Адказнасць за злачынствы звязаныя з сэксуальнай эксплуатацыяй у Расійскай Імперыі

Размещено на http://www.allbest.ru//

Размещено на http://www.allbest.ru//

Змест

Уводзіны

Раздзел 1.Адказнасць за злачынствы звязаныя з сэксуальнайэксплуатацыяй у ВКЛ

1.1 Адказнасць па Статуту 1529 года

1.2 Адказнасць па Статуту 1566 года

1.3 Адказнасць па Статуту 1588 года

Раздзел 2.Адказнасць за злачынствы звязаныя з сэксуальнай эксплуатацыяй у Расійскай Імперыі

2.1 Адказнасць па Укладанню аб пакараннях крымінальных і папраўчых1845года

2.2 Адказнасць па Крымінальнаму ўкладанню Расійскай Імперыі

1903 года

Заключэнне

Спіс выкарыстаных крыніц



Уводзіны

Са старажытных часоў у чалавечым грамадстве існавалі пэўныя правілы паводзін, а для іх падтрымання існавала пэўная сістэма адказнасці правініўшагася, якая з часам ператварылася ў крымінальнае заканадаўства. З узнікненнем дзяржаў з'явілася пісьмовае замацаваная сістэма крымінальнага права.Інстытуты крымінальнага права, як і характар ?? пакарання, змяняліся ў залежнасці ад эпохі, агульнай культуры народа, ладу жыцця людзей, іх звычаяў.

Асноўнай крыніцай вывучэння крымінальнага права Беларусі з'яўляюцца помнікі права. У першых пісаных помніках права феадальнай Беларусі, якія дайшлі да нашага часу, ўтрымліваліся нязначныя фрагменты нормаў аб злачынствах і пакараннях, і па іх цяжка судзіць пра ўзровень развіцця крымінальнага права на той час. Не было ў першых крыніцах і норм права, у якіх вызначалася бы адказнасць за злачынствы, якія былі бы звязаны з сэксуальнай эксплуатацыяй. Але што ж азначае гэтае паняцце? У Бюлетэню Генеральнага сакратара ААН«Спецыяльныя меры па абароне ад сэксуальнай эксплуатацыі і сэксуальных здзек» ад15 кастрычніка 2003 года гаворыцца, што сэксуальная эксплуатацыя азначае любое злоўжыванне або замах на злоўжыванне ўразлівым становішчам, уладай або даверам у сэксуальных мэтах, у тым ліку, набыццё грашовай, сацыяльнай ці палітычнай выгады ад сэксуальнай эксплуатацыі іншай асобы.Бюлетэнь Генеральнага сакратара ААН ад 15 кастрычніка 2003 года «Спецыяльныя меры па абароне ад сэксуальнай эксплуатацыі і сэксуальных здзек».,[20].Гэта азначае, што сэксуальная эксплуатацыя ўключвае ў сябе не толькі непасрэднае гвалтоўнае выкарыстоўванне асобы ў сэксуальных мэтах, а яшчэ і выкарыстоўванне гэтай асобы, з мэтай атрымання грашовай або іншай выгады.

Тэма сэксуальных злачынстваў у сучаснай Беларусі, а таксама Беларусі ў складзе СССР дасканала даследавана, аднак тэма сэксуальных злачынстваў Беларусі у складзе Расійскай імперыі, а ў асаблівасці, у складзе ВКЛ, практычна не даследавана. Гэты факт надае курсавой працы надзвычайнуюцікавасць, магчымасць унесці свой ўклад у даследаванне гэтай тэмы, унесці сваю лепту, калі не ва ўсю Гісторыі дзяржавы і права Беларусі, то ў даследаванне крымінальнага права Беларусі дакладна.Улічваючы тое, што тэрыторыя Беларусі з XIVпа пачатак XX стагоддзя ўваходзіла ў склад трох краін (ВКЛ, Рэч Паспалітая і Расійская імперыя), то для гэтага, я выдзяліў асноўныя нарматыўна-прававыя акты, у якіх ёсць палажэнні, якія бы тычыліся адказназнасці ў сферы сэксуальных адносінаў. Да іх адносяцца: Статуты ВКЛ 1529, 1566, 1588 гадоў, Укладанне аб пакараннях крымінальных і папраўчых 1845 года, а таксама Крымінальнае ўкладанне Расійскай імперыі ад 22 сакавіка 1903 года. Між тым, так як тэрыторыя сучаснай Беларусі, ў большасці сваёй,у XVI ст. уваходзіла ў склад ВКЛ, а не Польшчы, то праблему сэксуальных адносінаў будзем разглядаць у рамках ВКЛ, а не ўсёй Рэчы Паспалітай.

Такім чынам, асноўнымі пытаннямі, якія падлягаюць распрацоўцы будуць наступнымі: выдзяліць, якія злачынствы адносяцца да сферы сэксуальных адносінаў, а таксама вызначыць, якая адказнасць была прадугледжана за гэтыя злачынствы як па заканадаўству ВКЛ, так і па заканадаўству Расійскай імперыі.



Раздзел 1. Адказнасць за злачынствы звязаныя з сэксуальнай эксплуатацыяй у ВКЛ

1.1 Адказнасць за злачынствы па Статуту 1529 года

У 1529 годзе быў прыняты першы Статут Вялікага княства Літоўскага. Па сваім змесце ён быў першым у Еўропе сістэматызаваным зборам прававых нормаў розных галін права .Статут 1529 года ўключаў у сябе і нормы крымінальнага права, якія ў сваю чаргу, адзначаючы праблему палавых злачынстваў, мелі раздзел VII«О земских насилиях, побоях, и убийствах шляхтичей», артыкулVI якога пастанаўляў: если бы кто-либо изнасиловал женщину или девушку независимо от её сословного положения, высшего или низшего, и эта женщина или девушка звала на помощь, а на её крик прибежали люди, и она показала бы им следы насилия, а потом привлекла бы насильника к суду и представила двух или трех свидетелей и при этих свидетелях принесла бы единоличную присягу, то такой насильник должен быть приговорен к смертной казни. Если пострадавшая пожелала бы выйти за него замуж, то это в её воле. Аесли бы женщина или девушка не могла позвать на помощь, но как только она была бы отпущена после совершения насилия и рассаказала об этом людям, а затем привлекла бы насильника к суду и представила тех людей в качестве свидетелей, то насилник должен быть наказан, так как об этом сказано выше.Статут ВКЛ 1529 года.Раздзел «О земских насилиях, побоях и убийствах шляхтичей», Арт.VI «Об изнасиловании женщины и девушки», [2].

Гэта значыць, што паступова ідзе працэс ўзмацнення жорсткасці пакарання за такі злачынны замах як згвалтаванне.Напрыклад, дзеючая на тэрыторыі ВКЛ у пачатку XIV стагоддзя Эльблонская кніга або інакш Польская праўда, якая кранала заходнія тэрыторыі ВКЛ, якія непасрэдна межавалі з Польшчай, выдзяляла такі від злачынства як згвалтаванне жанчыны, пры гэтым за такое злачынства, было такое пакаранне:50 грывен на карысць суддзі і пакрыццё шкоды пацярпеўшай.Такі вялізны штраф(а за забойства папа або пасла штраф быў 20 грывен)быў прызначаны для тых, хто абразіў жанчын рыцарскага сасловія, у той самы час за згвалтаванне сялянкі ў полі альбо ў лесе, штраф выплочвайся ў памеры 6 марак(на той час кошт гуся, або ворка мукі). Штраф быў яшчэ меньшым, калі дачка «кого-либо» аказвалася адная ў полі або ў лесе «куда ходить ей не подобает». У такіх выпадках гвалтаўнік выплочваў самы малы штраф, які называўся «триста».Бардах Ю. История государства и права Польши, Варшава.,1976.-С.152, [7].

