Канфесійнае становішча ў Вялікім Княстве Літоўскім у XVI - Пяршаі выпальванняў XVII ст.

Размещено на http://www.allbest.ru/

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

Установа адукацыі

«БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ УНІВЕРСІТЭТ

Інфарматыкі і радыёэлектронікі »

Кафедра «Кафедра гуманітарных дысцыплін»

КАНТРОЛЬНАЯ РАБОТА №1

па дысцыпліне «Гісторыя Беларусі»

Тэма: "Канфесійнае становішча ў Вялікім Княстве Літоўскім

у XVI - Пяршаі выпальванняў XVII ст."

выканаў: студэнт групы 400341

Кукушкін А.В.

выкладчык:

Зданкевіч Е.В.

Мінск БДУІР 2014

Змест

1. Рэфармацыйны рух

2. Пачатак Контррэфармацыі ў Вялікім Княстве Літоўскім. Дзейнасць ордэна езуітаў

3. Брэсцкая царкоўная Унія

Заключэнне

Спіс літаратуры

1. Рэфармацыйны рух

царква рэфармацыйны літоўскі каталіцкі

3 перадумовы Рэфармацыі ў ВКЛ.

1) суседства з лютэранскай Прусіяй, развіццё кнігадрукавання, знешняй гандлю.

2) ўплыў рускага вальнадумства (ідэі "стригольников" і "нестяжателей")

3) складанае становішча праваслаўнай царквы.

Рэфармацыя (ад. Лац. Reformatio - выпраўленне, аднаўленне). Шырокае грамадзянскае і рэлігійны рух, якое пачалося з дзейнасці Яна Гуса ў Чэхіі і Марціна Лютэра ў Германіі. Яно ўзнікла як пратэст. Адсюль і іншая назва - пратэстанцтва. Супраць каталіцкага касцёла, масавага продажу індульгенцыяў, маральнай распушчанасці іерархаў касцёла, неапраўданай жорсткай касцельнай дысцыпліны, строгага падпарадкавання Папе Рымскаму. У 16 стагоддзі рэфармацыйны вучэнне ахапіла шырокія колы грамадзян. Найбольш распаўсюджанымі плынямі пратэстантызму ў Вялікім княстве Літоўскім былі кальвінізм і лютэранства. Пратэстантамі былі многія дзяржаўныя і палітычныя дзеячы, багасловы, філосафы, пісьменнікі. Мікалай раздушыць Чорны, Астафей Валовіч, Леў Сапега, Сымон Будны, Васіль Цяпінскі, Саламон Рысінскі і многія іншыя. Рэфарматары пабудавалі каля 250 кальвінскіх збораў і лютэранскіх цэркваў, заснавалі некалькі дзесяткаў пачатковых школ у Брэсце, Нясвіжы, Вільні, Ашмянах, Слуцку. Працавалі пратэстанцкія друкарні, дзе ў 16-17 стагоддзях былі надрукаваныя сотні твораў айчынных і замежных аўтараў на беларускай, польскай, лацінскай і грэцкай мовах.

Вялікае Княства Літоўскае, як і многія іншыя еўрапейскія краіны, актыўна ўключылася ў гэты рух абнаўлення. Эвангельскае вучэньне імкліва распаўсюджвалася па краіне. Спрыялі гэтаму і Бібліі, надрукаваныя Скарынам.

Распаўсюджванне Рэфармацыі не магло не паўплываць на ўсе сферы жыцця краіны. Вучэнне Жана Кальвіна, якое вялікую ўвагу надавала рэалізацыі кожным свайго прызначэньня, асабліва падкрэслівала важнасць якаснага выканання сваіх абавязкаў і неабходнасць далейшага ўдасканалення ў сваім майстэрстве. Гэты біблейскі падыход да працы стаў прычынай эканамічнага ўздыму Беларусі ў XVI стагоддзі.

У 1556 годзе пад кіраўніцтвам Мікалая Радзівіла Чорнага была праведзена аграрная рэформа, якая дазволіла кожнай сялянскай сям'і атрымаць у валоданьне валоку (21 гектар) зямлі. Прычым зямля была Памер такім чынам, каб кожная гаспадарка мела зямлю аднолькавай якасці. Цяпер дабрабыт кожнага селяніна залежала не ад шанцавання, а ад умення якасна весці сваю гаспадарку, таму што ўсе мелі роўныя стартавыя магчымасці. Новая сістэма гаспадарання дала магчымасць павялічыць ураджаі збожжавых, так што жыта і ячмень пачалі вывозіць на продаж за мяжу.

