Энтагенез ментальнасці: мастацкі аспект

Размещено на http://www.allbest.ru/

Размещено на http://www.allbest.ru/

Энтагенез ментальнасці: мастацкі аспект

У мастацкім творы побач з тзмамі вечным (універсальньмі) і нацыянальна - гістарьчньмі абавязкова знаходзіць свае выражзнне індьвідуальнь вопыт самога аутара. Маральна-зстзтычныя пазіцыі (каштоунасныя арыентацыи) персанажау маюць сваей асновай рэальныя жыццёвыя праграмы, а могуць быць і Ытутыуным^ абумоуленым натурай пісьменніка і культурнай традыцыяй, што існуе у пзуным сацыяльным асяродку. Таму можна сказаць, што мастацкі вобраз у лтаратурным творы дае уяуленне пра духоуны (а разам і маральны) свет пісьменніка і яго сучасніка. Такім чынам, у літаратур!, несумненна, знаходзіць выяуленне індывідуальны сацыяльна-практычны вопыт творцы і асаблівасці менталітзту народа.

Асаблівасці менталітзту беларускага народа часткова закраналіся некаторым даследчыкамі (напрыклад, Л. Тарасюк, інш.) у сувязі з разглядам творчасці пзунага пісьменніка. У дадзеным матзрыяле упершыню зроблена спроба виявіць асаблівасці адлюстравання спецыфікі менталітзту беларускага народа у празаічных творах, а менавіта апавяданнях, некаторых беларускіх пісьменнікау.

Гістарычна склалася так, што сваю літаратуру у пісьмовай форме на роднай мове беларусы атрымалі у канцы ХІХ - пачатку ХХ стагоддзяу; беларускай мовы як дзяржаунай у тыя часы яны наогул не мелі. Практычна літаратура функцыянавала у фальклорнай тзматыцы, якая, дарзчы, дала нямала выдатных творау (казак, легенд, паданняу), дзе адлюстраваны самабытны характар і светабачанне беларусау, найперш - з сялянскага асяроддзя. Толькі са з'яуленнем творау Францішка Багушзвіча («Тралялёначка», «Сведка», «Палясоушчык», «Дзядзіна»), Каруся Каганца («Што кажух, то не вата», «На сплау», «Бывалы Юр у Менску»), Ядвігіна Ш. («Бярозка», «Жывы нябожчык», «Чортава ласка», «Заморскі звер») у беларускай літаратуры азначыуся герой, які з дапамогай мастацкіх сродкау увабрау у сабе некаторыя адметныя рысы беларускай ментальнасці; хаця можна узгадаць, што трохі раней рускі пазт - дзмакрат Мікалай Някрасау у пазме «Чыгунка» ужо намалявау своеасаблівы партрзт беларуса і падкрзслівау «привычку к труду благородную» і тое, як «трудно свой хлеб добывал человек»:

Не разогнул свою спину горбатую Он и теперь ещё: тупо молчит И механически ржавой лопатою Мёрзлую землю долбит! [2, 258].

Варта зазначыць, што у апавяданнях згаданых беларускіх аутарау яшчз адчуваецца сувязь з фальклорны^ традыцыям^ але ужо з'яуляецца герой, створаны сістзмай мастацкіх сродкау, надзелены індывідуальным вострым мысленнем і дасціпньїм розумам, які хоча спазнаць сябе і свае месца у плын грамадскіх і сацыяльных з'яу і праблем. У сюжэтна-кампазщыйную структуру творау уводзяцца аутарскія адступленні і дыялогі, пейзажныя замалеукі і мастацкая умоунасць. У вынку ствараецца у пэунай меры паунацэнны герой, які нясе на сабе адзнакі часу, у тым ліку у сваім менталітэце, зрэз якога - дапытлюасць і асцярожнасць, імкненне самому спазнаць сябе і адстаяць свой гонар. Варта адзначыць, што такая Ытэнцыя беларуса выразна акрэслтася у беларускай мастацкай літаратуры ва умовах нацыянальнай і сацыяльнай прыгнечанасц у Расійскай імперыі.

