Да праблемьі вьізначзння філасофскіх і псіхалагічньіх адметнасцяу настальгічнага туризму

Размещено на http://www.allbest.ru/

Да праблемьі вьізначзння філасофскіх і псіхалагічньіх адметнасцяу настальгічнага туризму

Р.С. Грыгарчук, магістрант; Карнялюк В.Р., канд. гіст. навук, дацэнт кафедры турызма і культурнай спадчыны Гродзенскага дзяржаунага утверстэта імя Я. Купалы

Ключавьія словьі: настальгія, настальгічни туризм, генеалагічни туризм, туризм у Беларусі.

настальгія турызм псіхалагічнай

To the issue of determining the philosophical and psychological features of nostalgic tourism

Grigorchuk R.S. Undergraduaty of the speciality «Cultural Heritage and Tourism»; Kornialiuk V.G., Cand. of Hist. Sc., Associate Professor at the Department of Tourism and Cultural Heritage, Grodno State University named I. Kupala

Keywords: nostalgia, nostalgic tourism, genealogical touris, tourim in Belarus

Нягледзячы на тое, што настальгічньї турызм з'яуляецца адным з самых перспектыуных напрамкау, у сучаснай лггаратуры не сфармавалася выразнага вызначэння настальгічнага турызму як з'явы. Звязана гэта, у першую чаргу, з тым, што у большасці крынщ яго не разглядаюць адасоблена, а вызначаюць як разнавіднасць альбо этшчнага, альбо этнакультурнага турызму. У англамоунай лПаратуры паняцце «настальгтны турызм» суадносіцца з паняццем «genealogy tourism» (генеалагічньї турызм). Гэта вядзе да таго, што часта рэальная колькасць настальгічньїх турыстау прышжана, а у некаторых спуацыях іх зусім не улічваюць. Адсутнасць аб'ектыунай статыстыкі прыводзіць да таго, што роля настальгічнага турызму заніжаецца, а большасць праектау яго развіцця застаюцца на пачатковай стадыг. Для таго каб не заблытацца, нам неабходна прывесці канкрэтнае вызначэнне, якім мы будзем карыстацца у нашым даследаванні. У існай лпаратуры найбольш часта можна сустрэць наступныя азначэнні:

1. «Настальпчны, або этшчны турызм - падарожжа на месца свайго нараджэння ці бацькоу, свайго пстарычнага пражывання, наведванне сваякоу або вывучэнне пэунай этнічнай групы насельніцтва (іх жыцця, асаблівасцей культуры, побыту і г.д.)» [1, с. 246].

2. «Настальпчны турызм - паездкі да месца нараджэння, юнацтва, мінулага пражывання, да месцау свайго паходжання» [2, с. 153].

3. «Настальпчны турызм - наведванне радзшы сваіх продкау, абумоуленае жаданнем пазнаёмщца з мясцовай культурай, нават калі культура падобная на іх уласную» [3, с. 104].

У сувязі з адрозненнямі у вызначэнш устае шэраг лагічных пытанняу: «Якая матывацыя павінна быць у настальгічнага турызму?», «Ці можа быць настальгія прывязана не да месца, а да часовага адрэзку?», «Ці можна настальгаваць па часе і месцы, дзе і калі ты не быу?» і г.д. Таксама гэтыя вызначэння не цалкам адпавядаюць псіхалагічнаму разуменню настальгіі. Для адказу на усе гэтыя пытанш і вырашэння пастауленых праблем неабходна разабрацца у прыродзе настальгіі, а таксама зразумець механізм яе узнікнення.