Ліквідацыя сельскай абшчыны дазволіла развіваць разнастайнае вытворчасць, асабліва звязанае з перапрацоўкай драўніны, бо частка сялянаў замест працы на зямлі пачалі займацца рамяством. З'явіліся цэлыя паселішчы смалакураў, Кацельнікаў, гарбароў, шаўцоў, кавалёў. Усё гэта спрыяла росту гарадоў і мястэчак. Калі на пачатку стагодзьдзя іх было толькі 48, то ў канцы стагоддзя іх налічвалася больш за 300. Урбанізацыя Вялікага Княства непасрэдна звязаная з імкненнем магнатаў засноўваць гарады і мястэчкі ў сваіх уладаньнях. Радзівілы, Кішкі, Пацы, Сапегі запрашалі разнастайных рамеснікаў, у першую чаргу вернікаў, і давалі новым паселішчам магдэбургскае права (права самакіравання).

Юрыдычная думка ў Вялікім Княстве перажывала ня меншы росквіт. Прынцыпы свабоды асобы, свабоды слова і сумлення адлюстроўвалі юрыдычныя дакуманты таго часу, публіцыстыка і багаслоўскія трактаты. Андрэй Волан, кальвінскі прапаведнік і багаслоў, дэпутат шляхты Ашмянскага павета, у сваёй працы "Аб палітычнай або грамадзянскай свабодзе" пісаў: "Ніхто з разумных людзей не сумняваецца ў тым, што свабода больш за ўсё адпавядае чалавечай прыродзе і ніхто, такім чынам, ня нараджаецца рабом ... Першы і галоўны крытэр нашай свабоды заключаецца ў тым, каб наша жыццё была вольная ад усякага замаху на яго і несправядлівасці. Далей, каб наша маёмасьць і багацьце не станавіліся ахвяраю рабавання і гвалту ".

Сапраўднымі шэдэўрамі беларускай юрыдычнай думкі сталі Статуты Вялікага Княства Літоўскага. Статут 1588 году лічыцца самым дасканалым юрыдычным кодэксам у Эўропе XVI стагодзьдзя. Статут абвяшчаў ідэю прававой дзяржавы, у якім "естесмо невольнікамі правоў для таго, абысьмы вольності ужываті моглі", замацоўваў падзел судовай і выканаўчай улады, ліквідаваў судовыя прывілеі магнатаў, сьцьвярджаў прынцыпы свабоды сумленьня і роўнасьць усіх перад законам. Адзін з артыкулаў Статута прадугледжвала прэзумпцыю невінаватасці для кожнага чалавека, няхай гэта будзе шляхціца, гараджаніна або селяніна.

XVI стагоддзе не дарма называюць Залатым Векам, лепшым перыядам у гісторыі Беларусі. Развіццё культуры, адукацыі, эканомікі падняло нашу краіну на такую вышыню, якая ў наступных стагоддзях здавалася недасягальнай. Наш народ зьвярнуўся да Евангелля, да жывой веры ў Ісуса Хрыста, Госпада і Збаўцу людзей, і гэта зрабіла Рэфармацыю ва ўсіх сферах жыцця, Рэфармацыю, якая стварыла Залаты Век.

2. Пачатак Контррэфармацыі Ў Вялікім Княства Літоўскім. Дзейнасць ордэна езуітаў

У 16 ст. найважнейшай тэндэнцыяй жыцця каталіцкай царквы стала Контррэфармацыя - рух, накіраванае на аднаўленне ўплыву каталіцкай царквы ў барацьбе з пратэстантамі. «Рэлігійныя вайны» паміж каталікамі і пратэстантамі не спыняліся на працягу 16-17 стагоддзяў.

Трыдэнцкі Сабор (1545-1563 гг.) Спрыяў умацаванню становішча царквы, удакладніў веравучэнне, ўзмацніў ўлада біскупаў, умацаваў шэрагі кліру. Па рашэнні Сабору абавязковай умовай служэння святара стала наяўнасць прафесійнай адукацыі. Былі абвешчаныя дагматы пра чысцец, шанаванні святых і індульгенцыя. Пасля саборная эпоха характарызуецца развіццём місіянерскай дзейнасці каталіцкай царквы ў Індыі, Афрыцы, Кітаі Японіі і Амерыцы. Шырокую місіянерскую дзейнасць разгарнуў ордэн езуітаў.

