Сацыяльна-эканамічнае становішча насельніцтва неакупіраванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай Сусветнай вайны (кастрычнік 1915 – кастрычнік 1917 гг.)

4. За гады вайны з неакупіраваных беларускіх земляў у рэгулярную армію было прызвана 682,2 тысячы чалавек, што склала крыху болей за палову ад агульнай колькасці працаздольных мужчын, якія пражывалі на гэтай тэрыторыі. Па сваім сацыяльным становішчы абсалютна большая частка прызыўнікоў была сялянамі. Мабілізацыйныя мерапрыемствы праходзілі ў напружанай абстаноўцы і нярэдка суправаджаліся актыўным супраціўленнем навабранцаў, якое яны аказвалі афіцэрам і мясцовай паліцыі. Мясцовае насельніцтва актыўна прыцягвалася да выканання акопных работ, аховы чыгуначных ліній і мастоў [4, 14].

5. Насельніцтва неакупіраванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны пакутавала ад недахопу кваліфікаваных медыцынскіх работнікаў, крытычнага недахопу матэрыяльных сродкаў. Шмат якія стацыянарныя лякарні і фельчарскія пункты перасталі функцыянаваць. Фінансаванне дзяржаўных лячэбных устаноў праводзілася па астаткавым прынцыпе. Маёмасна забяспечаныя катэгорыі насельніцтва аказвалі істотную дапамогу дзяржаве ў санітарна-медыцынскай справе. Назіраліся істотныя праявы людской салідарнасці, праводзіліся ахвяраванні як прыватнымі асобамі, так і грамадскімі арганізацыямі і аб'яднаннямі. Але дзяржаўная ўлада падазрона адносілася да любых праяў сацыяльнай актыўнасці і грамадскай ініцыятывы [2, 19].

6. Ад узгодненай і якаснай працы чыгункі і пошты залежала не толькі становішча ўнутры краіны, але і сітуацыя на франтах. Але ж чыгуначнаму транспарту, які быў зарыентаваны на першачарговае забеспячэнне патрэб арміі, не ўдавалася падтрымліваць неабходны аб'ём перавозак грамадзянскіх грузаў. Улады сутыкнуліся з амаль поўнай адсутнасцю сродкаў для абслугоўвання чыгункі. Выратоўвалі толькі крэдыты, якія Упраўленне чыгункі вымушана было браць у вялізнай колькасці для вырашэння наступных задач: аднаўленне зруйнаваных ліній, абсталяванне і ўтрыманне школы і курсаў для падрыхтоўкі лінейных службоўцаў, выдача прэмій, нарыхтоўка дроў для пераходу з вугальнага на дрывяное ацяпленне; выраб здымных вагонных кузаваў для патрэб ваеннага ведамства [1, 5].

Істотныя карэктывы ўнесла вайна і ў працу паштова-тэлеграфных аддзяленняў. Аператыўнасць перадачы інфармацыі пакідала жадаць лепшага. Адчуваўся істотны недахоп фінансавых сродкаў і службовага персаналу. Якасць працы пунктаў сувязі выклікала шматлікія нараканні з боку мясцовага насельніцтва [6].

Рэкамендацыі па выкарыстанні вынікаў дысертацыі

Вынікі дысертацыйнага даследавання могуць быць выкарыстаны пры падрыхтоўцы лекцый, падручнікаў, вучэбных дапаможнікаў па гісторыі Беларусі. Факталагічны матэрыял будзе карысным пры распрацоўцы спецкурса “Беларускія землі ў гады Першай сусветнай вайны” і спецыяльных курсаў па гістарыяграфіі Беларусі. Практычная значнасць вынікаў даследавання заключаецца ў іх магчымым ужыванні для працягу навуковых даследаванняў гісторыі Беларусі першай чвэрці ХХ стагоддзя.

Спіс публікацый саіскальніка

Артыкулы ў навуковых выданнях у адпаведнасці з п. 18 Палажэння аб прысуджэнні вучоных ступеняў і прысваенні вучоных званняў у Рэспубліцы Беларусь

1. Хаданёнак, В.М. Праблема забеспячэння рускай арміі фуражом у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Веснік БДУ. Серыя 3, Гісторыя. Філасофія. Псіхалогія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. - 2010. - № 3. - С. 21-24.