Адметным этапам у фарміраванні нацыянальнай ментальнасці беларуса мастацкімі сродкамі лкаратуры стала творчасць аднаго з класікау беларускай лкаратуры Максіма Гарэцкага (1893-1938). Ён, як ніхто Ышы да яго, здолеу глыбока, па-філасофску аналітычна пранікнуць ва унутраны свет беларуса, выявіць яго сувязі і адноаны з сусветам, залежнасць ад грамадскага і сацыяльна - культурнага асяроддзя, урэшце - ад узроуню дасведчанасці у некаторых галінах ведау. Напрыклад, у апавяданні «У лазні», дзе сюжэт даволі просты - казеннага стыпендыята каморніцкага вучылшча Кліма Шамоускага, які прыехау на канкулы да родных, маці адпрауляе перад святам у лазню памыцца з вясковымі мужыкамі. Тут - праз дыялог і гутаркі, шчырыя і нязмушаныя, - адкрылася душа беларуса; у ей яшчэ шмат побытавага бруду, і беларус яшчэ верыць у замовы, у паданні і чарауніцтва, але ужо есць у асяроддзі мужыкоу такі Ытэлкент, як Клім Шамоускі, які бачыць, што трэба вызваляць беларуса ад невуцтва і побытавай неуладкаванасці, ачысціць яго свядомасць ад забабонау. Клім «не чураецца вескі, любіць яе і шануе, як родны сын, што ен хоча кіравацца усімі сіламі, каб бачыць яе цвярозай, светлай, задаволенай жыццем ды сумленнай» [5, 51]. Побач з Клімам Шамоускім - па імкненні змяніць склад розуму і мысленне землякоу праз авалоданне навукай і самапазнанне - стаіць студэнт-медык Архіп Лінкевіч (апавяданне «Роднае карэнне»), які спецыяльна едзе у веску да бацькоу, каб пераканаць, што няма ніякай таямнщы у прыродзе, што яе з'явы падуладныя чалавеку. У асобе Архіпа, маладога студэнта, выведзены новы тып беларуса, які імкнецца пазнаць навакольны свет з пазіцый навукі; ен хоча лепш ведаць самога чалавека, каб разумна фарміраваць яго грамадскія і сацыяльныя Ытарэсы і патрэбы. Архіп падымаецца у сваіх нагляданнях да цкавых вывадау і абагульненняу: беларус разважлівы і разумны, працавкы і практычны, ен любіць сваю зямлю, але яму не стае ведау, каб змяніць свае жыцце да лепшага. Падчас роздуму аб лесе беларуса герой твора марыць: «Пайсці і сілу сваю на увесь свет паказаць, прагнаць крыудзщеляу, вытурыць іх ад людзей бедных, шчырых, змірных і пакорліва-прыяючых, людзей родных і балюча скрыуджаных» [5, 68]. Сваімі персанажамі Максім Гарэц^ сцвярджае тып беларуса, які імкнецца падняцца над брудам вясковай сацыяльна-побытавай стыхи; у яго праяуляецца новае мысленне і погляд на рэчаюнасць. Пераадольваецца прымітыуна-вузкае уяуленне пра беларуса, найперш сялянскага паходжання, паводле вобразнага выразу класіка беларускай літаратуры Янкі Купалы, «пана сахі і касы», які толькі умее абрабляць зямлю. У сваім новым абліччьі єн ішоу на змену правінцьіяльшчьіне у поглядах і грамадска-сацыяльнай абмежаванасці; гэта ужо малады інтэлігентны чалавек, які у горадзе спазнае вялікую сілу навукі і духоуную моц чалавека, упартага у дасягненні сваіх мэтау. Такому беларусу ужо недастаткова быць староннім наглядальнікам працэсау, што адбываюцца у асяроддзі землякоу; Єн хоча далучыць іх да ^івіл^а^и, дзе няма месца забабонам, сацыяльнага і духоунага убоства.