Новы час Новая эпоха ў адносінах паміж царквой і свецкім грамадствам пачалася пасля справы Галілея, які быў прымушаны інквізіцыяй адрачыся ад сваіх поглядаў. У эпоху Вялікай французскай рэвалюцыі 1789-1794 гг. і пры Напалеоне I каталіцкая царква падвергнулася шматлікім пераследам. У гэты час развіліся ўнутры царкоўныя руху, накіраваныя на дыялог са свецкай культурай. У процівагу гэтай тэндэнцыі Папа Пій IX публікуе ў 1864 г. "Силлабус» - спіс найноўшых памылак.

У другой палове 19 ст. афармляецца ідэя неабмежаванай улады Папы. У 1871 г. прыпыняецца існавання Папскага дзяржавы. У канцы 19 ст. каталіцкая царква пачала сцвярджаць годнасць працы і працоўнага чалавека, што было выказана ў акруговым пасланні Папы Льва ХШ «Рерум новарум» (1891г.), развіваюцца ідэі хрысціянскай дэмакратыі.

Пасля саборны перыяд Галоўнай падзеяй царкоўнага жыцця ў 20 ст. становіцца II Ватыканскі сабор (1962-1965 гг.). На першай сесіі сабора старшыняваў Папа Ян ХХIII, а пасля яго смерці - Тата Павел VI. Вынікам працы сабора з'явілася праграма абнаўлення жыцця царквы, якая атрымала назву аджорнаменто («осовременивайте»). У пастырскай канстытуцыі «Радасць і надзея» было заяўлена пра тое, што царква не звязвае сябе «з якой-небудзь формай чалавечай структуры або палітычнай, эканамічнай, сацыяльнай сістэмай». Выхадам з крызіснага стану з'яўляецца вяртанне да хрысціянскіх каштоўнасцяў, стварэнне цывілізацыі любові.

Абнаўленне сацыяльнага вучэння каталіцызму знайшло выраз у з'яўленні т. Зв. «Сацыяльных тэалогіі», такіх як «тэалогія зямных рэальнасцяў», «тэалогія працы», «тэалогія культуры», «тэалогія свету», «тэалогія палітыкі», «тэалогія і этыка гаспадарчай жыцця», «тэалогія вызвалення».

Каталіцкая царква аказвае істотны ўплыў на палітычную, эканамічную і культурную жыццё многіх краін свету. Каталіцызм размяшчае шырока разгалінаванай сістэмай грамадскіх інстытутаў, палітычных партый, прафсаюзаў, універсітэтаў, моладзевых, жаночых, студэнцкіх арганізацый. Для правядзення ў жыццё сацыяльнага вучэння царквы актывізуецца дзейнасць свецкіх (свецкі апостальства). Ставіцца задача ператварэння кожнага верніка ў актыўнага правадніка хрысціянскіх ідэй у палітыцы, эканоміцы, прафесійнай дзейнасці.

