Сцэнарый сямейна-бытавогоа абрада "Хрэсбіны"

Размещено на http://www.allbest.ru/

Установа адукацыі

«Магілёўскі дзяржаўны каледж мастацтваў»

Рэжысура абрадаў і святаў

Сапажкова Вольга Сяргееўна

Дамашняя кантрольная работа № 2

Варыянт №4

Навучэнкі Лагуновай Таццяны Міхайлаўны

2 курса НТ-22группы

спецыяльнасці 2-18 01 01 народная творчасць

напрамку спецыяльнасці 2-18 01 01-31 (народная творчасць (народныя абрады і святы)

Магілеў, 2024

ЗМЕСТ

УВОДЗІНЫ

1. СЦЭНАРЫЙ СЯМЕЙНА-БЫТАВОГОА АБРАДА «ХРЭСБІНЫ»

2. ЗАДУМА СЦЭНІЧНАГА ВАРЫЯНТА АБРАДА І ЯГО САСТАЎЛЯЮЧЫЯ ЧАСТКІ

3. РЭЖЫСЁРСКАЯ РАСПРАЦОЎКА АБРАДА

ЗАКЛЮЧЭННЕ

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

УВОДЗІНЫ

Святы і абрады займаюць важнае месца ў духоўным жыцці грамадства. На сучасным этапе ў Беларусі развіваецца працэс станаўленне святочнай культуры, пабудаванай на культурна-гістарычных традыцыях мінулых пакаленняў і стварэння на гэтай аснове новых святочных формаўтварэнняў. За апошнія дзесяць гадоў гэта праблема часткова вырашана ўжо: у рэспубліцы склаліся ўстойлівыя традыцыі правядзення народных свят каляндарнага цыкла, з'явіліся новыя дзяржаўныя, мастацкія і мастацка-гістарычныя святы, пачалося станаўленне новай студэнцкай абраднасці, адраджэнне хрысціянскіх свят з удзелам устаноў культуры і мастацтва.

Абрады і звычаі беларусаў - сукупнасць устаноўленых звычаем дзеянняў, звязаных з выкананнем рэлігійных пачаткаў або з бытавымі традыцыямі беларусаў. Абрадавыя святы жылі на тэрыторыі Беларусі доўгі час. Абрадамі адзначаліся пачатак сяўбы, збор ураджаю, прыход вясны, дні паганскіх багоў.

У традыцыйнай культуры беларусаў абрады сямейнага цыкла займаюць такое ж фундаментальнае месца, як і абрады цыкла каляндарнага. Абодва яны яскрава характарызуюць беларускі этнас, паколькі выражаюць калектыўныя ўяўленні аб сацыяльных формах узаемадзеянняў і стасунках людзей паміж сабой, культурных архетыпах, універсаліях, узорах ці стэрэатыпах паводзін, формах і спосабах выхавання і навучання, ведах пра чалавека і прыроду, вераваннях. Будучы шчыльна знітаванымі, гэтыя цыклы выконваюць, аднак, розныя сацыяльныя функцыі: каляндарныя забяспечваюць рытм жыцця калектыву, абрады сямейнага цыкла - рытм індывідуальнага жыцця чалавека. Сямейныя звычаі і абрады аб'яднаны вакол найважнейшых пераломных момантаў жыцця чалавека: нараджэння, шлюбу і смерці. Значнасць гэтых вех жыццёвага цыкла ў далёкай старажытнасці спрыяла іх дэталёваму абрадаваму афармленню, і яны ў выніку працяглага гістарычнага развіцця замацаваліся ў выглядзе трох самастойных складаных рытуалаў: радзін, вяселля, пахавання.

Для сямейнага побыту характэрным было захаванне традыцый, абрадаў, звычаяў продкаў. Сямейныя звычаі і абрады аб'ядноўвалі сям'ю, служылі своеасаблівым механізмам для перадачы этнічных традыцый, маральна-этычных норм і прынцыпаў ад старэйшых да малодшых. Яны дапамагалі кожнай асобнай сям'і адзначыць такія радасныя і важныя падзеі як нараджэнне дзіцяці, вяселле, наваселле або зняць эмацыйна-псіхічную напругу ў выпадку смерці блізкіх людзей.