Калі казаць пра псторыю настальгіі, то большасць даследчыкау сыходзяцца у меркаванні, што упершыню падобныя пачуцці апісау Гамер у «Адысеі», галоуны герой, нягледзячы на вонкавы дабрабыт, сумуе і спрабуе вярнуцца у Ітаку. Аднак упершыню у навуковы абарот гэты тэрмін увёу у канцы XVII стагоддзя Ё. Хофер, гэтым тэрмінам ён апісвау паталагічныя змены у арганізме швейцарскіх салдат і студэнтау, якія вы- лечваліся пасля вяртання дадому [4, с. 6]. Але ён характарызавау настальгію як праяву любові да свабоды і роднай крашы. У процівагу яму, амерыкансю ваенны лекар XIX стагоддзя, Т. Калхун, вызначыу настальгію як ганебную хваробу, якая выяуляла адсутнасць мужнасці і непрагрэпуныя адносшы да жыцця. Ён раіу для «лячэння» выкарыстоуваць «насмешкі і здзекі з боку іншьіх салда- тау, павелиэнне колькасці мужных маршау і бітвау, і паляпшэнне асабістай гігіены, якая зрабіла б умовы для жыцця салдат больш сучасншмі». Згодна з ім гандляры, механікі, лодачнікі і іншыя прадстаунікі рабочых прафесій пакутавалі настальгіяй нашмат менш, чым салдаты з сельскай мясцовасці, асабліва з фермерскіх сем'яу [5, с. 130].

Шматлікія лекары і псіхолагі XIX стагоддзя лічшлі, што настальгія будзе вылечана дзякуючы усеагульнаму прагрэсу і развіццю медыцыны. З аднаго боку сітуацшя сапрауды змянілася, так як змянілася стауленне да яе, яе эпідэмію ужо не меркавалася перамагаць, а, наадварот, лічилася, што яна павінна распаусюдзіцца як мага шырэй. Але з іншага боку прагрэс і псторыя ХХ стагоддзя пагоршылі сітуацшю з настальгіяй, у першую чаргу, гэта звязана з масавай перадваеннай і пасляваеннай мігратй, што павялічыла колькасць патэнцыйных людзей з пачуццем настальгіі, а, па-другое, з развщцём кінематографа і масавай культуры, якія, рамантызацыяй мінулага, пауплшвалі на фармаванне успамінау чалавека пра мінулае. Таксама хуткае развщцё індустрыялізацыі і мадэршзацыи павялічылі тэмп жыцця і, як следства, імкненне людзей да больш павольных рытмау мінулага, пераемнасці сацыяльнай згуртаванасці і традыцый.

Доугі час настальгія разглядалася як захворванне, але развщцё у XX стагоддзі філасофіі і псіхалогіі прымусіла перагледзець стауленне да настальгіі як з'яве. Французскі філосаф А. Бергсан у сваёй кнізе «Матэрыя і памяць» піша, што туга па Радзіме «можа дзейнічаць і будзе дзейнічаць, укараняючы сябе у адчуванні сапрауднага, з якога яна запазычвае жыццёвую сілу» [6, с. 68]. Працягваючы яго ідэі, М. Хальбвакса вывеу тэзіс сацыяльнай абумоуленасці памяці і настальгіі як яе прадукту. Паводле дадзенага тэзесу успамшы чалавека, у тым ліку і настальпчныя, з'яуляюцца рэканструкцыяй, а не рэпрадукцыяй ранейшага вопыту, з-за гэтага аднауляльны гістарычны ход падзей можа быць недакладны і суб'ектыуны, што, у сваю чаргу, вядзе да доалізацші мінулага, нават пры умове таго, што у той момант часу чалавеку было дрэнна [7, с. 80]. Дадзенае сцвярджэнне пацвярджае П.П. Блонскі, згодна з ім «вывучэнне плыні сапраудных вобразау паказала, што хоць першапачаткова маюць тэндэнцыю узнікаць вобразы адмояна-эмацыйна моцных уражанняя, але я сваёй плыні вобразы развіваюцца не я не- прыемныя (тады яны цямнеюць або перары- ваюцца), а наадварот [станоячыя]» [8, с. 199]. У гэтым заключаецца парадокс настальгіі: чым мацней была страта, тым больш звышнамаганні па явекавечанні памяці пра яе, тым мацней аддаляецца мінулае, і тым больш яно падвяргаецца ідэалізацыі.