Таксама дэклараваўся прынцып ройнасці перад законам, гэта значыць, што смяротнаму пакаранню за згвалтаванне падвяргаліся як сяляне, так і шляхцічы.Алерускі гісторык Карамзін піша: «Хоть de jure шляхтич подлежал смертной казни за убийство даже простолюдина, но de facto разве в очень редких случаях он мог быть приговорен к этому наказанию, потому что при обыкновенном течении дел стечение тех многочисленных доказательств, которых требовал закон для осуждения, могло произойти разве по какому-нибудь исключительному случаю. Шляхтич оставался не наказанным и за убийство крестьянина, и изнасилование крестьянки, причем не только находящейся у него на службе, но и крестьянки с другого имения. Суд, постановивший приговор над могущественным шляхтичем, не имел средств привести его в исполнение. Обвиняемый в уголовном преступлении шляхтич, не хотевший подчиниться приговору суда, объявлялся только баннитом, т. е. изгнанным. Но и после этого он мог испросить охранительную грамоту у короля, которая делала его безопасным от всякого приговора. Блакстон вслед за Пуффендорфом говорит, что один польский король нашел удобным освободить от наказания за убийство все дворянство посредством декрета, который начинался следующими словами: «Nos, divini juris rigorem moderantes» -- Мы, по праву божественному смягчая строгость, и пр».Кистяковский А.Ф. Исследование о смертной казни, Киев.,1867.-С.34, [8].

Таксама, у артыкуле гаворыцца і аб тым,што:«Если пострадавшая пожелала бы выйти за него замуж, то это в её воле», гэтай нормай, на мой погляд, пацярпелай даваўся шанец як для сябе, так і для сваёй сям'і перажыць мінулае і усталяваць сямейныя адносіны. Як мне здаецца, гэта было прадугледжана яшчы і тым, что быў вялікі шанец пацярпелай (асабліва сялянкі) зацяжарыць, і каб забяспечыць жыццё не толькі сабе, але і дзіцяці, дзяўчына(а гэта найбольш тычылася дзяўчын, бо яны яшчэ наўрад лі былі замужам) гэтым, змывала з сябе і ганьбу. Для здрадніка гэта было безвахаднае становішча, тамушто, калі ён адмаўляўся ад гэтага, то яго надавалі смяротнаму пакаранню. Але існавала верагоднасць і ілжэсведчання на верагоднага гвалтаўніка з мэтай ўдалага шлюбу, так як адказнасць за лжэсведчанне было не прадугледжана, па гэтыму даказаць, што дзяўчына была не згвалтаваная, можна было толькі са слоў сведкаў,і ў сувязі з гэтым, магчымаму гвалтаўніку нічога не заставалася як ажаніцца.

Што тычыцца самаго смяротнага пакарання, то яно магло быць як простым, так і кваліфікаваным. Простымсмяротным пакараннем, здрадніка, найчасцей, весілі, а кваліфікаваным яго і весілі, і палілі на кастры, і садзілі на кол, усяму гэтаму папярэднічала членашкодніцтва ў самым яго непасрэдным сэнсе, гэтымпакаранне фармулюе для сябе новую мэту - застрашванне.

Такім чынам, можна зрабіць вынік, што Статут ВКЛ 1529 года ўтрымліваў у сабе толькі адзін артыкул, які тычыўся пасягнення на палавую свабоду - згвалтаванне жанчыны або дзяўчыны. Пакаранне жа за гэта было вельмі жорсткім-смерць.

1.2 Адказнасць за злачынствы па Статуту 1566 года

Змены, якія адбываліся у сярэдзіне XVI стагоддзя у сацыяльна-эканамічным і палітычным жыцці дзяржавы (правядзенне аграрнай, судовай, адміністрацыйнай рэформаў), патрабавалі ўдасканалення права. Недахопы ў праве адчуваў як сам ўрад, так і народ. Таму ў 1551 годзе была створана камісія з 10 чалавек для падрыхтоўкі праекта новага Статута, які быў аддадзены Сойму на папярэдні разгляд у 1561 годзе, але законную сілу набыў толькі ў 1566 годзе.Вішнеўскі А.Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Мн., 2003 г.,-С.90., [9].Некаторыя змены былі ўнесены ў крымінальнае права. Так, суб'ектам злачынства прызнаваўся толькі сталы чалавек, непаўналетнія маглі быць пакараны толькі пасля 14-гадовага ўзросту, а ў Статуце 1529 года пра ўзрост і ўвогулле нічога не гаворыцца.

Асноўнай крыніцай новага Статута быў Статут 1529 года, таму шмат палажэнняў, асабліва якія тычыліся норм крымінальнага права захавалася. Новых артыкулаў, якія бы краналі сэксуальныя адносіны не з'явілася. З невялікімі зменамі захаваўся і артыкул які тычыўся згвалтавання дзяўчыны або жанчыны:раздзел XI,артыкул VIII«О кгвалтъ дЂвки и невЂсты». 

«Тежъ уставуемъ, хтобы дЂвку або учтивую невЂсту якого кольвекъ стану сильствомъ зкгвалтилъ, а оная дЂвка або невЂста за онымъ учинкомъ волала кгвалту, за которымъ воланьемъ люде бы прибЂгли, знакъ кгвалту оказала а потомъ бы оного ку праву притегнула, а двЂма або трема свЂдки кгвалтъ пересвЂдчила, а ку тому при оныхъ свЂдкохъ на томъ кгвалтЂ своемъ на того присегнула; тогды таковый маеть быти каранъ горломъ, а навезка маеть быти зъ имЂнья его водле стану, якого будеть, плачона. Пакли бы оная дЂвка або невЂста кгвалту волала, а люди оные слышели, нижли на кгвалтъ не прибЂгли, а ведже по ономъ кгвалтЂ скоро бы пущона была, а оповедалася тымъ людемъ, и зась оного ку праву притегиула, а тыми людми освЂдчила; тымъ же обычаемъ каранъ маеть быти, яко вышей описано, а естли бы похотЂла его собЂ за мужа мЂти, то будеть на ее воли.»Статут ВКЛ 1566 года.Раздзел XI«О земских насилиях и убийствах шляхтичей», Артикул VIII «О кгвалте девки и невесты» .,[3].

Амаль увесь артыкул заставаўся некранутым: і дыспазіцыя, і санкцыя былі такімі ж як сорак гадоў да гэтага. Па-ранейшаму былі патрэбны сведкі, па-ранейшаму пакараннем была смерць. Але была і невялічкая змена: цяпер гвалтаўнік быў абавязаны таксама пакрыць шкоду пацярпелай. Гэта падцвярджае наступны радок:«а навезка маеть быти зъ имЂнья его водлестану, якого будеть, плачона». Намой погляд, значнай нормай ў Статуце 1566 года з'яўляецца тое, што, асоба, якая абвінаваціла каго-небудзь у злачынстве і не даказала яго віны, несла такое ж пакаранне, якім мог быцьпакараны абвінавачаны ёю.Вішнеўскі А.Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Мн., 2003г.,-С.92.,[9]. Як мне здаецца, гэтая норма у некай ступені якабараняла падсуднага ў паклёпе, так і недавала магчымасцінядобрасумленным дзяўчынам ўладкаваць сваё асабістае жыццё.