Вялікае месца ў сямейным побыце беларускага народа ў канцы XIX - пачатку XX ст. займалі звычаі, абрады, павер'і, звязаныя з нараджэннем дзіцяці, яго здароўем, абаронай ад злых духаў. Пасля нараджэння дзіцяці суседзі, сяброўкі, сваячкі наведвалі парадзіху з "адведкамі", віншавалі яе. У хату маці прыносілі гасцінцы, як правіла гэта былі прадукты. Па традыцыі немаўля хрысцілі ў царкве. Запрошаныя кумы (хросны бацька і хросная маці) неслі нованароджанага ў царкву, святар здзяйсняў Таінства Хрышчэння, выбіраў яму імя і пасля гэтага перадаваў у рукі хросных бацькоў.

1. СЦЭНАРЫЙ СЯМЕЙНА-БЫТАВОГОА АБРАДА «ХРЭСБІНЫ»

Дзеючыя асобы:

1. Бацька

2. Маці

3. Баба Ніна

4. Бабка

5. Кум

6. Кума

Госці:

7. Дуня

8. Зося

9. Фекла

10. Суседка Марыя

11. Музыка

Сцэна ўяўляе з сябе святочна прыбраную сялянскую хату.

Пасярод стаіць стол з лавамі. Баба Ніна калыша люльку.

Маці завіхаецца вакол стала.

Баба Ніна: Люлі люлі люлі

Прыляцелі гулі

Селі н галі

Песні загулі.

Маці: Спіць?

Баба Ніна: Спіць. Памылі, пакармілі, чаму ж яму не спаць.

Маці: Ну, добра, хай спіць.

Уваходзіць бацька з ахапкам дроў

Бацька: Жонка, жонка, трэба хутчэй варушыца, бо хутка кумочкі прыедуць.

Баба Ніна: Не спяшайся. Як людзі кажуць: Спех -- людзям на смех.

Стук у дзверы.

Маці. Міколка, ідзі адчыні.

Уваходзіць бабка, прытанцоўваючы і спяваючы песеньку

Бабака:Як у сенечках музыкі іграюць,

Як у хатачцы хрэсьбіны гуляюць.

Дай Бог, каб Ганначка не хварэла,

Каб нам гарэлачкі не жалела.

Кланяецца гаспадарам.

Бабка: Дзень добры, гаспадарыкі, у хатачку вашу прыгожую, для мяне гожую! сцэнарый сямейна бытавы абрад

Маці: Дзень добры, бабулечка наша. (Цалуюцца.)

Бацька: Добрага табе здароўя, красунечка. (Цалуюцца.)

Бабка: А дзе ж унучак мой, галубочак ясненькі?!

Бацька: Чакай, чакай. Ты спачатку скажы, адкуль прыйшла?

Бабка: Любенькія мае, хадзіла я, блукала, унука свайго шукала. Дарожка мяне па свеце вяла ды да вашай хаты прывяла.

Бацька: Пакажы нам свае дакументы.

Бабка: Есць, есць у мяне дакументы.

Бабка паказвае падарункі, ручнікі, пачастункі.

Бацька: Ну калі так, то пусцім цябе да нас. Бабулечка-красунечка, пі ў мяне мёд-віно, каб маё малое шчаслівае было, вялікае расло. (Падводзіць бабку да калыскі.) Вось ён, мой любенькі сыночак, у калысцы ляжыць, спачывае, цябе, бабулечка, чакае.

Бабка: (бярэ дзіця на рукі) Дай жа табе, унучак мой, галубочак мой, Божа, на быццё, на жыццё, на добрае здароўе, на доўгі век, каб быў ты добры чалавек. (Цалуе дзіця.)

Стук у дзверы.

Маці: Гэта ж, напэўна, кумы прыехалі да нас.

Бацька адчыняе дзверы. На сцэне з'яўляюцца кумы.

Кум: Шчасця і багацця ў дом!

Кума: (перадае каравай маці) Няхай жа ў вас добрае вядзецца ды памнажаецца.

Кумы цалуюцца спачатку з бацькамі дзіцяці, потым з бабкаю і бабуляй.

Кум: А дзе ж хрэсьнічак наш будучы, дзе наш прыгожанькі?

Бабка выносіць дзіця да кумоў.