Дзякуючы розным даследаваннях у ХХ стагоддзі з'явілася вялікая колькасць азначэнняя паняцця "настальгія", аднак, мы я дадзенай працы будзем прытрымлівацца кананічнага вызначэння сучаснага тлумачальнага слояніка:

Настальгія - балючая туга па радзіме ці мінуяшчыне, згубленаму, па сувязі з домам. Сучасная навука працягвае даследаванне феномену настальгіі, і сёння ён разглядаецца з розных аспектая:

1. Як спосаб палепшыць настрой. Паводле даследаванняя Крысціны 1рэн Батч, нягледзячы на тое, што туга я рамках настальгіі як эмоцыя мае адмояную канатацыю, яна цягне за сабой паляпшэнне настрою, якое вьінікае з пачуцця цяпла да аб'екту, месца або часу. Схільнасць да настальгіі станояча адбіваецца на ясіх этапах пераадолення цяжкасці. Адбываецца гэта з-за таго, што яспаміны пра лепшыя часы станояча адбіваюцца на рэчаіснасці [9, с. 366]. З гэтага можна зрабіць выснову, што настальгія можа з'явіцца ахоянай рэакцыяй чалавека на якую-небудзь цяжкасць.

2. Як спосаб павысщь сацыяльную язаемасувязь. Даследаванне суаятарая 2008 года паказала, што я выпадку, калі настальгія яключае яспамін пра людзей, з якімі вы былі блізкія, але не блізкія я дадзены момант часу, то гэта пацягне за сабой неабходнасць падтрымкі сацыяльных сувязей. Таксама паводле дадзеных даследавання настальгія з'ляецца прадуктам адсутнасці сацыяльных узаемасувязяя і адзіноты, і выконвае аднаяленчую функцыю [10, с. 1029]. Такім чынам, можна зрабіць выснову, што настальгія праяяляецца як зваротная рэакцыя на адзіноту. Для дадзенага падыходу паказальным будзе эксперымент праведзены групай навукояцая у 2014 годзе. Удзельнікам эксперыменту казалі, што ім трэба будзе невялікая гутарка з шшым чалавекам. Для гэтага ім далі два крэслы, адзін для сябе, а другі для суразмояцы. Тыя ядзельнікі эксперыменту, якія былі яведзеныя я настальпчныя перажыванні, размяшчалі крэслы блжэй адзін да аднаго, чым тыя, якія такіх перажыванняя не адчувалі [11, с. 561].

3. Як спосаб забяспечыць экзютэнцыяльны сэнс. У артыкуле «Сіла мінулага: настальгія як асэнсаваны рэсурс» група навукояцая прыйшла да высновы, што для людзей, схільных да настальгіі, яна з^ляецца дастатковай асновай для забеспячэння сэнсу жыцця. Далейшыя даследаванні пацвердзілі гэтую выснову, а таксама дазволілі сцвярджаць, што наяянасць настальгіі дазваляе асобе засцерагчы сябе ад экзютэнцыяльнага рызыку [12, с. 460]. Дадзенае даследаванне паказвае, што я этшчных і сацыяльных груп, якія больш чым шшыя схшьныя да настальгіі, яе існаванне і рэалізацыя з'яяляецца жыццёва неабходнай для здаровага існавання асобы. Даследчык Э. Абейту выявія, што я эмацыйным стане тых, хто «пазбягае пазбягаць» часцей адбівала такія пачуцці, як любоя і давер, у адрозненні ад тых, хто пазбягая настальгічных успаміная. Узнікненне гэтых эмоцый давала магчымасці здабыць экзістэнцыяльны сэнс і надзею [13, с. 176].

4. Як спосаб забеспячэння псіхалагічнага росту і самаацэню. Даследаванні М. Болдуіна і М. Ландау паказалі, што людзі, схшьныя да настальгіі, таксама схшьны да паводзін, забяспечвальнаму псіхалагічны рост і, як вынік, павышэнне самаацэнкі. Такі чалавек суадносіць сябе з іншымі людзьмі, месцамі і нават часовымі адрэзкамі. Яны хочуць даведацца больш пра тыя часы і месцы, у якіх яны ніколі не был Р. Гэтыя факты станояча яплываюць на іх псіхалагічны дабрабыт [14, с. 413]. Гэта даследаванне паказвае, што чалавек здольны настальгаваць па тым часе і месцы, у якім ніколі не был. Гэта даследаванне стварае штуацыю, у якой выявщь настальгію як матыя, я канашчным разуменні практычна немагчыма. Як прыклад, чалавек, які нарадзься я 90-ыя гг. ХХ стагоддзя, у тэорыі, можа настальгаваць па савецкім перыяду. Паводле тэорыі сацыяльнай ідэнтычнасці, прапанаванай Тайфелем і Тэрнерам, людзі спрабуюць каталягізаваць сябе і іншых у розныя сацыяльныя катэгорыі па язросту, полу, культуры, становішчу я грамадстве і інш [15, с. 39]. Удзельнікі кожнай з гэтых груп імкнуцца падтрымаць пазітыяную щэнтычнасць і павысіць самаацэнку, з-за параянання членая сваёй групы, а таксама з сябрамі іншых груп [16, с. 141; 17, с. 31].

