу.

Паступова СССР павялічыў колькасць войскаў на фінскім фронце да 1 млн. чалавек. З-за недастатковых матэрыяльных і людскіх рэзерваў Фінляндыя такіх магчымасцяў не мела. У канцы лютага - пачатку сакавіка 1940 Чырвоная Армія ажыццявіла прарыў лініі Маннергейма, заняла Выбарг. У гэтых умовах Хельсінкі праявілі гатоўнасць пачаць мірныя перамовы з Масквой і пайсці на выкананне тэрытарыяльных і іншых патрабаванняў СССР.

У ноч на 13 сакавіка 1940 г ў Маскве быў падпісаны мірны дагавор, па якім Фінляндыя саступіла СССР каля дзесятай часткі сваёй тэрыторыі і абавязалася не ўдзельнічаць ва варожых СССР кааліцыях (гэта абавязацельства не было выканана, і ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 Фінляндыя выступіла на баку Германіі). «Народны ўрад» Куусинена без якой-небудзь агалоскі спыніў свае існаванне.

Такім чынам, дзякуючы намаганням кіруючых колаў СССР у 1939 - 1940 гг. адбылося значнае ўзмацненне краіны. Больш чым на 20 млн чал. павялічылася колькасць насельніцтва Савецкага Саюза, на 400 тыс. км². пашырылася яго тэрыторыя. У складзе Савецкага Саюза заходнія вобласці Украіны і Беларусі ўключыліся ў агульнасаюзны працэс сацыяльна-эканамічнага развіцця.

Аднак савецка-фінская вайна прывяла да таго, што Фінляндыя стала вернай саюзніцай Германіі і ў чэрвені 1941 г. уступіла ў вайну з СССР на баку рэйха.

Вывады па тэме

Такім чынам, на працягу 1939 года ініцыятывы СССР па стварэнню калектыўнай сістэмы бяспекі на еўрапейскім кантыненце вельмі цяжка знаходзілі паразуменне з боку кіруючых колаў Англіі, Францыі, Польшчы. Урады гэтых краін больш імкнуліся дасягнуць сваёй бяспекі за кошт СССР, накіроўвалі агрэсію нацысцкай Германіі на Усход. У выніку Савецкі Саюз прымае прапановы Германіі і падпісвае з ёй дагавор аб ненападзенні. Далейшая гісторыя пакажа памылковасць такой палітыкі - але і Захад у адносінах з Берлінам памыляўся не адзін раз.

Спіс выкарыстанай літаратуры

1. Вялікая Айчынная вайна савецкага народа ( у кантэксце Другой сусветнай вайны): Вучэб. дапам. для студэнтаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукцыі. / А. А. Каваленя, У. І. Лемяшонак, Б. Дз. Далгатовіч і інш.; Пад рэд. А. А. Кавалені, М. С. Сташкевіча. - Мн., 2004.

2. Вялікая Айчынная вайна савецкага народа (у кантэксце Другой сусветнай вайны): курс лекцый, Я.К. Новік, Н.Я. Новік. - Мн., 2006.

3. Літвін А. Пакт Рыбентропа - Молатава і Беларусь // Матэрыялы па гісторыі Беларусі / Пад агул. рэд. М.П.Касцюка. - Мн.: Нац. інстытут адукацыі, 1997. - С. 177-183.

4. Мацко А., Кобяк С. Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР - акт гістарычны і справядлівы.-Мн., 1989.

Размещено на Allbest.ru