Бабка: Бярыце народжанае, а прынясіце нам хрышчонае. Занясі, Божа, да Хрыста святога, дазволь, Божа, у хрысціянскую веру малога давясці. Прывядзі, Божа, парадзіху да першага здароўя. Дай, Божа, каб яна яго ахрысціла, да розуму давяла і на вяселлі пагуляла.

Бабка перадае куме дзіця, кланяецца. Кума прымае дзіця на рукі.

Кума: Бяром народжанае, а прынясём хрышчонае.

Бабка: Дзе тут ёсць бацька, маці, бабуля -- усіх прашу дзіця ў дарогу да Хрыста блаславіць.

Усе бласлаўляюць дзіця на дарогу.

Маці і баба Ніна збіраюць на стол, ім дапамагае бацька дзіцяці.

У гэты ж час бабка хавае сваю кашу

Маці: Ой, дараженькі мой, і клапотная гэта усе ж такі справа, дзіця ахрасціць. Я думала не паспеем стол накрыць. А вось, усе паспелі. Час і гасцей сустракаць.

Бацька: І не кажы любая, ледзь-ледзь паспелі. А вось і госці, чуеш, ідуць.

Бабка: І мая каша ўжо паспела!

Гучыць лірычная беларуская мелодыя. Уваходзяць госці.

Госці: (усе разам) Дзень добры маладыя бацькі! Ці гатовыя вы гасцей сустракаць?

Маці: Гатовыя, гатовыя.Толькі хросных яшчэ няма. Сядайце, калі ласка, пчакаем разам.

Баба Ніна: Каб дарма час не губляць будзем песні спяваць!

Спяваюць песню “Добрым людзям”

Цяпла і міра жадаю хаце,

Здароўя бацьку, дзецям, маці!

Каб не збяднелі, дух і вера

Каб не міналі Вашы дзверы,

І каб кахалі Вас бяз меры.

Прыпеў: Хай ад бліноў плыве дымок,

І смачна пахне ў Вашай хаце!

Хай сыдзе хмарай чорны рок

З духмяным хлебам вякуе шчасце!

Чуецца гоман. Стук у дзверы.

Баба Нина: Видаць кумачки з царквы вярнулися. Пойдзем их сустракаць.

Усе идуць сустракаць кумоў

Бабка: Кладу кажух на парог, каб дух гэтай хаты дзіця заўжды бярог.

Кум кладзе дзіця на кажух на некалькі хвілі. Потым паднімае і разам з кумой уваходзіць у хату

Бабка пасыпае кумоў і дзіцяці зернем.

Бабка: На шчасце, на долю, на здароўе.

Кума: Узялі ў вас дзіця народжанае, а прынеслі вам хрышчонае. Судзіў Бог бачыць пад Хрыстом, судзі, Божа, бачыць пад вянцом.

Маці: Дзякуй, даражэнькія кумы. А якое імя далі нашаму сыночку.

Кум: Імя далі - Андрэйка.

Бабка (прымае дзіця на рукі, перадае яго маці): Дзякую кумочкі даражэнькія! Добрае імя далі. На, Ганна, пакладзі дзіця у люльку.

Маці ідзе уносіць дзіцяці. Бярэ падарункі для кумоў

Бацька: Дзякуй вам, даражэнькія, за тое, што сыночка ахрысцілі! ?????

Маці: Прыміце за гэта ад нас падарункі. (уручае падарункі кумам)

Бацька:Ну а зараз, госцікі, сядайце за стол ды частуйцеся!

Зося: Сапраўды, пара ужо за стол.

Усе сядаюць за стол, з правага на левы бок сядаюць бабка, кум, кума, гаспадар, гаспадыня, госці.

Гучыць лірычная беларуская мелодыя.

Баба Ніна: (налівае гарэлкі ў чарку). Божа, блаславі (выпівае частку гарэлкі, а рэшткі вылівае ўгару). Дай, Божа, каб наш унук вялікі рос (налівае яшчэ адну чарку гарэлкі, кладзе ў яе капейку і перадае куму).

Кум: (прымае гарэлку ад бабы Ніны). Божа, блаславі (выпівае гарэлку, вымае капейку, а рэшткі пітва вылівае ўгару). Каб наш хрэсьнічак так высока скакаў (вяртае чарку бабе Ніне).