Існуе яшчэ вялікая колькасць пункі гледжання на настальгію як на псіхалагічную і сацыяльную з'яву, згодна з імі настальгію можна разглядаць як падман (псіхалагічная рэакцыя, якая вядзе да скажэння пстарычных фактау) [18, с. 239], як фізічньї камфорт (забеспячэнне настальгіяй псіхалагічнага камфорту уплывае на камфорт фізічньї) [19, с. 14], і нават у якасці палітычнай прылады (ідзялізаванне мінулага можа быць выкарыстана як пабуджэнне да дзеянняу, якія прывядуць да сацыяльных і палпычных зменау) [20, с. 7].

У некаторых расійскіх крыніцах існуе пазіцыя, з пункту гледжання якой, настальгія разглядаецца як аснова для забеспячэння гістарычнага вопыту. Прыхільнікі гэтай ідзі аргументуюць яе тым, што гісторыя - не толькі вопыт мінулага, але і вопыт адносін мінулага з сучаснасцю, і, наадварот, сапрауднага з мшулым. Аутары суадносяць настальгію да мінулага з любоую да мінулага. Згодна з Ф.Р. Анкерсміту: «Настальгія і настальпчны успамін паведамляе нам найбольш штзнауны і найбольш сапраудны вопыт мінулага» [21, с. 369]. Дзякуючы настальгічнаму успаміну прагматычнае стауленне да мінулага замяняецца у чалавека стауленнем зстзтычным. Такі успамін ства- раецца толькі дзеля самога успаміну. Аутары сцвярджаюць, што «настальпчны успамін адрозніваецца ад звычайнага тым, што апошні ёсць мшулы вопыт, а першы - вопыт мінулага. Настальгія - не вяртанне мінулага, а туга па немагчымасщ такога вяртання» [22, с. 116]. Юрый Аляксандравіч Левада адзначау, што «колькі б людзі ні шкадавалі аб нейкім мшулым, яны жывуць сённяшнімі інтарзсамі і спадзяваннямі. Самая вострая туга па мінуламу далёка не заусёды рауназначна імкнен- ню туды вярнуцца. Грамадская палеміка вакол узорау і установак, якія маюць месца у гістарычным мшулым, служыць, хутчзй за усё, сродкам самавызначзння, самаапраудан- ня, размежавання і г.д. сучасных грамадскіх сіл» [23, с. 7].

Калі разглядаць настальгію у яе першапачатковым паняцці як тугу па радзіме, то ёй схільныя у першую чаргу, іміграшьі, людзі, якія па розных прычынах павінны былі пакінуць месца сваёй гістарычнай радзімы. Даследаванні, праведзеныя у Каліфарнійскім універсітзце, паказалі, што людзі, якія пераехалі у ЗША, нашмат часцей упадаюць у дзпрзсіунш стан, чым іх суайчыннікі, якія пражываюць на радзіме. Як не дзіуна, але, згодна з дадзеным даследаван- нем, група, якая найбольш схільна да настальгіі - маладыя людзі ва узросце ад 18 да 25 гадоу. Менавіта у іх часцей за усё назіраюцца схільнасці да самагубства, нярвовыя зрывы, а таксама некантралюемыя прыпадкі агрзсіі, выклшаныя настальгіяй. Настальгічныя змоцыі, як правіла, і з'яуляюцца прычынай для аб'яднання імігрантау у дыяспары, гзта спроба мінімізаваць «адрыу» ад радзімы. Аднак не трзба забывацца на тое, што настальгія нятоесная адна стрзсавым і крызюным станам. Галоунае адрозненне складаецца у «расстройстве самауспрымання сувязі са сваім мінулым, парыве пачуць сувязі са звыклым асяроддзем, як геаграфшным, так і сацыякультуральным (звычаі, мова, службовае і прафесійнае становішча, роднасныя і сяброускія адносіны і г.д.)» [24, с. 45]. Перавага настальгічных перажыванняу у маладых людзей, асабліва у апошнія дзесяцігоддзі, можа тлумачыцца дзвюма прычынамі. Па- першае, гзта спроба збліжзння са старзйшымі пакаленнямі праз іх успамін і саудзел у гзтых успамінах. Па-другое, творчы і прафесійны крызіс, які вядзе да расчаравання у рзчаіснасці і спробы праз настальгію вярнуцца у бесклапотнае дзяцінства.