Робячы вынік аб адказнасці за злачынствы па Статуту 1566 года, можнасказаць, што адказнасць за згвалтаванне пашыралася і цяпер уключала ў сябеяшчэ і матэрыяльную кампенсацыю пацярпелай, якая ўключала ў сябе«навязку».Навязка - гэта грашовы штраф, які назначаўся судамі ВКЛ за нанясенне ран, пабояў і інш. Памер вызначаўся ў залежнасці ад цяжкасці ўчынка і сацыяльнага становішча вінаватага і пакрыўджанага.Статут ВКЛ 1566 года / Бел. Сав. Энцыкл. Імя П. Броўкі, 1989.-507,[13].

1.3 Адказнасць за злачынствы па Статуту 1588 года

Статут 1588 года быў падрыхтаваны на высокім тэарытычным узроўні. Сістэматызацыя права , пакладзеная ў аснову гэтага Статута, была пабудавана на новых прынцыпах, уласцівых для новага перыяду ад сярэднявякоўя да новага часу. Значная ўвага была ўдзелена нормам крымінальнага права. Мною ўжо раней заўважалася, что нормы крымінальнага права па заканадаўству феадальнай Беларусі, утрымлівалі вельмі жорсткія віды пакарання за злачынствы звязаныя не толькі з сэксуальнай эксплуатацыяй, але і за іншыя злачынствы. У адрозненні ад Статутаў 1529 і 1566 года, пашырэнне ідэй гуманізму на прыканцы XVIстагоддзя садзейнічала некатораму змякчэнню пакаранняў, прывядзенню іх у адпаведнасць учыненым злачынствам. Адышоўшы ад тэмы і разважаючы прагуманнасць заканадаўства ў ВКЛ і ў іншых еўрапейскіх краінах тай эпохі, хочацца сказаць аб тым, што смяротнае пакаранне ў ВКЛ ужывалася не ва ўсіх выпадках, і гэта тычылася не толькі прывелегіяраваных асоб. Апошняе выяўляецца ў непрымяненні смяротнай кары ў адносінах да цяжарных жанчын… Праўда, іх пасля нараджэння дзіцяці, ўсё роўна каралі смерцю.

Статут пашырыў шэраг норм, якія датычацца грамадскай маральнасці.Заканадавец патрабуе, каб людзі «учстиве жили» у адпаведнасці з законам Божым і чалавечай мараллю. Аб замаху на духоўныя і маральныя асновы грамадства ён гаворыць як пра зло, «которым неменей пан Бог бывает ображон», і лічыць такія дзеі злачыннымі. Радавым аб'ектам дадзенынай катэгорыі злачынстваў з'яўляецца грамадская маральнасць. Да такіх злачынстваў адносяцца: згвалтаванне, пералюб, зводніцтва, гвалтоўны шлюб, выкраданне замужняй жанчыны, ўступленне ў шлюб з парушэннем устаноўленых законам умоў і супраць волі бацькоў, ўдавы да заканчэння шасцімесячнага тэрміна са дня смерці мужа, двухжонства. На мой погляд, да сферы сэксуальнай эксплуатацыі ставяцца непасрэдна згвалтаванне і зводніцтва:

Згвалтаванне ( Раздзел XI артыкулXII)

«Тежъ уставуемъ: естли бы хто девку албо учстивую невесту якого кольвекъ стану усильствомъ зкгвалтовалъ, а оная девка або невеста за онымъ учынкомъ волала кгвалту, за которымъ воланьемъ люди бы прибегли на оный кгвалтъ, а она бы передъ ними знаки кгвалту указала, а потомъ бы оного ку праву притягнула и двема албо трема светками знаки кгвалъту пресветъчила, а к тому пры оныхъ светкахъ на томъ кгвалте своемъ на того сама присегнула, тогды таковый маеть быти каранъ горломъ, а навезка маеть быти з ыменья водле стану якого будеть. Пакли бы оная девка або невеста кгвалъту волала, а люди оные слышели, нижли на кгвалтъ не прибегли, а вед же по ономъ кгвалте скоро бы была волно пущона, а оповедаласе бы тым людямъ, а засе оного ку праву притягнула и тыми людми осветъчила и знаки кгвалту оказавшы, прысягу тежъ на томъ кгвалте учынила, тымъ же обычаемъ маеть каранъ быти, яко вышей описано. А естли бы она хотела его собе за мужа мети, то будеть на ее воли. А естли бы на таковомъ местъцу кгвалтъ такий сталъсе, где бы люди воланье могли слышеть, а девка албо невеста кгвалту бы не волала, а потомъ бы то людемъ оповедала, тогды тое оповеданье за кгвалтъ розумено быти не можеть, и тотъ помовеный от кгъвалту воленъ быти маетъ». Статут ВКЛ 1588 года. Раздзел XIIАрт. XII. «О згвалтаванні девкі і невесты»,[4].

Хоць злачынец, у першую чаргу, робіць замах на асобу, аднак гэта дзеянне мае і другі аб'ект замаху - грамадскую маральнасць. Гэта пацвярджаецца той акалічнасцю, што заканадаўца тут цікавіць не сацыяльнае становішча пацярпелай, а суб'ектыўны і аб'ектыўны бакі злачынства: «усильством згвалтовал», «оная ... за оным учинком волала гвалту». Адказнасць за згвалтаванне, такая як і ў Статуце 1566 года - смяротнае пакаранне з пакрыццем шкоды з маёнтка гвалтаўніка.

Новым выглядам злачынства, якое з'явілася ў Статуце 1588 стала зводніцтва, дыспазіцыя якога змяшчаецца ў XIV раздзелеLVI артыкуле «О каранью зводницъ».

«Уставуемъ, хотячи то мети вечными часы, ижъбы подданые нашы, под росказаньемъ нашымъ мешкаючи, учстиве жили, зысков спросныхъ богу и людемъ почстивымъ обрыдлых не наследовали, прото абы такие люди, будь мужчизна або белая голова, в местех нашихъ не были терпены, которые звыкли для зыску своего спросного намовляти панъны або вдовы и мужатки кому кгволи для спросности телесное, такъ ижъ хотя бы с которое могло быть што доброго въ стане малженъскомъ, оборочаются за намовами зводницъ внивечъ, въ спросное а вшетечное помешкан[ь]е. Для того росказуемъ воеводамъ, старостамъ и уряду месткому, абы такихъ за оказанъемъ явнымъ имати казали и карали обърезаньемъ носа, ушу и губы и з местъ выганяли. А где бы ся и по такомъ каранью тым же спроснымъ зыском жывили, тогды врядъ такихъ на горле карати маеть»Статут ВКЛ 1588 года. РаздзелXIVАрт. LVI«О каранью зводніц»,[4]..