Баба Ніна: зноў налівае ў чарку гарэлкі, кладзе капейку, перадае куме. Кума: паўтарае дзеянні кума. Каб наш хрэснічак такі ж высокі вырас!

Пасля гэтага пачынаецца частаванне

Бацька: Будзем жывыя і здаровыя, бабуля!

Бабка: Цукар табе на душу, галубок!

Кум: (з чаркай) Як мы бачылі Андрэечку пад Хрыстом, каб бачылі яго пад вянцом. Каб наш хрэсьнічак добра араў і малаціў! (Да бацько.) Дай вам Бог на гэта вечнае лета.

Бабка: Няхай жа Божа Андрэйку нашага гадуе ды долю яму лепшую рыхтуе. Дай, Госпадзі, нам дажыць і на яго вяселлі пагуляць!

Маці: Частуйцеся, госці, нічога сабе не шкадуйце.

Дуня: Вось тут ужо добрыя людзі казалі нашаму хрэсьнічку шчырыя пажаданні, да якіх я таксама далучаюся. А яшчэ хачу расказаць вам адну гісторыю. Аднаго разу сядзелі купцы ў двары ў селяніна. Гаспадыня выйшла з хаты, а хлапчук яе пачаў плакаць. Крычаў, пакуль не змарыўся. “Ну, дзякуй Богу, перастаў”, -- кажа адзін купец. А хлопчык, пачуўшы гэта, адказвае: “Ага, перастаў: адпачну і зноў буду!” Дык вып'ем за тое, каб Андрэечка наш быў заўсёды спакойны і ніколі нікога, асабліва бацькоў сваіх, не турбаваў.

Госці выпіваюць, частуюцца.

Фекла: П'ем за вашага сыночка, каб праз год была і дочка!

Зося: Каб ваша дзіцятка расло, каб яно шчаслівае было, каб яму Бог долечку даў, ды шчаслівенькую.

Баба Ніна: Жадаю вашаму сыночку разам трое: шчасця, долі і здароўя!

Кум: А дзе ж наша бабка?

Бабка: Тутачкі я, тута!

Кум: Бабка, а дзе ж твая каша? Чаму ты яе не нясеш?

Бабка: Каша ёсць, і вельмі смачная. Але ж яе трэба знайсці і прынесці.

Дзяўчаты! Дапамажыце бабе, знайсци кашу.

Зося: Канешне, бабулька, зараз.

Ганна, Зося і Фекла ідуць за кашай

Кума: А давайце, пакуль кашу чакаем , маці з бацькам павіншуем, за іх здароўе вып'ем!

Праслаўленне бацькі і маці

Дзякуй таму кавалю,

А што зрабіў нам гульню,

Ён і ручак не хукаў,

Малаточкам не стукаў,

Без молата, без кувадла,

Паглядзелі: дзіця ладна.

А дзе ж тыя кавалі,

Што скувалі нам дзіця

Паздраў, Божа, каваля,

Што скуваў нам дзіцяня.

Вяртаюцца дзяўчыны з гаршком, накрытым шапкай, у руках.

Кашу нясуць, дзержучыся за гаршчок с двух бакоў

Дуня: Знайшлі! Нясем, нясем! Ні канём, ні валом бабкіну кашу вязём. Вось вам і бабкіна каша!

Зося: Ай, ай, ай! Горача, рукі аппалілі!

Дзяўчыны дакранаюцца гаршчком да полу, потым да лаўкі, потым да стала

Фекла: Ой, глядзіце госцікі даражэнькія, «каша скача»!

Зняўшы шапку, дзяўчыны паказваюць бабке змесціва гаршку, у якім аказваецца сырая бульба

Зося: Ну, бабуся, ці твая гэта каша?

Бабка(гледзячы на гаршок): Ой, не, не, не! Гэта не мая каша! Дзе ж вы яе ўзялі? Пашукайце яшчэ.

Дуня: Дзе ж нам яшчэ кашу шукаць?

Стук у дзверы, уваходзіць суседка Марыя

Марыя: Добры дзень вам! Прабачце, спазнілася я крыху. Ці прымаеце яшчэ гасцей за слол?