Каб зразумець феномен настальгіі, трзба зразумець мехашзмы яе узнікнення. Яны вельмі складаныя, бо з'яуляюцца вынікам шматфактарнага уплыву, якія рзалізуюцца у кожным асобным выпадку індывідуальна. Гзтыя мехашзмы цесна звязаны з наступствамі стрзсу з-за разрыву з ранейшым асяроддзем жыцця (людзьмі, краінай, навакольным грамадствам, прыродай, грамадскім ладам, мовай і інш.) і абумоулены псіхічным напружаннем, якое суправаджаецца адчуваннем беззваротнасці згубленага мінулага, якое ужо немагчыма звязаць з сучаснасцю. Прычынай узнікнення настальгіі можа быць любая драбнюткая дзталь. У кнізе «Будучыня настальгіі» прафесара Гарвардскага універсітзта, С. Бийом, ашсаны выпадак, як пажылая пара вярнулася у родны горад сваіх бацькоу - Кенігсберг, сучасны Калінінград. Мужчына і жанчына, гуляючы па Калінінграду, не пазнавалі яго, настолькі ён змяніуся, але спусціушшся да ракі, іх вярнуу у дзяцінства пах сена і дзьмухауцоу [25, с. 141]. Гзтая сітуацшя паказвае, што настальгію вшклікае не канкрзтнае месца або час. Гзта комплекс успамінау, якія захаваліся у чалавечай памяці, можа быць і скажона. Каб задаволіць настальгічную тугу трзба узнавіць навакольнае становішча не толькі візуальна, але і выкарыстоуваючы пахі, гукі і нават густы.

Праблема рзалізацыі настальгічншх пачуццяу заключаецца у тым, што часта настальгуючы па людзях, якія знаходзяцца ва усіх кропках зямлі, цяжка сфармуляваць чаго канкрэтна хочаш і чакаеш. Гэта прыводзщь да таго, што арганізатары настальгічнага турызму павінны прадугледжваць жадання кліентау і быць гатовымі да выканання самага вытанчанага патрабавання.

Таксама стварае праблему той факт, што настальгія некаторьімі людзьмі лічыцца слабасцю і нават абразай. Связанно гэта з тым, што у ЗША, у эм'ранцюх колах яна пачала успрымацца як адрачэнне ад асабістай адказнасці, этычная і эстэтычная параза, прызнанне няправільнасці сваіх дзеянняу. Асабліва гэта выяулена сярод людзей, якія былі вымушаныя іміграваць з-за складаных асабістых і палітычных абставінау, у іх тэма настальгіі з'яуляецца табуяванай. Ч. Майер, кажучы аб настальгіі, адзначае, што «яна так- сама ставіцца з памяццю, як кітч з мастацтвам» [26, с. 37]. А.М. Камму піша: «Настальгія, па сутнасці, псторыя, вычышчаная ад вшы. «Спадчына» - гэта нешта, што напауняе нас гонарам, а не сорамам» [27, с. 115]. Аднак, на шчасце, сёння сітуацыя змяняецца, і сярод маладых людзей настальгія пераважна мае станоучую канатацыю.