2. Хаданёнак, В.М. Дзейнасць Мінскай губернскай харчовай камісіі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия А. Гуманитарные науки. - 2013. - № 1. С. 63-66.

3. Хаданёнак, В.М. Адносіны насельніцтва Беларусі да Першай сусветнай вайны (1914-1917 гг.) / В.М. Хаданёнак // Известия Гомельского государственного университета имени Ф. Скорины. Гуманитарные науки. -2013. - № 4. - С. 135-140.

4. Хаданёнак, В.М. Цяжкасці пры правядзенні мабілізацый на беларускіх землях у гады Першай сусветнай вайны (1914-1918 гг.) / В.М. Хаданёнак // Беларускі гістарычны часопіс: навуковы, навукова-метадычны ілюстраваны часопіс. - 2013. - № 8. - С. 30-35.

Артыкулы ў іншых рэцэнзаваных выданнях

5. Хаданёнак, В.М. Чыгунка на неакупіраванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны (1914-1916 гг.) / В.М. Хаданёнак // Труд. Профсоюзы. Общество. - 2011. - № 3. - С. 88-91.

6. Хаданёнак, В.М. Паштова-тэлеграфная справа на неакупаванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Труд. Профсоюзы. Общество. - 2012. - № 1. - С. 83-86.

Артыкулы ў зборніках матэрыялаў навуковых канферэнцый

7. Хаданёнак, В.М. Умовы жыцця гарадскога насельніцтва неакупаваных беларускіх губерняў падчас Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Беларусь і Германія: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы Міжнар. навук. канф., Мінск, 7 крас. 2011 г.: у 2 т. / рэдкал.: А.А. Каваленя (адк. рэд.), С.Я. Новікаў (нам. адк. рэд.) [і інш.]. - Мн.: МДЛУ, 2012. - Т. 2. - С. 12-16.

8. Хаданёнак, В.М. Асобныя праблемы ў вядзенні сельскай гаспадаркі на неакупаваных беларускіх землях у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // ХІІІ Республиканская научно-методическая конференция молодых учёных: сб. материалов, Брест, 13 мая 2011 г.: в 2 ч. / М-во образования Респ. Беларусь, Брест. гос. ун-т; под общ. ред. В.В. Здановича. - БрГУ, 2011. - Ч. 2. - С. 53-55.

9. Хаданёнак, В.М. Органы аховы правапарадку на беларускіх землях у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Национальная безопасность: интересы личности, общества, государства: материалы междунар. науч.-практ. конф., Минск, май 2011 г. / М-во внутр. дел Респ. Беларусь, УО «Акад. М-ва внутр. дел Респ. Беларусь». - Мн.: Акад. МВД, 2011. - С. 327-329.

10. Хаданёнак, В.М. Дапамога прыфрантавым беларускім губерням сельскагаспадарчымі прадуктамі і фуражом у гады Першай сусветнай вайны / В. М. Хаданёнак // Актуальные проблемы приграничных районов Беларуси и Российской Федерации : материалы междунар. науч.-практ. конф., Витебск, 27 мая 2011 г. / Витеб. гос. ун-т; редкол.: А. П. Солодков [и др.]. - Витебск: УО «ВГУ им. П. М. Машерова», 2011. - С. 46-48.

11. Хаданёнак, В.М. Крыніцы па гісторыі Першай сусветнай вайны ў фондах Дзяржаўнага архіва Віцебскай вобласці і занальнага Дзяржаўнага архіва ў горадзе Полацку / В.М. Хаданёнак // Актуальныя праблемы крыніцазнаўства айчыннай гісторыі: матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф., прысвеч. 450-годдзю віцебскага гарадскога права і 100-годдзю выдання першай кнігі зб. «Полоцко-Витебская старина», Віцебск, 6-7 кастр. 2011 г. / Віцеб. дзярж. ун-т; рэдкал.: А.М. Дулаў (адк. рэд.) [і інш.]. - Віцебск: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2011. - С. 121-124.