Аб'ектыўны бок злачынства, заканадаўца бачыць у падбухторванні і натхненні жанчын да распускнага ладу жыцця. Зрабіўшы большы аналіз гэтага артыкула і параўнаўшы яго з цяперашнім заканадаўствам, можна зрабіць вынік, што зводніцтва з'яўляецца сучасным сутэнёрствам. У адрозненні ад згвалтавання, дзе суб'ектам замаху з'яўляецца выключна мужчына, то ў выпадку са зводніцтвам, суб'ектам можа з'яўляцца як мужчына, так і жанчына.Статут усталёўвае за гэта вельмі жорсткую санкцыю - выгнанне зводняў з населенных пунктаў з папярэднім адразаннем носа, вушэй, вуснаў. Гэта рабілася для таго, каб нягледзячы на выгнанне, людзі бачылі кім на самай справе з'яўляецца гэты чалавек. Пры рэцыдыве ж злачынец падлягаў смяротнаму пакаранню.

У гэтым артыкуле, закон абавязвае мясцовую адміністрацыю клапаціцца аб грамадскай маральнасці і актыўна выяўляць выпадкі зводніцтва:

«…Для того росказуемъ воеводамъ, старостамъ и уряду месткому…»

Такім чынам, у Статуце ВКЛ 1588 года найбольш выразна, пад час існавання ВКЛ, прапісаны злачынствы звязаныя з сэксуальнай эксплуатацыяй жанчын, а таксама адказнасць за гэтыя злачынствы: членашкодніцтва, выгнанне з населенага пункта, матэрыяльная адказнасць, смяротнае пакаранне.



Раздзел 2. Адказнасць за злачынствы звязаныя з сэксуальнай эксплуатацыяй у Расійскай Імперыі

2.1 Адказнасць па Укладанню аб пакараннях крымінальных і папраўчых 1845 года

Пасля далучэння ВКЛ да Расіі, карэнных змен у крымінальным праве, першапачаткова, не адбылося. Статут 1588 года працягваў дзейнічаць. Па ўказанню Сената ў 1811 годзе, яго толькі пераклалі на рускую мову і выдалі ў Санкт-Пецярбургу як дзеючы закон для Беларусі і Літвы. Паступовая перабудова судовай сістэмы, асабліва ліквідацыя ў Беларусі гродскіх і земскіх судоў, садзейнічала зменам у крымінальным праве. 15 чэрвеня 1840 года канчаткова адмяняецца дзейнасць Статута 1588 года і пачынаюць дзейнічаць крымінальныя нормы расійскага Зводу законаў 1832 года, але ўспамінаючы камедыю беларускага пісьменніка Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча «Пінская шляхта», Статут 1588 года, асабліва на Паўдневай частцы Беларусі, працягваў дзейнічаць.

Істотны прагрэс у фармуляванні норм аб палавых злачынствах быў дасягнуты з прыняццем 1 мая 1845 года «Укладання аб пакараннях крымінальных і папраўчых» (асабліва ў рэдакцыі 1885). Гэта быў сапраўдны крымінальны кодэкс Расійскай імперыі, які з пэўнымі зменамі дзейнічаў да Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года. Асноўным адрозненнем ад папярэдніх нарматыўных актаў было распаўсюджванне крымінальна-прававой абароны на ўсе катэгорыі жанчын, незалежна ад іх маральных якасцяў.

Амаль як у дзвюх тысячах артыкулаў, знайшлося месца і для тых, менавіта якія краналі тэму сэксуальных адносінаў. Найбольш распрацаванай была норма празгвалтаванне. Акрамя згвалтавання, ўкладанне прадугледжвала адказнасць за наступныя палавыя замахі: разбэшчванне малалетніх, спакушэнне жанчыны ці дзяўчыны, зводніцтва (малалетніх ці непаўналетніх з боку іх апекуна, настаўніка ці аднаго з бацькоў, а таксама жонак іх мужамі), распусныя дзеянні ў дачыненні да непаўналетніх, а таксама мужаложства і скаталожства.

Артыкул 995

«Изобличенные въ противоестественномъ пороке мужеложства подвергаются за сие:лишению всехъ особенныхъ, лично и по состоянию присвоенныхъ, правъ преимуществъ и отдаче въ исправительные арестантские отделения на время отъ четырёхъ и до пяти летъ»Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Статья 995, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5]..

Само па сабе, мужаложства не з'яўляецца злачынствам якое бы кранала бы сэксуальную свабоду, бо акт мужаложства быў асабліва добраахвотнай справай, але для клерыкальнай Расіі тых часоў, калі традыцыі праваславія і традыцыйнага шлюбу былі найвышэйшай справай, сэксуальныя адносіны мужчыны з мужчынай былі неймаверным парушэннем царкоўных канонаў. Таксама ў артыкуле гаварылася пра тое, што калі злачынец быў хрысціянін, то ён аддаваўся царкоўнаму пакаянню па распараджэнню свайго духоўнага начальства.

Артыкул 996

«Если означенное въ прешедшей (995) статье, преступление было сопровождено насилиемъ, или совершено надъ малолетнимъили слабоумнымъ, то виновный въ ономъ подвергается: лишение правъ состояніии ссылке в каторжную работу на время отъ десяти до двеннадцати летъ.» Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Статья 996, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

Тут мы бачым, што ў гэтым выпадку палавы акт будзе не на добраахвотнай аснове, або з недзеяздольнымі суб'ектамі. За гэта злачынства санкцыя мяркуе «лишению всех прав состояния и ссылке в каторжную работу на время от десяти до двенадцати лет». Між тым,«лишение прав состояния» суправаджаласязаўсёды з пазбаўленнем ганаровых тытулаў, чыноў, ордэнаў і іншых знакаў адрознення. Адабранне грамат, дыпломаў, патэнтаў, атэстатаў якія належаць асабіста асуджанаму. Сутнасцьнаступстваў асуджэння ў катаржныя работы была такой: страта ранейшых сямейных правоў і правоў уласнасці, а па спыненні гэтых работ з прычыны заканчэння тэрміну ці ж па іншых прычынах, пасяленне ў Сібіры назаўжды. Кранаючы такі від наступстваў як страта сямейных правоў, то яны складаліся ў наступным: асуджанага і яго ранейшую жонку аўтаматычна разводзілі, але калі жонка накіроўвалася разам з мужам у спасылку, іх шлюб заставаўся некрануты.

Артыкул 997

«Изобличенные въ равно-противоестественномъ пороке скотоложства подвергаются за сие также: лишению всехъ особенныхъ, лично и по состоянию присвоенныхъ, правъ преимуществъ и отдаче въ исправительные арестантские отделения на время отъ пяти до шести летъ».Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Статья 997, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

У гэтым выпадку, заканадавец абараняе маральнасць у адносінах з жывёламі. Таксама як і ў выпадку з мужаложствам, у санкцыі гаворыцца пра «лишение всех особенных, лично и по состоянию присвоенных, прав преимуществ». Між тым, пакаранне ў выглядзе зняволення ў арыштанскіх аддзяленнях, больш значнае, чым у артыкуле 995.Спецыфічнасцю гэтага артыкула будзе тое, што акт скаталожства, немагчыма адзначыць ці ён быў добраахвотным, ці пад прымусам. Але заканадавец пакарае не за гвалт над жывёлай, а за само дзеянне, якое парушае ўсе маральные нормы і прынцыпы адносінаў, у тым ліку і сэксуальных, у грамадстве.