Маці: Прымаем. Суседачка, прымаем. Праходзь. Сядай разам з намі!

Марыя. Ой. Дзякуй даражэнькая. А я тут з ярмаркі ішла, ды пад плотам гаршок знайшла, мабыць ваш?

Бабка: Мабыць наш! Гэта ж я відаць па дарозе згубіла, як спяшалася на хрэсьбіны

Зося: Бяры, бабка, гаршок, паглядзі, ці твая гэта каша?

Дуня перадае бабке гаршок, у якім аказваецца сырое зерне

Дуня: Ой, а што гэта?! І гаршок нейкі гразны…

Бабка: Не, не мой гэта гаршок. А людцы добрыя, зноў падманулі! Гэта не мая каша! Гэтую кашу толькі курам!

Зося: (з усмешкай) Гэта ж ты лодар такая! Відаць сама забылася ды не памыла гаршок! Надо ж такую бабку лодара брать?

Бабка: Што ж гэта такое робіцца? Відаць прыйдзецца ісці самой сваю кашу шукаць.

Фекла: Пачакай, бабулечка. Пачакай, даражэнькая. Зараз я сама яшчэ раз пашукаю.

Фекла ідзе шукаць кашу

Бабка. А што ж гэта кумочкі нашыя прыціхлі? Можа павесяляць нас?

Кум. Кума, а кума, можа, і нам праспяваць песню?

Кума. А чаму і не, кумочак мой любенькі.

Кум і кума спяваюць.Госці у гэты час выходзяць танчыць.

--Ой, кума, кума, Добра гарэлка.

--Вып'ем, кумочак, Мы з панядзелка.

--Возьмем мы, кума, Рублікаў сорак,

--Вып'ем, кумочак, Шчэ і ў аўторак.

--Прададзім, кума, Тваю чарэду.

--Вып'ем, кумочак, Шчэ і ў сярэду.

--Прададзім, кума, Міскі ды ложкі.

--Вып'ем, кумочак, у чацвер трошкі.

--Прададзім, кума, Рабу цяліцу.

--Вып'ем, кумочак, шчэ і ў пятніцу.

--Не пойдзем, кума, Мы на работу.

--Вып'ем, кумочак, Шчэ і ў сыботу.

--Зрабілі ўсё мы, асталась кудзелю.

--Вып'ем, кумочак, шчэ і ў нядзелю.

Ад панядзелка да панядзелка,

Добрая з кумам Была гарэлка.

Выходзіць Фекла з гаршком у руках. Гаршок накрыты шапкай і завернуты ў прыгожую хустку

Фекла: Ну ка, пагладзі даражэнькая, ці твая гэта каша?

Бабка: Во, во! Гэта дзела! Во, гэта нам. Мая гэта каша!

Бабка забірае у Феклы кашу, ставіць на стол, хрэсціць сваей манетай. Цсе госці сядаюць за стол на сваі месцы.

Бабка: (хрысцячы кашу)

«Наша каша з канапельками,

А ўсе людзі з капейками.

Іна йшчэ з грыбамі,

І ўсе людзі з рублямі».

Кум: Ой, чаму ж гэта каша не гароджана, срэбрам, золатам не абложана. Трэба гэту кашу загарадзіць, срэбрам, золатам аблажыць.

Бабка: Госці дарагія, запрашалі вас на хлеб- соль, а ў вас просім на кашу.

Бацька: Каша смачная, салодкая, хто купляе?

Дуня: Я куплю! Даю пяць рублёў!

Бацька: Каша застаецца за Дуняй, хто больш?

Зося: Даю шесць рублёў, мая каша!

Бацька: Каша застаецца за Зосяй. Хто больш?

Марыя: А я дзесяць рублеў не пашкадую за такую кашу!

Бацька: Ой і шчодрая ў нас суседка! Напэўна ей каша застанецца. Ну, хто больш за дзесяць рублеў дае?

Кума: Не жміся, кумок, не жміся. Кладзі грошы, твая каша будзе.

Марыя: Не, не. Мая, мая каша. Ніхто болей не дасць!

Кум: Добра! Я кладу сто рублёў, мая каша!

Усе: Кумава каша, кумава!

Кум: Дазвольце кашу падзяліць

Усе: Дазваляем!