Перамога Контррэфармацыі ў Беларусі была звязана і з канцэнтрацыяй духоўнага (у тым ліку і філасофскага) дамінавання ў дзейнасці ордэна езуітаў. Езуіты здолелі разгарнуць шырокую сетку школ, калегіумаў, акадэмій (Вільня, Полацк), якія адрозніваліся высокім еўрапейскім узроўнем адукацыі. Аднак яно арыентавалася, у канчатковым выніку, не на свецкія, а на рэлігійныя мэты, не на ўнутрыдзяржаўныя задачы, а на касмапалітычнага мэты ордэна. Крытыкуючы актыўнасць езуіцкага ордэна на Беларусі ў гэты перыяд, трэба аддаць яму і належнае: шмат у чым менавіта дзякуючы езуітам ажыццявілася ўтрыманне інтэлектуальнага ўзроўня і не адбыўся (на працягу яшчэ досыць доўгага тэрміну) разрыў традыцыі філасафавання. Тым не менш, у філасофіі досыць выразна абазначыўся нахіл у бок каталіцкай філасофіі і тэалогіі, што вылілася ў панаванне так званай позняй схаластыкі (часам гэта з'ява філасофскай думкі для больш выразнай прасторава-часовай лакалізацыі пазначаюць як "віленская схаластыкі") і "эклектычнай філасофіі" (таксама досыць значнае з'ява ў еўрапейскай думкі, але другаснае ў адносінах да яе тагачасным узораў). Вывучэнне еўрапейскай філасофскай класікі ў езуіцкіх навучальных установах не блакавалася, але пэўным чынам прэпараваць (хоць гэтае пытанне, як і ўсе астатнія, звязаныя з дзейнасцю ордэна езуітаў на тэрыторыі ВКЛ, патрабуюць спецыяльнага і бесстаронняга вывучэння). У гэты перыяд гісторыі Беларусі канчаткова склалася даўно намецілася дыстанцыяванне ад нацыянальнай глебы пануючых палітычных і інтэлектуальных элітаў. Пад гэтую тэндэнцыю на дадзеным этапе было сфармулявана рэлігійна-канфесійнае абгрунтаванне (на моўным узроўні зрух абазначыўся яшчэ раней), што мела самыя непасрэдныя і ўсёабдымныя наступствы для гістарычных лёсаў краіны. Эліта стала (у пераважнай сваёй большасці) каталіцкай і польска гаворыць. Асноўная маса насельніцтва прыняла ўніяцтва (часткай захаваўшы праваслаўе) і ў большасці сваёй засталася беларуска гаворыць (акрамя таго, у якасці "мовы вучонасці" ў філасофіі доўгі час захоўвала сваё значэнне латынь). Гэта спрыяла (ўзмацнелай з канчатковай стратай ВКЛ дзяржаўнасці) культурнай пера ідэнтыфікацыі элітаў, калі "беларускасць" ("літоўскасьць") стала, шмат у чым, толькі фактам месца нараджэння і данінай гістарычнай памяці. Адцягваючыся ад усяго звязанага з гэтым комплексу праблем, варта адзначыць ўзнікаюць цяжкасці пры ідэнтыфікацыі той ці іншай персаналіі з нацыянальнай філасофскай традыцыяй. Таму варта ўключаць у паняцце "Жыжнеўскаму" ўвесь комплекс ідэй, якія склаліся на гістарычнай тэрыторыі Беларусі і які аказаў ўплыў на гісторыю яе культуры і думкі, незалежна ад праблемы мовы і нацыянальнай (а таксама канфесійнай) самаідэнтыфікацыі.

3. Брэсцкая царкоўная Унія

Уніяты - паслядоўнікі уніі, асобы, прытрымліваюцца грэка-каталіцкага (уніяцкага) веравызнаньня ці прызнавалі Брэсцкую унію 1596

Унія была прынятая на царкоўным саборы ў Брэсце. Згодна з Брэсцкай уніі, праваслаўная царква Украіны і Беларусі прызнавала сваім кіраўніком рымскага папу, але захоўвала набажэнства на славянскай мове ивизантийский абрад. Заключэнне Брэсцкай уніі выклікала пратэсты сялян, казакоў, мяшчан, часткі праваслаўнай шляхты, ніжэйшага духавенства, а першапачаткова - і некаторых буйных украінскіх феадалаў.

Мэтай Брэсцкай уніі з'яўлялася забеспячэнне для вышэйшага праваслаўнага духавенства на тэрыторыі Рэчы Паспалітай становішча, роўнага становішчу каталіцкага духавенства, а таксама паслабленне дамаганняў маскоўскіх князёў на землі Беларусі і Украіны.

Гвалтоўнае ўвядзенне уніяцтва выклікала моцны супраціў з боку праваслаўнага насельніцтва. Можна прывесці факт забойства святара Язафата Кунцэвіча і яго аднадумцаў у Віцебску ў 1623 за закрыццё праваслаўных храмаў у Полацку, Віцебску, Оршы і Магілёве, за гвалт і заклікі тапіць, рэзаць, вешаць, спальваць на кастры праваслаўных вернікаў як злых і непапраўных ерэтыкоў. Каралеўская камісія за ўдзел у забойстве асудзіла 75 чалавек да смяротнага казне. Віцебск быў пазбаўлены магдэбургскага права і ўсіх раней падораных правоў і прывілеяў, быў падпарадкаваны ваеннаму кіраванні, зняты вечавы звон, а ратуша ператворана ў шынок.