Артыкул 998

«Отецъ или мать, которые будутъ изобличены въ сводничестве детей своихъ, подвергаются за сие: лишению всехъ особенныхъ, лично присвоенныхъ правъ и преимуществ и ссылке на житье в Сибирь или отдаче в исправительные арестанские роты по третьей степени 31 статьи сего уложенія⁴Статья 31 Степень 3 : Ссылка на житье въ губернии Томскую или Тобольскую, съ заключениемъ на время отъ двухъ до трехъ летъ, или работы въ исправительныхъ арестанскихъ ротахъ гражданского ведомства на время отъ двухъ съ половиною до трехъ лет, Свод законов Российской Империи. Т.15: I. «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].».Свод законов Российской Империи. Т.15: II. Статья 998, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных». II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

Артыкул 999

«Определеннымъ въ прешедшей 998 статье наказаниямъ подвергаются также мужья за сводничество своих женъ».Свод законов Российской Империи. Т.15: II. Статья 999, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных». II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

Артыкул 1000

«Если опекунъ, учитель или другое какое либо лицо, имеющее надзоръ за малолетними или несовершеннолетними, будетъ изобличенъ въ сводничестве сихъ состоящихъ подъ его опекою иля надзоромъ лицъ, то онъ подвергается за сие: лишению всехъ особенныхъ, лично и по состоянию присвоенныхъ, правъ и преимуществъ и ссылке в Сибирь или отдаче в исправительные арестанские роты по четвертой степені 31 статьі сего уложеніяСвод законов Российской Империи. Т.15: II. Статья 1000, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных». II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].» Статья 31 Степень 4: Ссылка на житье въ губернии Томскую или Тобольскую, съ заключениемъ на время отъ двухъ до трехъ летъ, или работы въ исправительныхъ арестанскихъ ротахъ гражданского ведомства на время отъ полутора года до двухъ съ половиною лет, Свод законов Российской Империи. Т.15: I. «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

На мой погляд, істотныя прыкметы зводніцтва, заключаюцца ў дамове да здзяйснення палавога акту і ў дастаўленні сродкаў, і ў ліквідацыі перашкод да здзяйснення гэтага злачынства, а таму, для прызнання зводніцтва здзейсненым злачынствам, няма неабходнасці, каб сам палавы акт паследаваў, а дастаткова, каб абвінавачваны выканаў усе тыя дзеянні, якія ён лічыў, неабходнымі для таго, каб пералюб быў здзейсненым учынкам.

Артыкул1523

«За растление девицы не достигшей четырнадцатілетнего возраста, если оное было сопровождено насилием, виновный подвергается: лишению всехъ правъ состояния и ссылке въ каторжную работу на время отъ десяти до двадцати летъ»Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Статья 1523, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

Гэты ўчынак з'яўляецца непасрэднай формай згвалтавання. Суб'ектам пасягнення з'яўляецца дзяўчына, не дасягнуўшая чатырнаццацігадовага ўзросту. Асноўным пакараннем з'яўляецца спасылка на катаргу. Яна праходзіла ў выглядзе працы на рудніках у раёнах Усходняй Сібіры, Якуціі, Далёкага Усходу. Між тым, праца катаржнікаў амаль нічым не адрознівалася ад працы вольных людзей, якія таксама працавалі на рудніках. Адрозненне было толькі ў тым, што арыштанты не атрымлівалі за гэта грошай, а таксама ў іх быў павялічаны графік працы і паменьшаная колькасць дней адпачынку.

У прызначэнне ступені і меры пакарання, прымаюцца ў меркаванне як абставіны, якія суправаджалі злачыннае дзеянне, так і ўзрост, і ступень адукацыі вінаватага, і самыя верагодныя наступствы злачынства для ахвяры яго юру (цяжарнасць, смерць і інш.).

Артыкул 1525

«За изнасилование имеющей более четырнадцати летъ отъ роду девицы или женщины виновный подвергается :лишению всехъ правъ состояния и ссылке въ каторжную работу на время отъ четырехъ до восьми летъ».Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Статья 1525, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5].

Трэба сказаць, што згвалтаваннем прызнавалася гвалтоўнае палавое сукупленне, іншыя формы гвалтоўных сэксуальных дзеянняў згвалтаваннем лічыцца не маглі. Пацярпелай ад згвалтавання прызнавалася толькі жанчына. Абцяжваючымі адказнасць абставінамі лічыліся: згвалтаванне замужняй жанчыны, згвалтаванне падманам, спалучанае пабоямі або катаваннем, а таксама учыненая згвалтаваннеапекуном, папячыцелем або настаўнікам згвалтаванай жанчыны, наглядчыкам турмы ці іншай ўстановы, ў якой яна змяшчалася, лекарам, які назіраў за згвалтаванай, ці ўвогуле асобамі, якія маюць якую-небудзь, па званні або асаблівым абставінах, уладу над ёю .

У Укладанні мелася норма, якая рэгламентуе асаблівасці неабходнай абароны пры згвалтаванні: яна дапускалася з выкарыстаннем любых сродкаў, аж да прычынення смерці асобе, якая робіць замах.Умовай адказнасці за згвалтаванне было аказанне пацярпелай сур'ёзнага і бесперапыннага супраціву. Наяўнасць супраціву ахвяры не патрабавалася толькі, калі яна была прыведзена ў бездапаможны стан (непрытомнасць або ненатуральны сон) самім гвалтаўніком, ці па яго распараджэнню iншай асобай.

Асобнымі складамі злачынстваў, прадугледжвалася адказнасць за згвалтаванне, што пацягнула смерць пацярпелай, а таксама яе разбэшчванне (маецца на ўвазе як фізіялагічная дэфларацыяДефлорация, ж. (от латин. defloro, букв. срываю цветы) (мед.). Разрыв девственной плевы (при половом акте или от других причин). Толковый словарь русского языка : В 4 т. / Под.ред. Д.Н. Ушакова, Т.1 М., 1935, - 2000 с.,[19].). Даволі шырока рэгламентавалася замах на згвалтаванне: у якасці такога разглядалася, напрыклад, выкраданне жанчыны з мэтай згвалтавання . Санкцыя прадугледжвая толькі маральнае пакаранне ў выглядзе «лишения всехъ правъ состояния», а таксама адпраўку на катаргу, але ў ёй нічога не гаворыцца пра пакрыццё шкоды. Менавіта пра гэта, гаворыцца ў заўвазе да гэтага артыкула: «Если подвергшаяся изнасилованию девица не имеетъ средствъ къ существованию , то по требованию ея или ея родителей или опекуновъ, изъ имения лица, виновного в изнасиловании, должно быть обезпечено приличное ея состояние, соразмерное с имуществомъ виновного, содержание, до выхода ея в замужество»Свод законов Российской Империи. Т.15: I. Примечание к Статье 1525, «Уложение о наказаниях уголовных и исправительных».II. Уголовное уложение. - 1916, 521 с.,[5]..

Гэта азначае, што калі пацярпелая, не будзе мець сродкаў да існавання, то яна можа патрабаваць з вінаватага выплаты, у выглядзе аліментаў аж да яе жаніцьбы.

Усе справы аб згвалтаванні, гвалтаванні, выкраданні і спакушэнні дзяўчыны або жанчыны, калі здзейсненае злачынства не мела наступствам смерці згвалтаванай або разбэшчанай, пачынаюцца не іначай, як па скаргах самой згвалтаванай, разбэшчанай, выкрадзенай ці спакушэннай, ці ж яе бацькоў, апекуноў, сваякоў ці іншых асоб, па званні абавязаных мець пра яе апеку. Аб згвалтаванні замужняй жанчыны, пазва пачынаецца толькі па яе ўласнай скарзе, або па скарзе яе мужа.

