Праблема дзяржаунага суверэнітэту Вялікага Княства Літоускага у час кіравання Аляксандра Ягайлавіча
Разрыў персанальнай уніі паміж Польскім каралеўствам і ВКЛ пасля смерці Казіміра IV Ягелончыка ў 1492 г. Выпрабаванне на незалежнасць Рэчы Паспалітай, пераход ад асабістай да больш фармальнай дынастычнай уніі. Адносіны дзвюх дзяржаў у 1492-1501 гадоў.
| Рубрика | История и исторические личности |
| Вид | статья |
| Язык | белорусский |
| Дата добавления | 10.05.2023 |
| Размер файла | 67,0 K |
Отправить свою хорошую работу в базу знаний просто. Используйте форму, расположенную ниже
Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.
Аляксандр, нават стаушы польскім каралём, працягвау актыуна займацца справамі Вялікага Княства Літоускага і праводзіу там шмат часу. Часткова гэта тлумачыцца цяжкой вайной, якую Вялікаму Княству у 1500-1503 гг. давялося весці супраць Маскоускай дзяржавы, але, зразумела, былі і шшыя прычыны. Ёсць указанні на тое, што незадоуга да смерці ён намервауся перадаць Вялікае Княства Літоускае Жыгімонту, пакшуушы за сабой толькі уладу над Польшчай (Finkel, 1910: 124-125). Такі крок яскрава прадэманстравау бы сямейную салідарнасць сыноу Казіміра, а таксама тое, што Аляксандр не збірауся выпускаць з рук сваёй дынастыі яе спадчыннае уладанне. Падкрэслім, што такі спосаб перадачы улады у Вялікім Княстве прама супярэчыу умовам Пётркауска-Мельнщкай уніі. Як вядома, яна прадугледжвала злучэнне дзвюх дзяржау у адно цэлае, але пры гэтым не гарантавала Ягайлавічам ні правоу на каралеускую карону у аб'яднанай дзяржаве, ні ранейшых спадчынных правоу на Вялікае Княства Літоускае.
Перыяд 1492-1501 гг. стау сур'ёзным выпрабавання для Вялікага Княства Літоускага як незалежнай дзяржавы. Разрыу асабістай уніі з Польшчай і пераход да больш расплывктай і больш фармальнай дынастычнай уніі паставіу яго перад складанай задачай. З аднаго боку, Вялікае Княства бачыла патрэбу у захаванні саюза з Каралеуствам Польскім, які меу ужо працяглую пстарычную традыцыю, быу замацаваны шматлікімі дамовамі і прыносіу яму свае выгады. З другога, яно імкнулася адстаяць свае суверэнныя правы, якія Карона не заусёды прызнавала. Сапрауды, у згаданы час можна зауважыць некаторыя прыкметы залежнасці Вялікага Княства Літоускага ад Польскага каралеуства. Апрача таго, адносіны паміж дзяржавамі у значнай ступені былі абумоулены сваяцкімі сувязямі іх манархау, якія імкнуліся захоуваць сямейную еднасць. Але рысы залежнасці можна прасачыць пераважна у знешніх, сшвалшных атрыбутах дзяржаунасці, яны практычна не закраналі асноу суверэнітэту Вялікага Княства. Заключэнне Пётркауска-Мельнщкай уніі і абранне Аляксандра каралём Польшчы у 1501 г. павінньї былі стаць рашучым крокам да аб'яднання дзвюх дзяржау у адну. Але на практыцы гэтага не адбылося, Каралеуства Польскае і Вялікае Княства Літоускае вярнуліся да таго тыпу узаемаадносінау, які існавау перад 1492 г., асабістай уніі. Пры ёй Вялікае Княства захавала свае суверэнныя правы.
Bibliography
1. АЛРГ, 1899 Акты Литовско-Русского государства / Подг. к изд. М.В. Довнар-Запольский. Москва: Университетская типография, 1899, вып. 1, XII+258.
2. Зимин, 1982 Зимин А.А. Россия на рубеже XV-XVI столетий. Москва: Мысль, 1982, 333.
3. Какареко, 2008 Какареко В. Монетное дело Александра Казимировича (1492-1506). БанкаускіВеснік, 2008, сакавік, 61-68.
4. ПСРЛ, 1975 Полное собрание русских летописей / Подг. к изд. Н.Н. Улащик и В.А. Чемерицкий. Москва: Наука, 1975, т. 32, 234.
5. ПСРЛ, 2001 Полное собрание русских летописей / Подг. к изд. С.Н. Кистерев и Л.А. Тимошина. Москва: Языки русской культуры, 2001, т. 6, вып. 2, VIII + 446.