Законамі Рэчы Паспалітай 1668 і 1674 гг. па праваслаўю быў нанесены яшчэ адзін удар: адступніцтва ад каталіцтва і уніяцтва абвяшчалася крымінальным злачынствам і падлягала пакаранню шляхам выгнання з дзяржавы. Была зламаная і такая форма супраціву каталіцкай экспансіі, як праваслаўныя братэрства, якія друкавалі кнігі на свае сродкі, праводзілі вялікую прапагандысцкую працу, накіраваную супраць уніі. Да XVIII ст. дзейнасць права слаўных брацтваў прыпынілася. У канцы XVIII ст. больш чым 75% насельніцтва Беларусі з'яўляліся уніятамі. На Беларусі існавала толькі адна праваслаўная епархія ў Магілёве. Яна, як і Кіеўская мітраполія, была падпарадкавана Маскоўскага патрыярхата.

Пра тое, што ішоў працэс латинизации уніяцкай царквы, перакладу яе на каталіцкі абрад, сведчаць рашэнні Замойскага царкоўнага сабора 1720 У адпаведнасці з ім абрад уніяцкай царквы канчаткова перакладаўся на каталіцкі лад: святары абавязваліся галіць бароды, замяніць расу на сутану, ўводзіліся званочкі і іншыя атрыбуты каталіцкага абраду.

Неўзабаве пасля далучэння Беларусі і Валыні да Расійскай імперыі ўніяцтва насельніцтва гэтых абласцей пачатак масава пераходзіць у праваслаўную веру без усякага знешняга прымусу. Па сведчанні сучаснікаў, з Жніўня 1794 па сакавік 1795 года, гэта значыць за паўгода, далучыліся да Праваслаўнай Царквы 1.483.111 уніятаў, 2603 царквы і 1552 святара. Асабліва шмат уніятаў перайшло ў епархіі праваслаўнага слуцкага біскупа Віктара Садкоўска. Гісторык Кастамараў паказвае, што пры аглядзе біскупам Віктарам паўднёвых абласцей сваёй дыяцэзіі ў 1787-1788 гадах паўстала моцнае імкненне народа да вяртання з уніі ў праваслаўе. У кароткі тэрмін замест 94 парафій, якія знаходзіліся ў гэтай епархіі пры уступленні ім ў 1784 годзе, паўстала 300 парафій, у Кіеўскай Украіне перайшлі ў праваслаўе амаль усе уніяты. У паўночна-заходняй частцы Беларусі (Віленшчына, Гродзеншчына), пад уплывам лацінскай прапаганды, у канцы XVIII стагоддзя больш за 200 тысяч уніятаў звярнулася ў латинство. Праваслаўны біскуп полацкі Смарагд, прыбыўшы ў Полацк 9 ліпень 1833, на працягу аднаго месяца прыняў у Праваслаўную Царкву звыш 4000 уніятаў, а да канца 1835 далучыў яшчэ 124130 уніятаў, 91 царква з прыхаджанамі і 9 прыпісных цэркваў. 29 ліпеня 1833 года ён паведамляў у рапарце обер-пракурору Сінода Нячаеву: "Дарэмна лічаць, быццам бы уніяты могуць чыніць турботы пры обращенiи іх у православiе; па меншай па Віцебскай губернiи я знайшоў унiатов зусім прыгатаваных да таго і чуў, што калі б скорѕй послѕдовало воззванiе ад Сінода, то ўсё пакінулі б унiю, якая падтрымліваецца толькі шкоднымі для айчыны ксяндзамі ".

Прыведзеныя факты характарызуюць агульны настрой беларусаў уніятаў і іх стаўленне да праваслаўя. Патрэбна была асэнсаваная і асцярожная місіянерская праца. Няўмелае аднаўленне праваслаўя сярод уніятаў магло нанесці велізарную шкоду. Гэтага моцна асцерагаліся царкоўныя дзеячы па ўз'яднання уніятаў - уніяцкія біскупы Іосіф Сямашка і Васіль Лужынскі. Асабліва іх турбавала ўмяшальніцтва ўладаў. Так, 18 снежні 1834 г. у Вілейку з Мінска прыехалі праваслаўныя святары для звароту больш за 2000 уніятаў. Місія не мела поспеху. Пасля гэтага, па загадзе мінскага віцэ-губернатара, рускія салдаты ў суправаджэнні паліцэйскіх чыноў прыгналі ў Вілейку усіх уніятаў з навакольных вёсак і прымусілі іх далучыцца да Праваслаўнай Царквы, а уніяцкі сьвятар быў вывезены з Вілейкі салдатамі. Уніяцкія біскупы запратэставалі супраць гвалтоўнага звароту уніятаў, пасля чаго падобныя выпадкі не паўтараліся.