Кум, узяўшы гаршок праз платок, хрэсціць кашу, робячы крыжападобныя рухі гаршком з кашай дакранаючыся да сталу ў чатырох месцах крыжападобна 3 разы.

Кум:Першым разам, лепшым часам..

Усе: Благаславі Божа!

Кум: Другім разам, лепшым часам..

Усе: Благаславі Божа!

Кум: Трэцім разам, лепшым часам…

Усе: Благаславі Божа!

Кум разбівае гаршок аб стол.

Зразае вяршок і кладзе на талерку

Кум: Ну а цяпер гаспадар, родны бацька, паспрабуй бабіну кашу, ці смачная?

Не спяшайся, мой даражэнькі, гэту кашу трэба змяшаць напалову з соллю. І ты першы павінен яе адведаць. Даруй, Божа, калі можаш. Даем табе, бацька, вяршок, каб сын твой рос як дубок.

Гаспадар бярэ кашу. Кум у гэты час раздае кашу усім астатнім.

Усе спрабуюць кашу.

Бацька: Ой, каша зусім не смачная, горкая!

Бабка: Пацалуй жонку, будзе салодкая!

Дуня: А ў мяне наадварод салодкая!

Бабка: Памачы язык у соль, будзе салёная!

Зося: Ай, хлусіце! Смачная каша!

Бабка: Давайте, давайте, усе бярыце, каб хутчэй немаўлятка вырас, каб хутчэй хадзіць ды размаўляць пачаў.

Марыя: Дзякуй, бабка, смачную кашу зварыла!

Усе: Смачную кашу зварыла!

Маці: Бабулька, родненькая, а з чарапкамі што рабіць?

Бабка: А вось я зараз кожнаму дам па чарапку на шчасце, на долю, на доўгае жыцце. А вам, мае любыя дзяўчаткі, кладу на галаву чарапок. Каб у кожнай з вас хутчэй нарадзіўся сынок.

Бабка раздае чарапкі.

Усе разам: Дзякуй бабулечка.

Бабка: На здароўе.

Кум (з чаркай). Дай жа, Божа, нашаму хрэсьнічку здароўя, быць разумнаму, шчасліваму, багатаму. Каб быў ён бацькам пацехай у маладосці, карміцелем у старасці. Маці і бацьку з сыночкам віншуем, а бабцы за частаванне дзякуем.

Маці: (перадае бабцы хустку). Прымі, бабулечка, падарунак, каб другі раз зноў дапамагла.

Бабка. Дзякуй табе, Ганначка, за падаруначак.(прымае ад бацькі чарку) Жадаю, каб мой унучак і ваш сыночак вялікі рос ды весялосцю трос.

Бабка выпівае чарку гарэлкі, пачынае танцаваць. Госці спяваюць і танчаць разам з бабкай

Упілася бабка, упілася,

За сталом звялася, звялася.

Мышанькі шалелі, шалелі,

Хвартук бабцы ўзялі праелі.

Вой, пачала бабка ўставаці,

Вой, пачала моцна плакаці:

Нечым ёй хвартук залатаці.

Вой, латачак вы накупайце,

Бабцы хвартушок залатайце.

Тады будзе бабка красіва,

Як на дубе жоўтая сліва

Бацька дорыць бабцы фартушок.

Бабка: Але ж час і да дому збірацца. Дзяўчаты, хадземце ужо. Маладой маці і адпачыць крыху трэба, пакуль немаўлятка спіць.

Зося: І то праўда. Адпачывай, Ганначка.

Марыя: Дзякуй вялікі.

Кум: А мы зараз бабку да хаты павязем.

Бацька і маці: дапабачэння, госцікі даражэнькія, да наступнай сустрэчы.

Госці па чарзе сыходзяць са сцэны пад музыку.

2. ЗАДУМА СЦЭНІЧНАГА ВАРЫЯНТА АБРАДА І ЯГО САСТАЎЛЯЮЧЫЯ

Да 40-га дня пасля нараджэння дзіця хрысцілі. Выбіралі імя і хросных бацькоў.Лічылася што пакуль дзіця не пахрысцяць, яго нельга паказваць чужым. Паралельна з абрадам хрышчэння ў храме як царкоўным асвячэннем нованароджанага ў хрысціянскую веру, у гэты ж дзень у хаце праводзілі сямейна-родавы рытуал увядзення дзіцяці ў склад сваёй сям'і і ўсяго роду, які калісьці называлі “Радзіны”.