6. РИБ, 1910 Русская историческая библиотека / Подг. к изд. И.И. Лаппо.
7. Санкт-Петербург: Сенатская типография, 1910, т. 27, IX+38+872+150. СИРИО, 1882 Сборник императорского Русского Исторического Общества / Подг. к изд. Г.Ф. Карпов. Санкт-Петербург: Типогр. Ф. Елеонского, 1882, т. 35, VI+XXII+869+88.
8. Уляницкий, 1887 Уляницкий В.А. Материалы для истории взаимных отношений России, Польши, Молдавии, Валахии и Турции в XIV-XVI вв. Москва: Университетская типография, 1887, VIII+244.
9. Akta Aleksandra, 1927 Akta Aleksandra, krola polskiego, wielkiego ksiqcia litewskiego i t. d. (1501-1506) / Wyd. Fr. Papee. Krakow: Nakladem PAU, 1927, XIV+623.
10. Akta unii, 1932 Akta unii Polski z Litwq. 1385-1791 / Wyd. St. Kutrzeba i Wl. Semkowicz. Krakow: Nakladem PAU, 1932, LVI+570.
11. Archiwum Sanguszkow, 1888 Archiwum ksiqzqt Lubartowiczow Sanguszkow w Stawucie / Wyd. Z.L. Radziminski i B. Gorczak. Lwow: Drukarnia Instytutu Stauropigianskiego, 1888, t. 2, XXXVI+380.
12. Codex Epistolaris, 1894 Codex Epistolaris Saeculi Decimi Quinti / Collectus A. Lewicki. Cracoviae: Sumptibus Academii Litterarum, 1894, t. 3, LXXX+665.
13. Decius, 1521 Decius J.L. De Jagellonum familia. Craccoviae: Hieronymus Vietor, 1521, 34-53.
14. Finkel, 1910 Finkel L. Elekcja Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellonskiej i Unii Polsko-Litewskiej. Krakow: Akademia Umiej^tnosci, 1910, VIII+296.
15. Finkel, 1914 Finkel L. Zjazd Jagiellonow w Lewoczy r. 1494. Lwow: Drukarnia Jakubowskiego i sp., 1914, 36.
16. Hofmanowna, 1913 Hofmanowna H. Dekret elekcyjny krola Aleksandra z dnia 3 pazdziernika 1501 roku. Przeglqd Historyczny, 1913, t. 17, nr 1, 92-98.
17. Huletsky et al., 2017 Huletsky D., Bagdonas G., Darashkevich M. Early Lithuanian half-groats 1495-1529. Kaunas, 2017, 174.
18. Kopicki, Tyszkiewicz, 2005 Kopicki E., Tyszkiewicz J. Monety Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego 1387-1707; Skorowidz monet litewskich. Warszawa: Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, 2005, 136+47.
19. Lietuvos Metrika, 1993 Lietuvos Metrika=Lithuanian Metrica=Литовская Метрика: Uzrasymp knyga 5 (1427-1506) / Parenge E. Banionis. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijp leidykla, 1993, kn. 5, 402.
20. Lietuvos Metrika, 2007 Lietuvos Metrika=Lithuanian Metrica=Metryka Litewska=Литовская Метрика: Uzrasymp knyga 6 (1494-1506) / Parenge A. Baliulis. Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2007, kn. 6, 516.
21. Maciejewska, 1937 Maciejewska W. Chreptowicz Jan Litawor. Polski Siownik Biograficzny. Krakow: Nakladem PAU, 1937, t. III, 440-441.
22. Materialy, 1966 Materiaiy do dziejow dyplomacji polskiej z lat 1486-1516 (Kodeks Zagrzebski) / Oprac. J. Garbacik. Wroclaw; Warszawa; Krakow: Wydawnictwo PAN, 1966, XVII+221.
23. Miechoviensis, 1521 Miechoviensis M. Chronica Polonorum. 2-da editio. Craccoviae: Hieronymus Vietor, 1521, 379.
24. Pietkiewicz, 2016 Pietkiewicz K. Itinerarium krola Aleksandra Jagiellonczyka. 1492-1506. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2016, 217.
25. Pietkiewicz, 1995 Pietkiewicz K. Wielkie Ksiqstwo Litewskie pod rzqdami Aleksandra Jagiellonczyka. Poznan: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1995, 256.
26. Stryjkowski, 1846 Stryjkowski M. Kronika Polska, Litewska, Zmodzka i wszystkiej Rusi. Warszawa: Naklad G.L. Glucksberga, 1846, t. 2, 568.