Ўніяцкі біскуп Літоўскай епархіі распрацаваў цэлы план падрыхтаванага уніятаў да прыняцця праваслаўя, які быў ухвалены урадам. План уключаў правядзенне ў Уніяцкай Царквы наступных мерапрыемстваў: ўвядзенне рускай мовы ў духоўных ўніяцкіх школах, азнаямленне семінарыстаў з чынам праваслаўнага набажэнства, скасаванне з уніяцкай богаслужбовай практыкі лацінскіх абрадаў і малітвасловаў: суппликаций, літанія; облаток, музычных органаў і ўжывання званочкаў пры літургіі; выдаленне проповедальниц або Амбон; замена бакавых і галоўнага даўгаватых тронаў адным галоўным пасадам ў алтары па чыне Праваслаўнай Царквы; будова іканастасаў, якіх не было ў ўніяцкіх цэрквах; пастаўленне ў цэрквах праваслаўных крыжоў і даразахавальніцай замест лацінскіх. Усе гэтыя мерапрыемствы неадкладна ўводзіліся ў ўніяцкіх цэрквах. Было вялікае супраціў з боку уплывовых ўніяцкіх святароў, але біскупскай уладай іх адхіляліся ад царкоўных пасад, забаранялі ў богаслужбах, зводзіць на ступень чытальнікаў. Некаторыя скарыліся распараджэнням біскупа. Асабліва вялікі супраціў было пры канфіскацыі ўніяцкі служэбнік і замене іх праваслаўнымі маскоўскага выдання. Біскуп Іосіф быў непахісны пры правядзенні сваіх мерапрыемстваў і рашуча забараняў святарам служыць у лацінскіх адзеньні, патрабаваў служэння ў праваслаўных рызах. Супраціў гэтым мерапрыемствам паступова зменшылася, калі ўніяцтва духавенства пераканалася, што новаўвядзенні не закранаюць каталіцкага уніяцкага веравызнання. Пры больш ўпартым супраціве Іосіфу даводзілася звяртацца за дапамогай да свецкім уладам.

Адкрытае процідзеянне народа пераўтварэнняў ўніяцкіх храмаў паводле праваслаўнага абраду сустракалася рэдка. Киприанович піша: "Народ, нязменна называвшiй сябе і свае царквы рускімі, а каталікоў - палякамі, слепа ішоў свайму духавенству і, зразумела не разумеючы сутнасці рэформаў, тлумачыў іх па-свойму - тым, што прежнiе унiатскiе храмы, хоць і былі русскiе, але цяпер робяцца "праўдзівымі" рускімі. Іншыя ж, пасля прылады іканастаса, ужо лічылі сябе "набожнымі" (праваслаўнымі), нарэшце, некаторыя сцвярджалі, што ранейшае іх богослуженiе было рускае халопскі, а цяпер ўводзіцца рускае панскую і нават асуджалі сваіх пастыраў за незнанiе настоящаго богослуженiя ".

23 лютага 1838 г у Пецярбургу памёр уніяцкі мітрапаліт Язафат Булгак і быў пахаваны ў праваслаўнай Сергіевай пустыні. Неўзабаве пасля яго памёр уніяцкі пінскі біскуп Язафат Жарскі. Яны былі галоўнымі супернікамі ўз'яднання з Праваслаўнай Царквой. Біскупам Беларускай (полацкай) епархіі стаў біскуп Васіль Лужынскі. У гэты час ўніяцтва справа хутка пайшло да завяршэння, нягледзячы на супрацьдзеянне прыхільнікаў уніі з асяроддзя ўніяцкага духавенства і рыма-каталікоў.