Хрэсьбіны сімвалізуюць тое, што нованароджаны пакінуу ужо лімінальную зону і яго патрэбна далучыць да роду і абшчьны, дзе яму належыла жыць. Шматлікія абрадавьія элементы, якія ўтрымліваюцца ў святкаванні хрэсьбін, выяўляюць генетычную сувязь са старадаўнімі звычаямі і абрадамі, аднак у цэлым хрэсьбіны шчыльна звязаны з сацыяльным і гаспадарчым жыццём беларускай вёскі,

Мэта тэатралізаванага прадстаўлення паказаць сучаснаму пакаленню, найбольш важныя падзей, што суправаджаліся абрадывымі дзеяннямі і завяршалі сімвалічнае далученне навароджанага да сям'і і грамады. Праз абрадавыя дзействы рэканструіраваць і паменшыць вялізарны разрыў паміж штодзенным побытам, масавай культурай жыхароў рэспублікі Беларксь, з аднаго боку і здабыткамі беларускай нацыянальнай культуры, распрацаванай літаратарамі, навукоўцамі, мастакамі - з другога.

3. РЭЖЫСЁРСКАЯ РАСПРАЦОЎКА АБРАДА

Пры распрацоўцы сцэнарыя тэатралізаванай пастаноўкі абрада рэжысёр стараўся паказаць традыцыйныя абрадавыя дзеі і асаблівасці святкавання абрада «Хрэсбіны» у Магілеўскім рэгіене. Асноўнае здарэнне абраду - далученне навароджанага да сям'і і грамады. Теэтралізаваная пастаноўка складаецца з 6 эпізодаў:

1. прыход бабкі-павітухі

2. адпраўленне кумоў у царкву

3. сустрэча кумоў з царквы

4. частаванне

5. бабіна каша

6. адорванне бабкі-павітухі.

Кампазіцыйная пабудова сцэнарыя:

Экспазіцыя - увод гледачоў у курс падзей. Прыход бабкі-павітухі і кумоў.

Завязка - Вяртанне кумоў з царквы, частаванне гасцей..

Кульмінацыя - найвышэйшы эмацыянальны пункт у развіцці святочнай дзеі: пошукі бабінай кашы.

Фінал - адорванне бабкі-павітухі, развітанне з гасцямі.

Спецыяльнага абраду, які б адкрываў хрэсьбіны, на большай частйы тэрыторыі Беларусі, не было. Па традыцыі самыя ганаровыя месцы за сталом належалі кумам і павітусе. Кумы ў час урачыстасці павінны былі прытрымлівацца пэўных правілаў паводзін, якія зноў жа зыходзілі з сусветнай магічнай універсаліі. Так, кумы імкнуліся сядзець як мага бліжэй адзін да аднаго, каб у дзіцяці ў далейшым былі густыя зубы і каб яно ўсё жыццё жыло ў згодзе з іншымі людзьмі. 3 мэтай жа засцерагчы дзіця ў будучым дарослым жыцці ад п'янства кумы не павінны былі напівацца, а выпіць толькі дзве чаркі, каб іх хроснік жаніўся («жыў у пары»).

Спецыяльнай абрадавай стравай на беларускіх хрэсьбінах была «бабіна каша», падзел якой з'яўляўся кульмінацыйным момантам урачыстасці. Сімволіка кашы у беларускай радзіннай абраднасці мела той жа сэнс, што і ва ўсіх народаў свету. Вялікую цікавасць уяўляюць імправізаваныя сцэны, якія суправаджалі абрад падзелу кашы. У іх праглядваюцца карнавальныя рысы.