Асабліва ярка і выразна вобраз беларуса, які імкнецца вырвацца з сацыяльнай цемры і невуцтва, каб адчуць сябе чалавекам, выведзены у апавяданні «Стогны душы». Каб узмацніць мастацкае уздзеянне твора, аутар сам выступае у ролі апавядальніка. Тут адлюстравана своеасаблівая рэфлексія: апавядальнік у глыбош роздуме над сваім грамадскім становішчам; Єн заяуляе: «Я жыць хачу вольным жыццём…» [5, 58]. Тут выказваецца пратэст супраць усяго, што прыыжае годнасць чалавека: «Я скіну, сарву ланцугі свайго старога жыцця і зраблю жыццё новае» [5, 58]. Рэфлексіі у апавяданні філасофска - аналітычнага зместу. Каб пазбегнуць дэкларатыунасщ, якая зніжае мастацкую вартасць любога твора, пісьменнік падае дзеянне на фоне карщны рэальнага жыцця: нават чутно, як шуміць у дрэвах вецер, праз які аутар метафарай звязвае чытача з разнастайным праявамі рэчаіснасці.

Такім чынам, Максім Гарэцк адным з першых у беларускай лтаратуры ХХ стагоддзя адкрыу новага героя, які імкнецца на аснове ведау стаць упоравень з павевамі часу, дасягненнямі сучаснай навукі і культуры. Безумоуна, працэс выспявання такой ментальнасці зусім не гладкі, што пацвярджаецца вобразамі і Кліма Шамоускага, і Архіпа Лінкевіча, і аутара-апавядальніка, але Єн незваротны. У грамадстве з дапамогай лтаратурных вобразау фарміравалася у беларусау новае мысленне і адносіны да сябе на аснове разумення тых сацыяльных і духоуных каштоунасцей, якія узвышаюць чалавека.

У сілу шэрагу прычын, у першую чаргу геапал^ычных, у беларуса сфарміравалася устойлівая прывязанасць да свайго дома, да роднай зямлі. Узгадаем, што у мЫулыя стагоддзі над беларускім краем праносіліся спусташальныя войны, якія руйнавалі паселшчы, разбуралі звыклы уклад жыцця, масава забіралі людскія жыцці. Але беларус зноу і зноу аднауляу сваё жыллё. Заканамерна, што у беларускай літаратуры вобраз чалавека, які адраджае сваю хату, перарастае у пэунай ступені у сімвал ментальнасці. Яшчэ у XVI стагоддзі Францыск Скарына, ураджэнец Полаччыны, які жыу у Празе, у мастацкай форме дакладна вывеу агульначалавечы менталітэт. Але ён, безумоуна, меу на увазе беларуса, якога ведау лепш, чым іншыя народы: «Понеже от прирожения звери, ходящие в пустыни, знаюць ямы своя; птици, летающие по возъдуху, ведають гнёзда своя; рибы, плывающие по морю и в реках, чують виры своя; пчёлы и тым подобная боронять ульев своих, - тако ж и люди, игде зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку имають» («Предословие доктора Франъциска Скорины с Полоцька в книги Иудиф-Вдовици») [6, 94].

Па-мастацку увасоблены вобраз беларуса, які пасля жыццёвых віхур і нягод будує новае жыллё, ёсць у многіх творах сучаснай літаратурьі, у тым ліку так званай «малой» формы. Напрыклад, апавяданні пад адной назвай - «Новая хата» - належаць пяру трох вядомых беларускіх пісьменнікау Івана Навуменкі, Янкі Сіпакова, Барыса Сачанкі. У кожнага з аутарау Ыдывщуальная стылявая манера, свой набор выяуленчых сродкау, свае эстэтычныя арыентацыі. Але адно тут галоунае - вобраз чалавека, які, прайшоушы жыццёвыя выпрабаванні, будуе сваю хату насуперак цяжкасцям і нягодам.