27. Urzqdnicy, 1994 Urzqdnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku: spisy / Oprac. H. Lulewicz i A. Rachuba. Kornik: Biblioteka Kornicka, 1994, 255.
28. Vetera Monumenta, 1861 Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae / Collectus A. Theiner. Romae: Typis Vaticanis, 1861, t. 2, XXIV+782.
29. Volumina constitutionum Volumina constitutionum / Wyd. St. Grodziski, I. Dwornicka i W. Uruszczak. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996, t. 1, vol. 1, 498.
30. Wapowski, 1874 Wapowski B. Kroniki... czqsc ostatnia, czasy podiugoszowskie obejmujqca. Krakow: Nakladem Akademii Umiej^tnosci, 1874, XXX+363.
REFERENCES
1. Baliulis, A. (Comp.). (2007). Lietuvos Metrika=Lithuanian Metrica=Metryka Litewska=Litovskaja Metrika: Штатц knyga 6 (1494-1506), (Vol. 6). Vilnius. [in Lithuanian and Russian].
2. Banionis, E. (Comp.). (1993). Lietuvos Metrika=Lithuanian Metrica=Litovskaja Metrika: Штатц knyga 5 (1427-1506), (Vol. 5). Vilnius. [in Lithuanian and Russian].
3. Decius, J.L. (1521). DeJagellonum familia. Craccoviae. [in Latin].
4. Dovnar-Zapol'skij, M. (Comp.). (1899). Akty Litovsko-Russkogo gosudarstva. (Vol. 1). Moskva. [in Russian].
5. Finkel, L. (1910). Elekcja Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellonskiej i Unii PolskoLitewskiej. Krakow. [in Polish].
6. Finkel, L. (1914). ZjazdJagiellonow w Lewoczy r. 1494. Lwow. [in Polish].
7. Garbacik, J. (Comp.). (1966). Materiaty do dziejow dyplomacji polskiej z lat 14861516 (KodeksZagrzebski). Wroclaw, Warszawa, Krakow. [in Polish and Latin].
8. Grodziski, St., Dwornicka, I., Uruszczak, W. (Comps.). (1996). Volumina constitutionum, (Vol. 1, pt 1). Warszawa. [in Latin].
9. Hofmanowna, H. (1913). Dekret elekcyjny krola Aleksandra z dnia 3 pazdziernika 1501 roku. Przeglqd Historyczny, 1, 92-98. [in Polish and Latin].
10. Huletsky, D., Bagdonas, G., Darashkevich, M. (2017). Early Lithuanian half-groats 1495-1529. Kaunas. [in English].
11. Kakareko, V. (2008). Monetnoje delo Aleksandra Kazimirovicha (1492-1506). Bankauski Vesnik, (sakavik), 61-68. [in Russian].
12. Karpov, G. (Comp.). (1882). Sbornik imperatorskogo Russkogo Istoricheskogo Obshchestva, (Vol. 35). Sankt-Peterburg. [in Russian].
13. Kisterev, S., & Timoshina, L. (Comps.). (2001). Polnoje sobranije russkih letopisej, (Vol. 6, pt. 2). Moskva. [in Russian].
14. Kopicki, E., & Tyszkiewicz, J. (2005). Monety Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego 13871707; Skorowidz monet litewskich. Warszawa. [in Polish].
15. Kutrzeba, St. & Semkowicz, Wl. (Comps.). (1932). Akta unii Polski z Litwq. 13851791. Krakow. [in Polish and Latin].
16. Lappo, I. (Comp.). (1910). Russkaja istoricheskaja biblioteka, (Vol. 27). Sankt-Peterburg. [in Russian].
17. Lewicki, A. (Comp.). (1894). Codex Epistolaris Saeculi Decimi Quinti, (Vol. 3). Cracoviae. [in Latin].
18. Lulewicz, H. & Rachuba, A. (Comps.). (1994). Urzqdnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku: spisy. Kornik. [in Polish].
19. Maciejewska, W. (1937). Chreptowicz Jan Litawor. Polski Stownik Biograficzny, (Vol. III), 440-441. [in Polish].
20. Miechoviensis, M. (1521). Chronica Polonorum, (2nd ed.). Craccoviae. [in Latin].
21. Papee, Fr. (Comp.). (1927). Akta Aleksandra, krola polskiego, wielkiego ksiqcia litewskiego i t. d. (1501-1506). Krakow. [in Polish and Latin].