Ўніяцкі брэсцкі біскуп Антоні Зубко, вікарый Літоўскай епархіі, 25 лютага 1838 паведамляў праваслаўнаму архіепіскапу менскім ў Мiканора, што ў Літоўскай епархіі ўжо далі подпісы аб далучэнні да праваслаўя члены духоўнай кансісторыі, усе настаўнікі семінарыі, начальнікі павятовых духоўных вучэльняў, усе настаяцелі манастыроў і некаторыя манахі базыльяне, усе благачынны і віцэ-благачынны, большая частка духоўных дэпутатаў, амаль усе сьвятары Слуцкага, Наваградского, Лідскага, Ваўкавыскага, Палескага, Ротненского і Луцкага благачынны. Найменш размешчаным да прыняцця праваслаўя аказалася духавенства Мінскага і Вілейскага паветаў, з прычыны сумежна іх з Беларускай епархіяй, у якой вырабляліся прыватныя звароту пры біскупе смарагдаў.

Бывалі выпадкі, што святары адмаўляліся даць Дыяцэзіяльная начальству пісьмовую згоду на далучэнне да праваслаўя і не з'яўляліся па выкліку ў Жыровіцы. Да іх ўжываліся суровыя меры: іх перамяшчалі на іншыя, горшыя і больш аддаленыя парафіі. Зрэшты, былі і такія, якія, прыняўшы праваслаўе, пакідалі духоўны сан і выходзілі ў свецкае званне. Упартасць многіх святароў падтрымлівалі іх жонкі, каталічкай і уніяцкай, фанатычна настроеныя супраць праваслаўя. Але найбольшую супраціў ўз'яднання з праваслаўем, як і варта было чакаць, было з боку базыльянаў. Але сіла базыльянаў была аслаблена тым, што многія базыльянскія манастыры былі зачыненыя, прычым манахі сышлі ў лацінскі абрад. Да канца 1835 лік манахаў у Літоўскай епархіі скарацілася да 170 чалавек. Моцна упарціўся базыльянскі цэнтральны манастыр Святой Тройцы ў Вільні. Нягледзячы на загады епархіяльнага начальства, тут служылі чытаныя абедні на бакавых тронах, не якія мелі іканастасаў, да 1837 г. Амаль усе 20 манахаў Траецкага манастыра фанатычна ненавідзелі праваслаўных і называлі іх схізматыкамі, адшчапенцамі, "потэмпенцами", а праваслаўную веру ставілі ніжэй яўрэйскай і нават паганскай. Яны як духоўнікі выклікалі падобныя думкі простым людзям, забараняючы ім, пад пагрозай анафемы, хадзіць у праваслаўныя царквы. Трэба адзначыць, што маладыя манахі не былі настроеныя так фанатычна. У той жа час узмоцнена вялі прапаганду супраць праваслаўя і Праваслаўнай Царквы польска-лацінскія сьвятары і манахі.

Больш шырокія маштабы мела рух супраць ўз'яднання ў Беларускай епархіі. 14 верасня 1838 г., у вёсцы царкоўныя Дрисенского павета, адбыўся сход ўніяцкіх святароў Віцебскай, Мінскай і Магілёўскай губерняў, на чале з упартым праціўнікам уз'яднання Янам Ігнатовічам. Людзі, якія сабраліся адслужылі малебен, правялі хрэсны ход вакол царквы, спявалі рэлігійныя песні на польскай мове і ўмаўлялі шматлікую натоўп маліцца па каталіцкім абрадзе. Ігнатовіч і яго паплечнік Томковид ад імя 111 святароў падалі прашэнне імператара з просьбай прызначыць ім асаблівага уніяцкага архірэя. Па радзе біскупа Іосіфа Сямашкі абодва завадатая, Ігнатовіч і Томковид, былі высланы ў Расію. Супраць уз'яднання з Праваслаўнай Царквой ў Беларускай епархіі ў падтрымку уніятаў выступалі мясцовыя польскія памешчыкі. Над усімі вінаватымі, супрацьдзейнічалі ўз'яднання, быў выраблены духоўны суд, па якому 12 святароў былі зведзеныя ў прычотнік ў Літоўскую епархію, 8 адпраўленыя ў уніяцкія манастыры і толькі 5 выслана ў Расію.