12. Хаданёнак, В.М. Выкарыстанне працы ваеннапалонных на неакупаванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Беларусь у гістарычнай рэтраспектыве ХІХ-ХХ стагоддзяў: этнакультурныя і нацыянальна-дзяржаўныя працэсы: рэсп. навук. канф., Гомель, 13-14 кастр. 2011 г.: [матэрыялы] / рэдкал.: В. А. Міхедзька (гал. рэд.) [і інш.]. - Гомель: ГДУ імя Ф. Скарыны, 2011. - С. 85-88.

13. Хаданёнак, В.М. Рэлігійнае жыццё на неакупаванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Религия и общество - 6: сб. науч. ст. / под общ. ред. В.В. Старостенко, О.В. Дьяченко. - Могилёв: МГУ им. А.А. Кулешова, 2011. - С. 89-91.

14. Хаданёнак, В.М. Цяжкасці пры правядзенні мабілізацый на беларускіх землях у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Боевое братство славян на защите мира: сб. науч. ст. / ГрГУ им. Я.Купалы; редкол.: С.А. Пивоварчик (гл. ред.) [и др.]. - Гродно: ГрГУ, 2012. - С. 107-110.

15. Хаданёнак, В.М. Маленькі чалавек на неакупаванай тэрыторыі Беларусі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Личность в истории: героическое и трагическое: сб. материалов Пятой междунар. науч.-практ. конф., посвящ. 20-летию ист. факультета, Брест, 23-24 нояб. 2011 г. / Брест. гос. ун-т ; редкол.: М.Э. Чесновский (гл. ред.) [и др.]. - Брест: БрГУ, 2012. - С. 236-239.

16. Хаданёнак, В.М. Стварэнне добраахвотных сельскагаспадарчых працоўных атрадаў навучэнцаў у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Материалы VІІ международной научно-практической конференции молодых исследователей, Барановичи, 19-20 мая 2011 г., в 2 ч. / редкол.: А.В. Никишова (гл. ред.), И.Я. Тучина (отв. ред) [и др.]. - Барановичи: РИО БарГУ, 2010. - Ч. 2. - С. 43-45.

17. Хаданёнак, В.М. Віцебскае губернскае аддзяленне Усерасійскага прафесійнага саюза рабочых металістаў у гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Материалы ХIV научной сессии преподавателей и студентов: сб. докладов, Витебск, 22 апр. 2011 г. - Витебск: ВФ УО ФПБ МИТСО, 2011. - С. 36.

18. Хаданёнак В.М. Абвастрэнне міжнацыянальных адносінаў у Расійскай імперыі ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Менталитет славян и интеграционные процессы: история, современность, перспективы : материалы VII Междунар. науч. конф., Гомель, 26-27 мая 2011 г.: в 2 ч. / М-во образования Респ. Беларусь [и др.]; под ред. В.В. Кириенко. - Гомель: ГГТУ им. П.О. Сухого, 2011. - Ч. 1. - С. 131-132.

19. Хаданёнак, В.М. Прафілактычныя мерапрыемствы па перадухіленні захворванняў на воспу ў Віцебскай губерні ў 1916 годзе / В. М. Хаданёнак // V Машеровские чтения : материалы междунар. науч.-практ. конф. студентов, аспирантов и молодых учёных, Витебск, 29-30 сент. 2011 г. / Витеб. гос. ун-т; редкол.: А. П. Солодков (гл. ред.) [и др.]. - Витебск: УО «ВГУ им. П. М. Машерова», 2011. - С. 127-128.

20. Хаданёнак, В.М. “Жыллёвае пытанне” ў Віцебску ў гады Першай сусветнай вайны / В.М. Хаданёнак // Материалы докладов 46 Республиканской научно-технической конференции преподавателей и студентов, Витебск 24 апр. 2012 г. / УО ВГТУ. - Витебск, 2013. - С. 35-36.

Размещено на Allbest.ru