22. Pietkiewicz, K. (1995). Wielkie Ksiqstwo Litewskie pod rzqdami Aleksandra Jagiellonczyka. Poznan. [in Polish].
23. Pietkiewicz, K. (2016). Itinerarium krola Aleksandra Jagiellonczyka 1492-1506. Warszawa. [in Polish].
24. Radziminski, Z.L. & Gorczak, B. (Comps.). (1888). Archiwum ksiqzqt Lubartowiczow Sanguszkow w Slawucie, (Vol. 2). Lwow. [in Polish and Latin].
25. Stryjkowski, M. (1846). Kronika Polska, Litewska, Zmodzka i wszystkiej Rusi, (Vol. 2). Warszawa. [in Polish].
26. Theiner, A. (1861). Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, (Vol. 2). Romae. [in Latin].
27. Ulashchik, N., & Chemeritskij, V. (Comps.). (1975). Polnoje sobranije russkih letopisej, (Vol. 32). Moskva. [in Russian].
28. Ulianitskij, V. (1887). Materialy dlia istorii vzaimnyh otnoshenij Rossii, Pol'shi, Moldavii, Valahii i Turtsii vXIV-XVI vv. Moskva. [in Russian and Latin].
29. Wapowski, B. (1874). Kroniki... czqsc ostatnia, czasy podtugoszowskie obejmujqca. Krakow. [in Polish and Latin].
30. Zimin, A. (1982). Rossija na rubezhe XV-XVI stoletij. Moskva. [in Russian].
Размещено на allbest.ru
...Подобные документы
Рэч Паспалітая - федэрацыя Каралеўства Польскага і Вялікага княства Літоўскага, якая ўзнікла ў выніку Люблінскай уніі ў 1569 годзе і ліквідаваная ў 1795 годзе з падзелам паміж Расіяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Перадумовы і гістарычнае значэнне Люблінскай уніі.
контрольная работа [33,1 K], добавлен 26.09.2012Першае збліжэнне Вялікага княства Літоўскага і Польскай дзяржавы. Пачатак Лівонскай вайны. Пытанне заключэння уніі з Польшчай, особеності вылучаных патрабаванняў. Вялікае княства Літоўскае ў складзе Рэчы Паспалітай, характарыстыка палажэнняў Статута 1588.
реферат [17,8 K], добавлен 28.08.2011Вывучэнне сутнасці, перадумовы прыняцця, станоўчых і адмоўных бакоў Люблінскай уніі. Вызначэнне ўмоў станаўлення Вялікага княства Літоўскага на палітычнай арэне XV-XVI ст. Высвятленне асноўных момантаў і вынікаў аб'яднання дзяржавы ў Рэч Паспалітую.
контрольная работа [272,9 K], добавлен 08.08.2010Прадумовы фарміравання дзяржавы. Дзяржауна - прававы стан ВКЛ у Рэчы Паспалітай. Вунія Вялікага Княства і Кароны паводле Люблінскага акта. Кодэкс законаў, Статут крымінальнае права. Змаганне за захаванне суверэнітэту беларусска-літоускай дзяржавы.
контрольная работа [46,7 K], добавлен 24.11.2010Працэс пераходу ад звычаёвага да пісанага права. Месца агульназемкіх прывілеяў сярод іншых крыніц права XV стагоддзя. Нормы дзяржаўнага права і кампетэнцыі вялікага князя па Прывілею 1492 года. Цывільнае, сямейнае, крымінальнае, адміністрацыйнае права.
контрольная работа [22,7 K], добавлен 28.03.2010Гісторыя падпісання Пагаднення аб спыненні існавання СССР і аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Адносіны Расіі і Беларуссю пасля развалу СССР. Дыпламатычныя адносіны паміж Беларуссю і ЗША. Лінія беларускай знешняй палітыкі ў Лацінскай Амерыцы.
реферат [14,5 K], добавлен 17.12.2010Канстытуцыя 3 мая 1791 г. і заняпад Рэчы Паспалітай. Беларуская Рэфармацыя і ідэя сувэрэнітэту. Грамадзка-палітычнае й духовае жыцьцё Вялікага Княства Літоўскага у сярэдзіне XVI ст. Ідэалёгія асноўных накірункаў заходнеэўрапейскага пратэстантызму.
реферат [23,3 K], добавлен 27.08.2011Прычыны падзелу 1772 г. і міжнародна-прававыя дакументы. Падзелы 1793 і 1795 гг. Унутраная палітыка расійскага урада на Беларусі. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай беларускія землі апынуліся ў складзе Расіі. Падзелы Рэчы Паспалітай.