2.2 Крымінальнае ўкладанне Расійскай Імперыі 1903 года

Апошнім у гісторыі Расійскай імперыі фундаментальным заканадаўчым актам у сферы крымінальнага права было Крымінальная ўкладанне ад 22 сакавіка 1903 г. Яно істотна адрознівалася ад папярэдніх заканадаўчых актаў не толькі па тэхніка-юрыдычнаму выкладу, але і па змястоўнаму боку. Ўкладанне ўводзілася ў дзеянне паступова, па асобных раздзелах і нават па асобных артыкулах. Крымінальнае ўкладанне было асноватворным дакументам у плане нормаў, якія вызначаюць пакаранне за палавыя злачынства. Гэтыя злачынствы, а таксамасправы супраць маральнасці, рэгламентуюць главы 26 «Аб злачынных дзеяннях супраць асабістай свабоды» і 27 «Аб непатрэбстве» .

Артыкул 505

«Виновный.

въ похищении несовершеннолетней отъ четырнадцати до шестнадцати летъ, безъ ея согласия, или хотя и съ ея согласия, но съ употреблениемъ во зло ея невинности

въ похищении достигшей шестнадцати летъ безъ ея согласия

если такое похищение учинено для непотребства, то оное наказывается въ случае первомъ сей статьи указанномъ,-заключениемъ в исправительном доме в случае, пунктомъ вторымъ сей статьи указанномъ,-заключениемъ въ исправительном доме на срокъ не свыше трехъ лет.»Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 26 «О преступных деяниях против личной свободы».,[6].

Дзеянне павінна быць здзейснена не толькі наўмысна, але і з пэўнай мэтай - ўступіць самому або даставіць іншай асобе магчымасць уступлення з выкрадзенай у сэксуальную сувязь, або здзейсніць з ёю непатрэбства. Таму выкраданне, здзейсненае з якімі-небудзь іншымі, хоць бы і амаральнымі мэтамі, можа быць падведзена толькі пад паняцце затрыманне або заключэнне, калі яно здзейснена пры тых жа умовах, адпавядаючых складу гэтай правіны. Сапраўды таксама, не пойдуць пад гэты артыкул і выпадківыкрадання або зводу малалетніх, для скланення іх да распуства або прастытуцыі.Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. Спб. т-ва печ. и изд. дела «Труд», 1904. - С.236, - VIII, 488. Авт. перевод.,[18].

Артыкул513

«Виновный въ любострастномъ действии:

съ ребенкомъ, не достигшим четырнадцати летъ

съ несовершеннолетнимъ отъ четырнадцати до шестнадцати летъ, безъ его согласия, но по употреблению во зло его невинности, наказывается заключениемъ въ исправительный домъ на срокъ не свыше трёхъ летъ или заключениемъ въ тюрьме».Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].

Аб'ектам юру, могуць быць дзеці абодвух палоў і, прытым, абыякава да пола вінаватага, гэта значыць, што«любострастный акт», можа быць выкананы як жанчынаю над дзяўчынкай, так і мужчынам над хлопчыкам.

Артыкул514

«Виновъный в любострастномъ действии съ достигшим шестнадцати летъ лицом женского пола, безъ согласия сего лица, наказывается: заключением в тюрьме».Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].

Абмежаванні аб'екта юру, сказанага ў арт. 514, асобамі жаночага полу, не азначае, што вінаватым і нават фізічным выканаўцам гэтых дзеянняў можа быць толькі мужчына, так як выкананне любастраснага дзеяння жанчынаю (лесбійская каханне), увядзенне якіх-небудзь прадметаў у палавыя органы, палавое раздражненне дакрананнямі да палавых часткаў цела, з'яўляецца цалкам магчымым.

Побач з распуствам, г.зн. каральным выпадкам натуральнага сукуплення, у Укладанні пастаўленыя іншыя выпадкі злачыннай праявы палавой юрлівасці пад імем юру. Абодва віду, распуства і юр, абдымаюць агульным найменнем «непотребства». Пад паняцце юру пойдуць, па-першае,ўсе выпадкі задавальнення палавой юрлівасці,за выключэннем, натуральнага сукуплення асоб розных палоў, пра пакараных выпадках чаго, гаворыцца далей, прычым абыякава, суправаджалася, ці не суправаджаўся такое задавальненне заканчэннем семяні, па-другое, узрушанасцю палавой юрлівасці дакрананнем дзетароднымі часткамі іншай асобы або да дзетароднай часткі цела іншай асобы, хоць бы і не аголенымі, а часам і нават агаленнем дзетародных частак іншай асобы.Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. Спб. т-ва печ. и изд. дела «Труд», 1904.- С.240, - VIII, 488. Авт. перевод.,[18].

Артыкул 516

«Виновный в мужеложстве наказывается :заключением въ тюрьму на срокъ не ниже трехъ месяцев».Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].

У параўнанні з Укладаннем аб пакараннях крымінальных і папраўчых, адказнасць за мужаложства памешьшылася з пяці гадоў у арыштанскіх аддзяленнях, да трох месяцаў у турме. На мой погляд, гэта суправаджалася значнымі пераменамі ў грамадскім ладзе, а таксама гуманізацыяй крымінальнага заканадаўства і цеснымі сувязямі з еўрапейскімі краінамі, дзе адказнасць за мужаложства і зусім была не прадугледжана.

Артыкул520

«Виновный в любодеянии:

съ несовершеннолетнею отх четырнадцати до шестнадцати летъ, безъ ея согласия или хотя и съ ея согласия, но по употреблению на зло ея невинности.

заведомо съ лишенною возможности понимать свойства и значения совершаемого надъ нею или руководить своими поступками вследствие болезненного разстройства душевной деятельности, или безсознательнаго состояния, или же умственнаго неразвития, происшедшаго отъ телеснаго недостатка или болезни.

с лишенною возможности оказать виновному сопротивление, безъ ея на любодеяние согласия,

наказывается: заключениемъ въ исправительномъ доме на срокъ не ниже трехъ летъ.Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].»

Артыкул 522

«Виновный в любодеянии:

съ ребенком, не достигшимъ четырнадцати летъ

съ принужденною к тому посредствомъ насилия надъ личностью или угрозы убийством, весьма тяжкимъ или тяжкимъ телеснымъ повреждениемъ угрожаемой или члену ея семьи, если такая угроза могла вызвать у угрожаемой опасения ея осуществимости

с приведенною для того въ бессознательное состояние самимъ насилующимъ или при его участии, наказывается катаргою на срокъ не свыше десяти летъ.»

Заканадавец аддзяляе артыкулы 520 і 522, па крытэры ўзросту, фізіялагічнаму стану некранутасці, а таксама дзеяздольнасці ахвяры. Пры тым, у залежнасці ад таго, ці пагражаў злачынец, прыводзіў у несвядомы стан, выкарыстаў пры гэтым дапамогу іншых асоб - адказнасць павялічваецца.

Артыкул 524

«Виновный въ сводничестве для непотребства:

1)съ девицею отъ четырнадцати до шестнадцати летъ безъ употребления во зло ея невинности.

2) съ девицею отъ шестнадцати летъ до двадцати одного года, заведомо девственною, наказывается заключение в тюрьме.»Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].