З самаго словазлучэння зразумела, што асноуны матыу настальгічнага турызму - гэта, як не дзіуна, настальгія. Таму рэзюмуючы усе вышэйназваныя даследаванні і погляды на настальгію нам неабходна вызначыць яе прадмет для таго, каб зразумець, як усё ж такі выглядае мэтавая аудыторыя настальгіі і настальгічнага турызму, і паспрабаваць адказаць на пытанш, пастауленыя у пачатку кірунку. Што тычыцца настальгіі, найбольш удала, на наш погляд, яе вызначыла С. Бийом: «Настальгія (ад v6oxo - вяртанне дадому і ахуод - туга) - гэта імкненне да дома, якога больш няма ці ніколі не існавала. Настальгія - пачуццё страты і зрушэння, але, акрамя таго, гэта раман з уласнай фантазіяй. Настальгічная каханне можа выжыць толькі у адносінах на вялікай адлегласці» [28, с. 9]. Гэта значыць настальгуючы чалавек - чалавек, які, па розных прычынах, апынууся далёка ад аб'екта сваёй настальгіі. Ён не укладаецца у канкрэтныя рамкі, чалавек, які настальгуе, можа быць любога узросту, полу, нацып, сацыяльнага становішча і фінансавага дастатку. Ён можа настальгаваць, як па месцы, так і па часовым адрэзку. Зацвярджэнне, якое абвяшчае, што нельга настальгаваць па месцы або часу, у якім ты не быу, на самай справе не працуе. Таксама няслушным з'яуляецца зацвярджэнне, што настальгія можа быць выклікана толькі да сваёй радзшы або радзіме нашых продкау, напрыклад, чалавек пабываушы у Рыме 20 гадоу таму, можа настальгаваць па, так званай, атмасферы Рыма. Мы можам настальгаваць па выявам, якія выкліканы нашымі старэйшымі сваякамі або нават масавай культурай. У дадзенай сітуацыі працуе эмпатыя, гэта спроба нашага саудзелу з успамінамі іншых людзей.

Нягледзячы на доугую гісторыю даследавання настальгіі, а таксама вялікую колькасць навуковых прац і існуючых пунктау гледжання, вучоныя сыходзяцца у меркаванні, што дадзены псіхалагічны аспект яшчэ слаба вывучаны і патрабуе больш дэталёвага вывучэння. Усе вышэйназваныя аспекты, вызначэння, прааналізаваныя намі, на наш погляд, не з'яуляюцца вычарпальнымі. Справа у тым, што, калі выкарыстоуваць іх, то велізарная частка патэнцыйных турыстау, якія настальгуюць, будзе адкінутая.

Калі казаць пра сучасную Беларусь, то існуе вялікая колькасць сацыяльных і этшчных груп, якія могуць па розных прычынах адчуваць настальгію да гэтай тэрыторык Гэта дыяспары беларусау і іх нашчадкі, якія пражываюць у большасці краін свету, ад Расіі да Аргенціны. Гэта народы і этнасы, якія праівалі на гэтай тэрыторыі, але павшны былі пакінуць яе па розных причинах, такія як: татары, немцы, габрэ^ палякі і многія шшыя. Гэта людзі, большая частка жыцця якіх, прыйшлася на часы СССР і якія настальгуюць па Беларусі як па адной з саюзных рэспублш. Тут мы б хацелі зрабіць заувагу, што усе прапановы, якія будуць тычыцца развіцця гэтага віду турызму у настальгуючых па СССР, гэта толькі прапановы максімальна выкарыстоуваць сучасную беларускую рэчаіснасць, а не спроба абяліць і вярнуць эпоху СССР. Акрамя таго гэта велізарная колькасць шшых людзей, якія маюць свае уласныя суб'ектыуныя матывы, і прадбачыць іх вельмі складана.

Спіс літаратурьі

1. Кольцова О.А. Состояние и перспективы развития ностальгического туризма в Беларуси для еврейской диаспоры / А. О. Кольцова // Беларусь в современном мире: материалы VI Междунар. науч. конф. студентов, аспирантов и молодых ученых, Гомель, 26 апр. 2013 г. / Гомел. гос. техн. ун-т; редкол.: В. В. Кириенко (гл. ред.) [и др.]. - Гомель, 2013. - С. 246-248.

2. Егоренков Л.И. Введение в технологию туризма / Л.И. Егоренков. - М.: Финансы и статистика, 2009. - 304 с.

3. Russel D.W. Nostalgic tourism / Dale W. Russel // Journal of Travel & Tourism Marketing. - 2008. - Vol. 25, № 2. - P. 103116.

4. Ясперс К. Собрание сочинений по психопатологии: в 2 т. / К. Ясперс. - 2-е изд. - М.: Издательский центр «Академия»; СПб.: «Белый Кролик», 1996. - Т.1: Ностальгия и преступления. Бред ревности. Методы проверки интеллекта и понятие деменции. К анализу ложных восприятий - 352 с.