У апавяданні Івана Навуменкі аутар і апавядальнік у адной асобе. Ад яго імя разгортваецца сюжэтнае дзеянне, з яго пункту гледжання ацэньваюцца падзеі. Магчыма, яму, падлетку, не хапае вопыту, каб да канца зразумець бацьку, які часта злуецца, бо не усё атрымлюаецца, каб пабудаваць новае прыстойнае жыллё. Дапамагаюць суседзі і проста знаёмыя людзі. Ён, падлетак, засвойвае першыя сталыя урокі жыцця; ён глыбока перажывае, калі бацька сварыцца з маці, па-сапрауднаму зведвае радасць, калі ладзяцца уваходзЫы: «Новая хата, калі у ёй наслалі падлогу, зляпілі печ і уставілі вокны, была шырокая і светлая» [1, 281], - значыць, тут трывала і надоуга паселіцца шчасце. У апавяданні ёсць аутарскія адступленні, у якіх паказаны спробы падлетка асэнсаваць складаныя праблемы чалавечых узаемаадносін; да месца у кантэксце задумы лірычныя замалёукі, якія ствараюць светлую танальнасць твора. Наогул уся паэтыка апавядання узвышае унутраны свет чалавека, які асталёувау сваё жытло у родным краі надоуга і з разлікам на шчасце.

У апавяданні Янкі Сіпакова, на першы погляд, крыху дзіунаватая бабка Маланка, у якой складаны лёс. Але яна упарта цягнецца да светлага і чыстага у жыцщ што увасоблена у імкненні мець свой утульны куток у родным доме. Рана аудавелая, бабка пасля вайны з дапамогай людзей узбілася на хату. Тут і дажывала свой век у адзіноце у сялянскай працы. Але здарылася бяда - сярод белага дня згарэла хата. Гора, аднак, не сагнула бабку Маланку: хоць недалёка прасторная хата сына, які запрашае да сябе жыць, яна вырашае будаваць свой новы дом. Як піша аутар, «хата атрымалася… яшчэ святлейшая за ранейшую - у ёй было болей святла» [4, 283].

У апавяданні Барыса Сачанкі сваё сюжэтна-кампазщыйнае рашэнне. Галоуны герой - студэнт Змітро, які увосень прыехау у роднае сяло. Ад яго імя ідзе апавяданне, але ён як бы наглядае за падзеямі збоку. Мастацкі прыём адстароненасці узмацняе эмацыйна-псіхалагічнае успрыманне дзеяння. У творы аутар-апавядальнік, калі у хату да яго завітала суседка Матруна Куксёнак, каб запрасіць на уваходзЫы, узгадвае, што яе муж, дзядзька Язэп, у свой час марыу пабудаваць новую хату, нават адкладвау на яе кожную лішнюю капейку. На жаль, пры жыцці не удалося. Новую хату узвёу сын Рыгор. Зыходзячы з мастацкай логікі апавядання, з маральна-этычнай задачы, якую вырашае пісьменнік, верыцца: гэта дом, поуны сонца і шчасця. У апавяданні кароткая дзея: цётка Матруна запрашае на улазЫы у новую хату, пабудаваную яе сынам Рыгорам. Але - у падтэкставай прасторы - цэлая канцэпцыя жыцця беларуса, які любіць сваю зямлю.

Такім чынам, можна зазначыць, што у апавяданнях Івана Навуменкі, Янкі Сіпакова, Барыса Сачанкі, дзе выведзены вобраз беларуса, што насуперак цяжкасцям і перашкодам будуе сабе новы дом, дасягаецца мастацкае абагульненне, у якім выразна прасочваецца адна з вызначальных рыс ментальнасці беларускага народа - любоу да сваей зямлі, да роднага краю. Гэта не проста імкненне да аселасці, тут значна глыбейшы сацыяльна-духоуны змест. Жыць на сваей зямлі - у гэтым сапрауднае шчасце; як і памерці у сваей хаце. Таму у пэунай меры сімавалічна заканчваецца апавяданне Янкі Сіпакова «Новая хата»: «…яна (Маланка. - Н.К.) ляжала у труне спакойная, нават шчаслівая і быццам бы усміхалася: вялікая мэта яе жыцця была дасягнута - на вьісокім падмурку стаяла прыгожая, як лялька, хата. Светлая і прасторная, яна была якраз такою, якою і хацела яе бачыць Маланка» [4, 284].