Зводніцтва, як у жыццёвым, так і ў навуковай мове азначае аказанне садзейнічання распуству (сукупленню мужчыны з жанчынай), таму паняцце зводніцтва не распаўсюджваецца на асоб, якія садзейнічалі любастрасным дзеянням або мужаложству.

Зводніцтва можа заключацца або ў скланенні каго-небудзь да распуства хітрыкамі, умовай,або ў простым дастаўленні асобы для распуства, або ў пошукунеабходнага месца, падыходнай ўмовы, адным словам - ў разнастайным аказанні дапамогі і садзейнічання, але, ва ўсякім выпадку, знешні бок зводніцтва, павінен мець характар ??станоўчы, павінен заключацца ў стварэнні неабходных умоў, а не ў адным толькі папушчальніцтве. На гэтай падставе, не можа лічыцца зводнікам гаспадар кватэры, які ведае, што ў пакоі яго жыхара здзяйсняецца распуства, і не перашкаджае гэтаму.

Як правіну, якая карае незалежна ад блуду, зводніцтва павінна быць скончаным, нават калі самое растпуства, па якіх-небудзь прычынах, не адбылося, але злачынец схіліў каго-небудзь да распуства або даставіў асобу ці дастаў або зладзіў памяшканне.Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. Спб. т-ва печ. и изд. дела «Труд», 1904.- С.245, - VIII, 488. Авт. перевод.,[18].

У параўнанні з Укладаннем аб пакараннях 1845 года, Крымінальнае ўкладанне не ўтрымлівае нормы, у якой прапісана адказнасць за скаталожства і іншыя амаральныя дзеянні. Але п.2, артыкула 280 гаворыць:

«Если безстыдный поступокъ состоялъ въ любострастномъ или иномъ противонравственном действии, соединенномъ съ соблазномъ для другихъ, то виновный, если не подлежитъ более строгому наказанию за непотребство, наказывается заключением в тюрьму на срокъ не свыше шести месяцев».

Гэты артыкул абдымае ўсе выпадкі, якія парушаюць добрапрыстойнасць публічным здзяйсненнем ўчынку, які абражае грамадскую маральнасць, уключаючы сюды і любастрасныя дзеянні, і іншыя віды задавальнення цялеснай юрлівасці, як,напрыклад, скаталожства, ананізм і т.п., як хутка такія учынкі, з аднаго боку пры ўмовах спакусу для іншых, а з другога, якія не падыходзяць пад пастановы аб непатрэбстве.Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. Спб. т-ва печ. и изд. дела «Труд», 1904.- С.245, - VIII, 488. Авт. перевод.,[18].

Артыкул 525 злачынства сэксуальнай адказнасць

«Родитель, опекунъ, попечитель или имеющий надзоръ за недостигшимъ семнадцати летъ несовершеннолетнимъ или находящимся при немъ для услугъ, виновный въ потворстве непотребству такого несовершеннолетняго, наказывается: заключением в тюрьме.»

Гэта новы артыкул Крымінальнага ўкладання, ён прадугледжвае адказнасць за «потворство». Як адзначае М.Н. Маргуліс, патуранне ёсць наўмысная дзейнасць, якая можа выяўляцца як у станоўчай форме,напрыклад, пабуджэння,так і ў адмоўнай форме неперашкоды, пры ўмове, вядома, магчымасці аказаць прадпрымаймаму супрацьдзеянню шляхам бацькоўскай улады. Яно павінна накіроўвацца да добраперашкоды распуству, г.зн. усім наогул заганам дзяцей, разумеючы пад гэтым развіццё ў іх запалу і іншых шкодных для грамадства звычак.Сюды падыдуць наўмысная пастаноўка ў разбэшчваючую маральнасць дзіцяці асяроддзе ці пакіданне яго ў такой, даванне яму даручэнняў, загадзя для аднаго з бацькоў расхіствуючых маральныя паняцці дзіцяці, прадастаўленне яму займацца заганнымі, ці нават злачыннымі дзеяннямі, заахвочвання да іх парадамі ці познымі ухваламі і т.п.Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. Спб. т-ва печ. и изд. дела «Труд», 1904.- С.246, - VIII, 488. Авт. перевод.,[18]

Артыкул 526

«Виновный въ томъ, что склонилъ лицо женского пола промышлять непотребствомъ, посредствомъ насилия надъ личностью или угрозы убийствомъ, весьма тяжкимъ или тяжкимъ телеснымъ повреждениемъ угрожаемой или члену ея семьи, или посредствомъ обмана или злоупотребления своею надъ симъ лицомъ властью, или пользуясь беспомощнымъ его положениемъ или зависимостью такого лица от виноваго, наказывется: заключением в тюрьме на срокъ не ниже трехъ месяцев».Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[18].

У гэтым артыкуле апісваецца п.2 арт.1711Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь«Уцягванне ў занятак прастытуцыяй альбо прымус да працягу заняцця прастытуцыяй».Заканадавецвызначае, што суб'ектам гэтага злачынства з'яўляецца асоба жаночага пола, таму мужчына ахвярай гэтага злачынства быць не можа. У адрозненні ад гэтага, злачынцам можа быць як асоба жаночага, так і асоба жаночага пола. Адказнасць, якая заключваецца ў заключэнні ў турму на тэрмін не ніжэй за тры месяцы, з'яўляецца невялікай, так як схіленне да занятку непатрэбствам, спалучаецца з пагрозамі або з нанясеннем цяжкіх, або асабіста цяжкіх цялесных пашкоджанняў.

Артыкул 529

«Виновный въпринятии въ притонъ разврата лица женскаго пола заведомо моложе двадцати одного года наказывается: заключениемъ въ тюрьму. Сему же наказанию подлежитъ виновный въудержании въ притоне разврата промышляющей непотребством женщины, если она изъявила желание оставить свой промыселъ».Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года, Глава 27 «О непотребстве».,[6].

Як вызначае М.С. Маргуліес, жыццё прастытутак у прытонах распуства да такой ступені і маральна, і фізічна цяжкая, што, без усялякага сумневу, значная большасць іх была б рада вызваліцца ад гэтага жыцця, і калі выпадкі звароту прастытутак да сумленнага жыцця параўнальна рэдкія, то прычынаю гэтай з'яве служыць тая выключная бязмежная ўлада над імі гаспадынямі прытонаў, якая створана як правіламі аб наглядзе за прастытуцыяй, так, у асаблівасці, адсутнасцю крымінальнага закона, які пераследвае злачынныя злоўжыванні гэтай уладай. Трэба мець на ўвазе, што ўсе распараджэнні, якія тычацца прастытутак, маюць выключны характар ??нагляду за імі з мэтай аховы здароўя насельніцтва.Толькі ў параграфе 47 «Правілаў для гаспадыні прытонаў горада Санкт-Пецярбурга» маецца пастанова аб тым, што жанчыны могуць пакідаць дамы цярпімасці ва ўсякі час, калі пажадаюць, прытым грашовыя прэтэнзіі гаспадыні на жанчын,не могуць служыць перашкодай да пакідання апошнімі прытона, а маюць быць прадметам судовага разбору. Але гэтае правіла,не мае карнай санкцыі, ў дачыненні да прымусовага ўтрымання жанчыны ў прытоне распуства і застаецца мёртваю літарай. Таму асаблівую нараду меркавала дапоўніць праектам-усталяваннем адказнасці для асоб, вінаватых у утрыманні ў прытоне распуствазарабляўшай ім жанчыны, калі яна выказала жаданне пакінуць свой промысел.