У лютым 1839 ў Полацк з'ехаліся уніяцкія біскупы на сабор. 12 лютага таго ж года, у тыдзень Праваслаўя, у прысутнасці біскупаў: літоўскага Іосіфа Сямашкі, беларускага Васіля Лужынскага і вікарнага біскупа брэсцкага Антонія Зубко было складзена саборнае пастанову пра ўз'яднанне уніятаў з Праваслаўнай Царквой.

У дзень канчатковага падпісання Саборнага акта 12 лютага, тыдзень Праваслаўя, біскуп Іосіф здзейсніў ўрачыста абедню ў Полацкім Сафійскім саборы і прычасціў асабіста ўсіх настаўнікаў і семінарыстаў, а таксама нямала вернікаў. Падчас літургіі Іосіф памінаў замест таты ўсіх праваслаўных патрыярхаў. Пасля літургіі ўсе біскупы адслужылі падзячны малебен з мнагалецьце.

Свяцейшы Сінод, разгледзеўшы, па загадзе гаспадара, Саборны акт і прашэнне уніяцкага духавенства, пастанавіў 23 Сакавік 1839 года наступнае: "Біскупаў, сьвятарства і духоўную паству так называўся да сёньня грэка-унiатской царквы, па святым правілам і прыкладамі святых айцоў, прыняць у поўнае і здзейсненае общенiе Сьвятой Праваслаўна-Кафолическiя Восточныя Царквы і ў непадзельную склад Царквы Всероссiйскiя; управленiе возсоединенных епарxiй і належаць да іх духоўных вучэльняў пакінуць на ранейшым основанiи ". На дакладзе Сінода па гэтай справе імператар Мікалай I напісаў 25 сакавіка 1839: "Дзякую Богу і прымаю".

Уніяцкая царква была ліквідавана рашэннем Полацкага царкоўнага сабора 1839 Яна ператваралася ў праваслаўную. Каталіцкая экспансія на беларускія землі пацярпела паражэнне.

Так скончылася ў Беларусі існаванне Брэсцкай уніі, прычыны шмат гора i бед беларускаму народу.

Заключэнне

Заяўленыя яшчэ русінскімі палеміст канца XVI - пачатку XVII ст. адназначна адмоўныя ацэнкі Брэсцкай грэка-каталіцкай уніі, па меры росту польскага нацыянальнага руху і актывізацыі деполонизаторского курсу, сталі набываць у расійскай (праваслаўнай) гістарыяграфіі XIX ст. скончаны сістэмны выгляд і характар. Ліквідацыя ў 1839 і 1875 гг. у заходніх губернях і на тэрыторыі Царства Польскага уніяцкай (грэка-каталіцкай) царквы актыўна стымулявала навуковыя даследаванні уніяцкага пытання ў XIX ст.

У працах царкоўных гісторыкаў і прадстаўнікоў «заходне-руссизма» была сфармуляваная праваслаўная канцэпцыя Брэсцкай уніі. Яе важнымі элементамі з'яўляюцца: адмоўная роля Рыма і польскага ўрада, інтрыгі езуітаў і слабасць біскупаў-здраднікаў; перабольшанае значэнне учынкаў асобных іерархаў, а таксама станоўчая ацэнка ролі русінскай шляхты, мяшчан і казацтва ў барацьбе за захаванне праваслаўнай веры. Галоўная прычына Брэсцкай уніі ў празелітычнай дзейнасці папскага пасаду і асабліва езуітаў. Менавіта каталіцкая царква вінаватая як у вайне, якая здарылася ў Рэчы Паспалітай у XVII ст., Так і, у знікненні самага польскай дзяржавы.

Спіс літаратуры

1. Вікіпедыя [https://ru.wikipedia.org/wiki]. - Руссіфікація Беларусі - дата доступу: 28.10.14

2. Файлавы архіў для студэнтаў [http://www.studfiles.ru/]. - Контреформация - дата доступу: 30.10.14

3. Беларуская рэфармацыя [http://belreform.org]. - Рэфармацыя ў Беларусі - дата доступу: 03.11.14

4. Ковкель, І.І. Гісторыя Беларусі са старажытных часоў да нашага часу / І.І. Ковкель, Э.С. Ярмусик.- Мінск, 2006.

5. Дзмітрачкоў, П.Ф. Беларусь у складзе Вялікага княства Літоўскага (другая палова ХІІІ - першая палова XVII ст.)/ П.Ф. Дзмітрачкоў. - Магілёў, 2003.

Размещено на Allbest.ru