Таксама можна сцвярджаць, што у беларускай лтаратуры асабліва ярка і маштабна выведзен вобраз змагара за сваю зямлю, за родны дом. Лес прымуау беларуса ясна усведамляць: мала збудаваць жылле для сябе і сям'і, - трэба бараніць яго ад ворага, а значыць - бараніць сваю краіну. Такі спосаб мыслення і дзеянняу беларусау у цяжкія часы выпрабаванняу у поунай меры праявіуся падчас Вялікай Айчыннай вайны. Тады, як вынікае з апавяданняу класіка беларускай літаратуры Кузьмы Чорнага (1900-1944), на барацьбу падняуся увесь народ. Масавасць барацьбы падкрэшваецца тым, што сапраУднымі героямі сталі простыя людзі, якія у м^ны час не выдавалі з сябе адметных асоб. Напрыклад, Пархвен Катлубовіч, герой апавядання «Вялікае сэрца», які праславіуся тым, што біуся з п'яным пеунем, якога на вясковым вяселлі сілком падпаілі падлеткі. На першы погляд, чалавек крыху дзіунава™, Пархвен знайшоу у сабе велЬарны запас духоуных сіл, каб не скарыцца ворагу. Спачатку спакойнае і адладжанае жыцце да вайны цякло у Пархвена. Рана аудавелы, ен адзін спрауляуся па гаспадарцы, гадавау дачку Марылю. Аутар апавядання дакладна абмалеувае кола клопатау і памкненняу Пархвена: «…быу задаволен тым, што было у яго: была смешная слава, была хата, пры ей двор і агарод, у агародзе прадзедаускі дуб напроці хатніх вокнау і жыцце - ціхае і роунае, у цягавітай працы ад усходу сонца да заходу і з панядзелка да панядзелка» [7, 308]. Яго Ытарэсы не сягалі далей межау мястэчка; ен радавауся, што на сядзібе расце дуб, які узвышауся над наваколлем, што у яго верхаллі вечарам зауседы садзіцца сонца… Дарэчы, вобразы дуба і сонца скразныя. У іх выяулена адна з вызначальных рыс ментальнасці беларусау - імкненне не залежаць ні ад каго б тое ні было. Сімвалічна, што дуб фашысты не маглі ні спілаваць, ні спаліць, ні ссекчы па частках, - на абгарэлай кроне падняуся малады парастак. Нават у самыя трапчныя моманты, калі немцы сабралі жыхароу мястэчка, каб выявщь, хто забіу яго новага гаспадара Пфайфеля, - у абсмаленых галінах дуба паказалася сонца. Пяшчотнай душы чалавек, які ніколі не пакрыудзіу нічога жывога, але нязломны у сваей нянавісці да чужынцау, што прыйшлі у яго хату з мячом, - Пархвен, каб выратаваць ад расстрэлу вяскоуцау, узяу на сябе віну за забойства Пфайфеля, якому рассекла чэрап у парыве гневу дачка Пархвена Марыля. Пархвен быу гатовым загінуць дзеля таго, каб зелянеу на падворку дуб, каб у яго голлі садзілася вечарам сонца, каб у яго хаце жыла дачка Марыля са сваім маленькім сынам…