5. Calhoun Th. Nostalgia as a Disease of Field Service / Th. Calhoun // Medical and Surgical Reporter. - 1864. - P. 130.

6. Бергсон А. Творческая эволюция. Материя и память / А. Бергсон; пер. с фр. М.А. Булгакова. - Минск: Харвест, 1999. - 1408 с.

7. Хальбвакс М. Социальные рамки памяти / М. Хальбвакс; пер. с фр. С.Н. Зенкиной. - М.: Новое издательство, 2007. - 348 с.

8. Блонский П.П. Память и мышление / П.П. Блонский. - СПб.: Питер, 2001. - 288 с.

9. Batcho K.I. Nostalgia: retreat or support in difficult times? / K.I. Batcho // The American Journal of Psychology - 2013. Vol. 126, № 3. - P. 355-367.

10. Counteracting loneliness: On the restorative function of nostalgia / X. Zhou [et al.] // Psychological Science. - 2008. - Vol. 19, № 10. - P. 1023-1029.

11. The Mnemonic Mover: Nostalgia Regulates Avoidance and Approach Motivation / E. Stephan [er al.] // Emotion. - 2014. - № 14. - P.545-561.

12. The power of the past: Nostalgia as a meaning-making resource / C. Routledge [et al.] // Memory. - 2012. - Vol. 20, № 5. - P. 452-460.

13. Baldwin M. Exploring nostalgia's influence on psychological growth / M. Baldwin, M.J. Landau // Self and Identity. - 2014. - Vol. 13 № 2. - P. 162-177.

14. Attachment-Related Avoidance and the Social and Agentic Content of Nostalgic Memories / A.A. Abeyta [et. al] // Journal of Social and Personal Relationships. - 2015. - № 32. - P. 406-413.

15. Tajfel H. Social Psychology of Intergroup Relations / H. Tajfel // Annual Review of Psychology. - 1982. - № 33. - P. 1- 39.

16. Tajfel H. Differentiation between Social Groups: Studies in the Social Psychology of Intergroup Relations / H. Tajfel. - Waltham: Academic Press, 1978. - 328 p.

17. Taylor D. Citizenship and social power / D. Taylor // Critical social policy. - 1989. - № 26. - P. 19- 31.

18. Hook D. Screened history: Nostalgia as defensive formation / D. Hook // Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology. - 2012. - Vol. 18, № 26. - P. 225- 239.

19. Tierney J. What Is Nostalgia Good For? Quite a Bit, Research Shows / J. Tierney // The New York Times. - July 9, 2013. - P. 12-14.

20. Routledge C. Approach With Caution: Nostalgia Is a Potent Political Agent / D. Hook // Undark Magazine. - October 31, 2017. - P. 6-7.

21. Анкерсмит Ф.Р. История и тропология: взлет и падение метафоры / Ф.Р. Анкерсмит; пер. с англ. М. Кукарцева. - М.: Прогресс-Традиция, 2003. - 496 с.

22. Герасимов О.В. Ностальгия и антропологические основания исторического прошлого опыта / О.В. Герасимов // XXI век: итоги прошлого и проблемы настоящего. - 2014.- № 2.- С. 115-119.

23. Левада Ю.А. «Человек ностальгический»: реалии и проблемы / Ю.А. Левада // Мониторинг общественного мнения: экономические и социальные перемены. - 2002. - № 6. - С. 7-13.

24. Недува А.А. Психология и психопатия ностальгии у эмигрантов / А. А. Недува // Психиатрия. - 2013. - № 2. - С. 44-47.

25. Майоров В. Место жизни / В. Майоров // Смена. - 1993. - № 6. - С. 138-147.

26. Maier Ch. The End of Longing? Notes Towards a History of Postwar German National Longing // Paper presented at the Berkeley Center for German and European Studies. - 1998. - 142 p.

27. Kammen, M. Mystic Chords of Memory / M. Kamen. - New-York: Vintage, 1991. -688 p.

28. Бойм C. Будущее ностальгии / С. Бойм; пер. с англ. Стругача А. - Москва: Новое литературное обозрение, 2019. - 840 с.

Размещено на Allbest.ru