Падзел «бабінай кашы» суправаджаўся разнастайнымі пажаданнямі дзіцяці, у якіх знайшлі адлюстраванне маральныя нормы.і прынцыпы беларускага сялянства, яго каштоўнасныя арыентацыі: працавітасць, здароўе, дабрабыт. Акрамя слоўных пажаданняў на беларускіх хрэсьбінах выконваліся разнастайныя абрадавыя дзеянні, закліканыя спрыяць хуткаму фізічнаму і разумоваму развіццю дзіцяці. Так пасля таго, як кум разбіваў гаршчок з кашай, госці імкнуліся як мага хутчэй з'есці яе, каб дзіця хутчэй пачало хадзіць і гаварыць. Агульнавядома таксама магічнае значэнне лічбы «тры», якое сустракаецца амаль ва ўсіх жанрах беларускага фальклору

Трэба адзначыць, што дзеці прымалі актыўны ўдзел у правядзенні хрэсьбін і выконвалі пэўныя абрадавыя дзеянні,што былі прыняты ў дадзенай мясцовасйі. Часцей за ўсё дзеці, дачакаўшыся, калі баба-павітуха паставіць на стол кашу, хапалі яе і хутка беглі на двор. Згодна з народнымі ўяўлегінямі, гэта спрыяла таму, каб дзіця, калі вырасце, хутка бегала.

Па-першае, ва ўказаных абрадавых дзеяннях яскрава праглядаецца ідэя садзейнічаць фізічнаму развіццю нованароджанага (паводле імітатыўнай магіі). Па-другое, у наяўнасці элементы ініцыяйных абрадаў прыёму малога ў пэўны полаўзроставы калектыў. Патрэцяе, частаванне дзяцей абрадавай кашай, згодна з народнымі ўяўпеннямі, павінна было садзейнічаць іх росту і развіццю.

У большасці раёнаў Беларусі, завяршальным абрадавым дзеяннем на хрэсьбінах было «цяганне бабы на баране». Выглядала гэта наступным чынам. Бабу-павітуху выводзілі на вуліцу, усаджвалі на барану, якая была пакрыта кажухом, і цягалі вакол хаты па зямлі, як бы барануючы яе. Пры гэтым «гераіню» дня часта ўпрыгожвалі пер'ямі, вянком з хмелю, павязвалі на галаву шмат хустак, шчокі размалёўвалі ярка-чырвонай фарбай. У руках баба-павітуха трымала чырвоную стужку, зрэдку надзявала кажух, падганяла гасцей венікам ці галінкай.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Наша краіна багата на розныя святы і абрады. Вельмі шкада, што многія з іх зніклі назаўсёды з нашай гісторыі. Гэта адбывалася па многім прычынам, але галоўнай была знікненне сялянства, а таксама тое што беларусаў многія не лічылі самастойнай нацыяй, ў што самі беларусы пачыналі верыць за што і пачалі губляць свае карані. Але не ўсё так дрэннна на першы погляд, бо некаторыя святы і абрады пачынаюць аднаўляцца гэта прыемна бачыць, але мы ніколі не вароцім поўнасцю тое, што страчвалі вякамі, мы можам толькі ў нейкай ступені ліквідаваць белыя плямы нашай культуры. У наш час з'явіліся новыя сямейныя традыцыі і абрады: урачыстая рэгістрацыя нованароджанага, урачыстае заключэнне шлюбу. Аднак жа хочацца, каб тыя традыцыі і звычаі, якіх прытрымліваліся нашы бабулі і прабабулі, не забываліся: у іх укладзены вялікі жыццятворны сэнс. Калі чалавек не ведае свайго мінулага, то і не мае права на будучыню.

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Коваль У.І., Новак В.С. Беларускія народныя святы і звычаі. - Гомель: Бел. агенцтва нав. - тэхн. і дзелавой інфармацыі, 1993;

2. Культура Беларусі: энцыклапедыя. Т.2 / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал.рэд.) і інш. - Мінск: Белар. Энцыкл. імя П. Броўкі, 2011

3. Ліцьвінка, В Святы і абрады беларусаў / В.Ліцьвінка. - Мінск: Полымя, 1998

4. Сумцов Н.Ф. Символика славянских обрядов. - М., 1996

5. Сысоў У.М. 3 крыніц спрадвечных. - Мінск, 1997

6. Сям'я і сямейны быт беларусаў / В.К. Бандарчык, Г.М. Курыловіч, Л.В. ракава і інш. - Мн.: Навука і тэхніка, 1990;

7. Традыцыйная мастацкая культура беларусаў.: 2 вып.- Мінск, 2007

8. Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя. - Мн.: БелСЭ, 1989.

Размещено на Allbest.ru

...