Такі ж просты у сваей жыццёвай філасофіі і прыгожы у сваей любові да роднага краю Банадысь Татарынчык, герой апавядання «Прасторны дом». У сялянскай працы прайшло яго жыццё. Самая вялікая уцеха і радасць героя твора - гэта шасцёра дарослых дзяцей. Для іх, каб збіраліся разам з бацькамі, паставіу побач са старым новы светлы і утульны дом, у якім шмат сонца. Калі было наваселле, ён, крыху падпіушьі у кампаніі, казау, што дом з моцнай дзеравіны і перажыве яго. Трагедыя уварвалася у дом нечакана: тут спыыуся атрад фашыстау. Яны наводзілі свае парадкі, сеялі смерць і разбурэнне. Што рабіць? Банадысь прымае рашэнне: як ні шкада дом, збудаваны на шчасце дзяцей, спаліць яго разам з ворагам. Абх^рыушы нямецкага афіфра, ён у зручны момант, калі фашысты клаліся на начлег, усунуу падпалены куль саломы пад страху; агонь, які шугануу у начное неба, усцешыу яго душу: у ім гарэу ненавісны вораг.

Яшчэ адно з самых яркіх апавяданняу, у якім выяуляецца менталітэт беларуса-змагара, назывецца «Маленькая жанчына». Тут дасягаецца абагульненне, у якім намаляваны цэласны вобраз Беларусі: дванаццацігадовая дзяучынка у натоупе бежанцау, гнаных вайной, пад фашысцкай бамбёжкай вядзе на усход выпадкова сустрэтых двух дзетак. Роу самалётау, выбухі, крыкі скалечаных людзей, але дзяучынка, прыкрыушы сваіх спадарожнікау кволым целам, упарта імкнецца на усход - там сонца, там павінна быць воля. Аутар не дае імя сваёй гераіні, тым самым ён падкрэслівае, што такія у беларускім народзе усе; іх не зламае ніякі вораг. Сонца абавязкова падымецца на усходзе, яно прынясе - няхай не сёння ці заутра, бо шлях наперадзе пад бомбамі - збавенне ад пакут і смерці.

Працэс глабал^ацыи, які прыняу усеагульныя маштабы, вышкау у беларускай літаратуры вобраз героя, у якога ментальнасць, захоуваючы традыцыйныя рысы, трансфармуецца рэаліямі часу; у ёй усё выразней адчуваецца сувязь з сусветн! мі тэндэнцыямі у розных сферах жыцця, у прыватнасці з базавимі духоуна-грамадскімі каштоунасцямі, выпрацаванымі чалавецтвам. Напрыклад, на покліч часу, нават у нечым апярэджваючы яго, адгукнууся сваімі апошнімі апавяданнямі Васіль Быкау. Нейкія з'явы яшчэ толькі угадваюцца, яшчэ не сталі фактам грамадскай свядомасці, як ён спрабуе асэнсаваць у мастацкай форме, даць ім грамадскае гучанне. Напрыклад, у такім фтасофска-эстэтычным ключы напісана апавяданне «Музыка», што мае яуныя прыкметы прытчы. Дарэчы, і герой гэтага твора паустае у іншай іпастасці - гэта ужо прафешны музыкант, які прыехау на далёкі вострау у экзатычнай краіне, каб даць творчыя канцэрты. З гатэля, дзе спыыуся, ён бачыць усю прыгажосць тутэйшай мясцовасці. Раптам чуе музыку. Яна пераносіць яго у палёт. Узнікае дзіуны сон, у якім наслойваюцца адна на адну розныя з'явы, якія ствараюць ірэальнасць таго, што адбываецца. Нарастаюць гукі незразумелай музыкк Яна ад рэквіема падымаецца да магутнага хурала. Герой твора не можа разабрацца: адкуль музыка? Незнаёмы голас з-пад зямлі адказау, што гэта хаваюць народ…