Заключэнне

Можна сказаць, што асноўнымі крыніцамі крымінальнага права, у асабістасці злачынств, звязаных з сэксуальнай эксплуатацыяй, будуць з'яўляцца нарматыўна-прававыя акты.

Першым з іх быў Статут ВКЛ 1529 года, у якім меўся артыкул пра згвалтаванне дзяўчыны або жанчыны, пакараннем за гэты ўчынак была смерць, але існавала і верагоднасць таго, што пацярпелая, якая захацела змыць з сябе ганьбу, магла ажаніцца з гвалтаўніком, у гэтым выпадку злачынец заставаўся жывым.

Пасля гэтага быў распрацаваны Статут 1566 года, асноўнай крыніцай якому, паслужыў Статут 1529 года. Статут 1566 года таксама змяшчаў у сабе артыкул пра згвалтаванне жанчыны або дзяўчыны, асаблівасцю было тое, што да пакарання смярцю дадалося і матэрыяльнае пакаранне, у выглядзе адчужэння часткі маёнтка.

Статут ВКЛ 1588 года быў самым распрацаваным нарматыўна-прававым актам таго часу не толькі на тэрыторыі ВКЛ, але і ўсёй Еўропы, гэта падцвярджаецца і тым, што і пасля ўваходу ВКЛ усклад Расійскай імперыі ў 1795 годзе, ён працягваў дзейнічаць, перакладзеным на рускую мову, аж да 15 чэрвеня 1840 года. Усклад яго ўвайшлі і злачынствы, якія краналі тэму сэксуальных адносінаў. Да ўжо вядомага па Статутам 1529 і 1566 года згвалтавання, дадалося зводніцтва, якое заключалася ў падбухторванні і натхненні жанчын да распускнага ладу жыцця. За зводніцтва прадугледжвалася адказнасць у выглядзе членашкодніцтва ( адразанне вушэй, носа, вуснаў), а таксама выгнанне з населеннага пункта, пры рыцэдыве, злачынец падлягаў смяротнага пакарання.

Пасля адмены дзеяння Статута 1588 года, на змену яму, прыйшлі крымінальныя нормы Зводу законаў Расійскай імперыі, якія праіснаваўшы меньш за пяць год, змяніліся Укладаннем аб пакараннях крымінальных і папраўчых. Яно прадугледжвала наступныя палавыя злачынствы: згвалтаванне,разбэшчванне малалетніх, спакушэнне жанчыны ці дзяўчыны, зводніцтва (малалетніх ці непаўналетніх з боку іх апекуна, настаўніка ці аднаго з бацькоў, а таксама жонак іх мужамі), распусныя дзеянні ў дачыненні да непаўналетніх, а таксама мужаложства і скаталожства.Адказнасцю былі як маральнае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення ўсіх правоў і прывілеяў, так і непастрэднае пазбаўленне волі ў выглядзе памяшкання ў папраўчыя арыштанскія аддзяленні, спасылка на катаргу, а таксама спасылка ў Сібір або Далёкі Усход. Таксама, вінаваты ў згвалтаванні непаўналетняй быў абавязаны матэрыяльна забяспечыць пакрыўджаную, аж да яе замужжа.

Крымінальнае ўкладанне 1903 года, якое было апошнім кадыфікаваным крымінальным зборнікам у гісторыі Расійскай імперыі і было напісана на аснове Укладання аб пакараннях 1845 года, з папраўкамі 1885 года, уключвала ў сябе такія ж артыкулы, што і яно. Новаўвядзеннем, якое тычылася палавых і амаральных злачынстваў, было ўключэнне новых артыкулаў. Так з'явіліся артыкулы, якія прадугледжвалі адказнасць за «потворство», якое адзначала разбурэнне маральных якасцяў дзіцяці іх бацькамі, апекунамі, настаўнікамі і іншымі асобамі, а таксама за наўмыснае ўцягванне або ўтрыманне гвалтоўнымі спосабамі жанчын у прытонах. Таксама з'явіўся і такі новы выгляд пакарання як заключванне ў турму.

Такім чынам, можна зрабіць вынік, што на працягу год, з павелічэннем грамадскіх адносінаў, павялічвалася і колькасць відаў злачынстваў у сферы сэксуальных адносінаў, адказнасць жа за якія, на працягу часу паменьшвалася



Спіс выкарыстаных крыніц

Судебник Казимира. (1468 г.) / Ин-т истории АН Литов. ССР.- Вильнюс:Минтис, 1967. - 36 с.

Статут ВКЛ 1529 года.

Статут ВКЛ 1566 года.

Статут ВКЛ 1588 года.

Свод законов Российской империи. Т.15:I. Уложение о наказаниях уголовных и исправительных. II. Уголовное уложение. 1916. - 35, [4], -521 с.

Уголовное уложение Российской Империи от 22 марта 1903 года.

Бардах, Ю. История государства и права Польши / Варшава,1976 г. -560 с.

Кистяковский, А.Ф. Исследование о смертной казни / Киев, 1867 г.,- 320 с.

Вішнеўскі А.Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Мн.,2003 г., -560 с.

Статут Вялікага княства Літоўскага 1529 года - падмурак развіцця беларускай дзяржаўнасці і канстытуцыяналізму / Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, Юрыдычны факультэт, Кафедра тэорыі і гісторыі дзяржавы і права. - Мінск : Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы, 2009. - 139 с.

Гісторыя дзяржавы і права Беларусі / Т.І. Доўнар. - 2-е выданне. - Мінск : Амалфея, 2008. - 400 с.

Довнар Т.И. (род. 1944) Уголовное право феодальной Беларуси (XV-XVI вв.) / М-во внутр. дел Респ. Беларусь, Академия. - Мн.:Акад. МВД РБ, 1995. - 97 с.

Статут Вялікага княства Літоўскага 1566 / Бел. сав. энцыкл. - Мн. : Бел.сав. энцыкл. імя П. Броўкі, 1989. - 570, [3] с.

Статут Вялікага княства Літоўскага, 1588 / Пер. на суч. беларус. мову А.С. Шагун. - Мн. : Беларусь, 2002. - 206, [1] с.

История государства и права Беларуси :ответы на экзаменац. вопр. / Д.В. Мазарчук. - 5-е изд. - Минск: ТетраСистемс, 2012. - 96 с.

Гісторыя дзяржавы і прва Беларусі ў дакументах і матэрыалах ( Са старажытных часоў да нашых дзён): Вучэб. дапаможнік / Пад агул. рэд. праф. А.Ф. Вішнеўскага. - 2-е выд., дап. - Мн.: Акадэмія МУС Рэспублікі Беларусь, 2003. - 320 с.

Таганцев Н.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. / Изд. Н.С. Таганцева. - СПб. :тип М. Меркушева, 1911. - XXXII,- 628 с.

Маргулиес М.С. Уголовное уложение 22 марта 1903 г. - СПб. : тип СПб.т-ва печ. и изд. дела “Труд”, 1904. - VIII,- 488 с.

Толковый словарь русского языка: В 4 т. / Под.ред. Д.Н. Ушакова, Т.1 М., 1935, - 2000 с.

Бюлетэнь Генеральнага сакратара ААН ад 15 кастрычніка 2003 года «Спецыяльныя меры па абароне ад сэксуальнай эксплуатацыіі сэксуальных здзек».

Размещено на Allbest.ru

...