контрольная работа [27,2 K], добавлен 16.11.2007Люблiнская унiя i утварэнне Рэчы Паспалiтай. Прычыны аб`ядння Вялiкага княства Лiтоускага i Польскага каралеуства у адзiную дзяржаву. Месца Вялiкага княства Лiтоускага у палiтычнай сiстэме Рэчы Паспалiтай. Дзяржауны i сацыяльны лад Рэчы Паспалiтай.
реферат [47,8 K], добавлен 05.01.2012Перамога войск Вялікага княства Літоўскага на чале з Альгердам над татара-манголамі на рэках Сінія Воды і Ворскла. Гістарычнае значэнне разгрома крыжакоў пад Грунвальдам. Войны паміж Вялікім княствам Літоўскім і Рускай дзяржавай у канцы XV-XVI ст.
контрольная работа [34,9 K], добавлен 24.11.2010Знешнепалітычнае становішча ва Ўсходняй Еўропе напярэдадні пачатку літоўска-маскоўскай канфрантацыі. Узмацненне канфрантацыі паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай у 70-х гг. XV ст., іх першыя ваенныя сутыкненні. Войны 1507–1508, 1512–1522, 1534-1537 гг.
курсовая работа [80,6 K], добавлен 04.03.2010Прычыны, якія прывялі да вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654–1667 гг. Стан Расіі напярэдадні вайны, яе дыпламатычная палітыка, палітыка царызму на акупаванай тэрыторыі. Ваенныя дзеянні на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага ў 1654-1655 та 1656-1667 гг.
курсовая работа [32,4 K], добавлен 03.07.2010Биография Христофора Колумба - испанского мореплавателя итальянского происхождения, в 1492 г. открывшего для европейцев Америку, благодаря снаряжению экспедиций Католическими королями. Хронология путешествий в 1492-1504 гг. Массовая колонизация Эспаньолы.
презентация [603,3 K], добавлен 15.03.2015Перыяд працяглага эканамічнага заняпаду і палітычнага крызіса феадальна-прыгонніцкай Рэчы Паспалітай. Войны сярэдзіны ХVІІ ст. і іх наступствы для Беларусі. Крызіс Рэчы Паспалітай, спробы рэформ у дзяржаве. Падзелы Рэчы Паспалітай. Паўстанне Т. Касцюшкі.
контрольная работа [36,6 K], добавлен 13.08.2009Беларусь у складзе Рэчы Паспалітай. Лівонская вайна Рэчы Паспалітай. Паход Лжэдзмітрыя ў Расію. Бітва пад Ноўгарад-Северскім. Герой барацьбы з інтэрвентамі Скопін-Шуйскі. Мяцеж у Маскве 17 ліпеня 1610 г. Пагроза пазбаўлення незалежнасці Расіяй 1611 г.
реферат [30,9 K], добавлен 29.11.2009Вывучэнне паўстання 1863-1864гг., яго хода, вынікаў і значэння для ўсёй гісторыі Беларусаў. Стварэнне паўстанцкіх атрадаў. Аднаўленне незалежнасці Рэчы Паспалітай, стварэнне рэспубліканскага ладу кіравання і прававой роўнасці як асноўная мэта рэвалюцыі.
курсовая работа [37,1 K], добавлен 24.11.2011Калыска беларускай дзяржаўнасці і месца, дзе фарміравалася беларуская народнасць. Назва Вялікага Княства. Утварэння Вялікага княства Літоўскага, адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел. Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел беларускіх зямель у ХVI ст.
реферат [35,9 K], добавлен 08.04.2012Асноўныя напрамкі знешняй палітыкі Вялікага княства Літоўскага ў у XIV – першай палове XV ст. Прычыні варожых адносін Вялікага княства Літоўскага з Масквой. Ваенныя няўдачы 1500 г. та унія з Польшчай. Ваенная кампанія 1507 г., звязана з паўстаннем у ВКЛ.
реферат [16,2 K], добавлен 28.11.2009Развіццё царкоўна-рэлігійных адносін у канцы XV - пачатку XVI ст. ў Вялікім княстве Літоўскім, Рускім, Жамойцкім і Рэчы Паспалітай, іх ўплыў. Унутраная структура, іерархія праваслаўнай царквы. Узмацненне польска-каталіцкай экспансіі на беларускія землі.
контрольная работа [32,1 K], добавлен 09.11.2010Уплыў Рыжскага міру на знешнепалітычныя адносіны СССР і Польшчы. Намаганні Польшчы з мэтаю стварыць блок дзяржаў вакол сябе. Ўплыв Германскай знешняй палітыкі на савецка-польскія адносіны. Фактары, якія паўплывалі на падпісанне дамовы аб ненападзе 1932 г.
курсовая работа [47,2 K], добавлен 25.11.2010