Як бачна, пісьменнік чуйна рэагуе на грамадска-палітьічную рэальнасць дзеяннямі свайго героя, які адчувае: беларусы могуць страціць сваю нацыянальную щэнтычнасць, арыентуючыся на чужыя духоуныя каштоунасці, у першую чаргу на мову. Не сакрэт, што беларуская мова у цяперашні час выцясняецца з ужытку практычна з усіх сфер жыцця. Яна заняцбана самімі беларусамі. Такая атуацыя балюча закранае многіх у краіне: знікне мова - знікне народ; абарвецца ацзін з асноуных каналау сувязі з сусветным працэсам, у якім праз мову беларус мае сваю ацметнасць. Анашычна-фшасофсю вобраз героя выведзены у апавяцанні Васіля Быкава «Сцяна». Уяуляецца, што пісьменнік знарок не цае герою імя, не нацзяляе яго адметнай знешнасцю, каб падкрэслщь: гэта універсальная агульначалавечая каштоунасць - імкненне да волі. Герой у турэмнай камеры, не вядома за што асуджаны, паволі робіць сабе пралазу у сцяне, каб вырвацца на свабоду. У руках адзін інструмент, які хавае ад наглядчыка, - маленькі каменчык. Драпіна да драены наносяцца на сцяну. Гэта страшэнна цяжка, марудна і небяспечна. Аутар своеасабліва вырашае творчую задачу: у апавяданні шмат дзеяслоуных канструкцый, - сказы кароткія, яны дакладна перадаюць цынаміку дзеянняу, эмацыянальна-псіхалагічны стан героя. Нарэшце пралаз гатовы. Здаецца, мара пра волю збываецца. Але на дварэ турмы герой бачыць шыбеніцу, - як кажуць, кола замкнулася, бо ва умовах таталтарных рэжымау чалавек не можа быць свабодны.

Такім чынам, можна пазначыць, што беларуская літаратура у сілу спецыфікі свайго зараджэння у пачатку ХХ стагоддзя ва умовах Расійскай шперыи адразу стала галоуным выказнікам настрояу і памкненняу свайго народа, найперш у апавяданні як мабтьным жанры, якому у большай ступені уласцівы цынамізм у развіцці. Адразу выявтася тэндэнцыя - паказаць беларуса як асобу, здольную да пратэсту супраць свайго бядотнага становішча. Напрыклад, герой апавяданняу Максіма Гарэцкага асэнсоувае сябе і свае адноаны да свету для таго, каб лепш зразумець, якім чынам дабіцца лепшага лесу. Таксама у беларускім апавяданні з усей паунатой раскрыты вобраз чалавека, які любіць сваю зямлю, дбае пра яе росквіт, але зауседы гатовы любой цаной абараніць ад ворага. Нарэшце у сучасным апавяданні, найперш у творах Васіля Быкава, ментальнасць беларуса выяуляецца у разуменні і гатоунасці абараняць такія каштоунасці, як свабода асобы і нацыянальная самаіцэнтыфікацыя.

Літаратура

літаратура нацыянальны менталітэт беларускі

1. Навуменка І. Падарожжа у юнацтва: выбранае / І. Навуменка. - Мн.: Мастацкая літаратура, 1972. - 434 с.

2. Некрасов Н.А. Сочинения: [в 2 т.] / Н.А. Некрасов. - М.: Худож. лит., 1976. - Т. 1: стихотворения 1845-1877.

3. Сачанка Б. Выбраныя творы: [у 2 т.] / Б. Сачанка; [аут. прадм. С. Андраюк]. - Мн.: Маст. літ., 1981. - Т. 1: апавяданні; аповесці. - 638 с.

4. Сіпакоу І.Д. Двое на вулщы: выбранае / І.Д. Сіпакоу; [уклад. В. Шніпа]. - Мн.: Маст. літ., 2011. - 534 с.

5. Сучасная беларуская проза: традыцыі і наватарства / [уклад. Ул. С^чыкава, М. Тычыны]. - Мн.: Сзр-Віт, 2003. - 704 с.

6. Францыск Скарына і яго час: [энцыкл. давед.] // Беларус. Сав. Энцыклапедыя / [рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.]. - Мн.: БелСЭ, 1988. - 608 с.

7. Чорны К. Вераснёвыя ночы: [апавяданні, раман] / К. Чорны; [уклад. Т. Грамадчанкі, А. Гурскай]. - Мн.: Маст. літ., 2003. - 429 с.

Размещено на Allbest.ru