Тыпы дыялектызмаў
Лексічныя дыялектызмы як мясцовыя словы, якія абазначаюць агульнавядомыя прадметы і паняцці. Слоў-дыялектызмаў ў творах І. Пташнікава. Спосабы ўвядзення дыялектызмаў у кантэкст. Характарыстыка асноўных відаў: граматычныя, фанетычныя і семантычныя.
| Рубрика | Литература |
| Вид | курсовая работа |
| Язык | белорусский |
| Дата добавления | 29.11.2013 |
| Размер файла | 51,9 K |
Отправить свою хорошую работу в базу знаний просто. Используйте форму, расположенную ниже
Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.
Пісьменнік не тлумачыць дыялектных слоў, семантыка якіх лёгка выяўляецца праз параўнанне з аднакаранёвымі літаратурнымі словамі. Такія дыялектызмы натуральна ўваходзяць у мову мастацкага твора, не патрабуюць спецыяльнага тлумачэння.
Заключэнне
Праведзенае даследаванне паказвае, што І. Пташнікаў у сваіх творах шырока выкарыстоўвае дыялектызмы з гаворак Лагойшчыны. Гэта з'яўляецца прыметай своеасаблівага мастацкага почырку самабытнага майстра слова. Многія дыялектныя словы адзначаны амаль ва ўсіх яго творах. Гэта такія дыялектызмы, як тофель, тафялёвы, нажутка, шафарня, упобачкі, канюх, зблэчаны, павалаканец, трасочнік і інш. Яны, можна сказаць, з'яўляюцца яго своеасаблівай візітоўкай.
З прааналізаванага матэрыялу відаць, што І. Пташнікаў у сваіх творах абапіраецца на жывую народную мову, бачыць у ёй крыніцу папаўнення лексікі. Дыялектызмы ўзбагачаюць мову яго твораў. Яны дапамагаюць стварыць трапную моўную характарыстыку персанажаў, перадаць каларыт мясцовай гаворкі, надаюць апісанню вобразнасць і эмацыянальнасць.
Пісьменнік бярэ ўсё самае лепшае з народнай гаворкі і ўводзіць у літаратурны ўжытак. Гэтым ён пазбягае паўтораў, робіць мову твораў выразнай, яркай, трапнай, узбагачае яе сінонімамі.
Большасць народна-гутарковых слоў адносіцца да вялікага пласта традыцыйнай бытавой лексікі і ўжываецца з намінатыўным значэннем [галашчок, кавяня, альшэвіна, адранак, хвашчанка,струшанка, тарнітка ]
У творах І. Пташнікава намі выяўлена каля 240 дыялектызмаў. Усе яны дзеляцца на 5 груп: лексічныя(93), семантычныя (15), граматычныя (32), словаўтваральныя(57) і фанетычныя(43) дыялектызмы. У групе лексічных дыялектызмаў, якая з'яўляецца найбольшай, вылучаюцца семантычныя падгрупы: бытавыя назвы (шафарня, хвашчанка, струшанка, надзежнік, рагачы, праварына, парубень і інш.); назвы раслін (рудзік, тофель, дзяцельніца, канаторжнік, гавыла і пад.); назвы насякомых, рыб, жывёл і птушак (андрук, канюх, сінюк, курмель і пад.); назвы дзеяння (засіліць, вышмыкнуць, дапаганяць, ашчупаць, застрэпаць, форскаць і інш.); назвы прыкмет(выцмуглы, пакрэплы, перапялёсты, зблэчаны, разбалабошаны і пад.); эмацыянальна-экспрэсіўныя словы(нездаляка, боўдзіла, лабідуда, шмэндрык, лыхаць і інш.) Апошнія ўжыты ў творах ў мове герояў ў асноўным для характарыстыкі адмоўных дзеянняў, учынкаў, паводзін персанажаў. Дыялектызмы выкарыстоўваюцца і як характарыстыкі вобразаў-тыпаў: семнастоўка, падчачурка, плечавень, хабаль.
Пэўную частку дыялектнай лексікі складаюць семантычныя дыялектызмы тыпу: гаршчок, качан(галава), лінуць(шпарка пабегчы).
У творах І. Пташнікава выяўлена даволі вялікая група словаўтваральных дыялектызмаў, якія маюць тыя ж каранёвыя марфемы, што і літаратурная, але ўтвораны з дапамогай іншых словаўтваральных сродкаў: вылівень - лівень, курчаты - кураняты, шкелка - шкло, зачы - за вочы, круга - кругом, адранак -ранак, ціхата - цішыня,жвірак -жвір,вываратка--выварацень і пад.
У мове герояў адлюстраваліся некаторыя фанетычныя і граматычныя асаблівасці гаворак. Намі вылучана вялікая група фанетычных дыялектызмаў тыпу: дзермяза, жаляззё, даланя, восвы, ёсь, вун, нясла, халадно, палікмахцерская, херма і інш.; граматычныя дыялектызмы: руччо(ручай), дрыжа (дрыжыкі), крупмі(крупамі), вушмі(вушамі), ён адмерыць,адчыне, падскоча і інш.
Прааналізаваны матэрыял паказаў, што аўтар клапоціцца пра тое, каб дыялектызмы былі зразумелыя шырокаму чытачу. Ён уводзіць іх у кантэкст з дапамогай падбору сінонімаў, выкарыстоўвае спосаб атрыбуцыі, увядзенне прыдаткаў, устаўных канструкцый. Сэнс большасці дыялектызмаў вынікае з кантэксту.
Дыялектызмы І. Пташнікаў ужывае ўмела, да месца. Яны сустракаюцца і ў мове герояў, і ў мове аўтара, адыгрываюць у яго творах пэўную стылістычную ролю, натуральна ўваходзяць у моўную тканіну, успрымаюцца як мастацкая заканамернасць і неабходнасць. З дапамогай дыялектызмаў пісьменнік не толькі малюе знешні воблік героя, але і раскрывае яго ўнутраны свет, выпрацоўвае спецыфічны індывідуальны стыль. У гэтым і заключаецца майстэрства пісьменніка.
Як ужо адзначалася, найбольшага плёну дасягаюць тыя пісьменнікі, якія арганічна спалучаюць у сваіх творах дзве разнавіднасці нацыянальнай мовы - літаратурную і дыялектную, знаходзяць месца і гутарковаму, і кніжнаму слову. Да такіх пісьменнікаў адносіцца і І. Пташнікаў. Некаторыя дыялектызмы выкарыстоўваюцца паралельна з іх літаратурнымі адпаведнікамі. Так аддаючы перавагу спалучэнню без сціханага (сустракаецца і аналагічнае без сканчонага), пісьменнік не цураецца агульнаўжывальных слоў несціхана, не сціхаючы, частае ў творах слова ўпобачкі жыве ў добрым суседстве з яго сінонімам побач.
дыялектызм пташнікав граматычный
Спіс выкарыстаных крыніц
1. Абабурка, М.В. Некаторыя асаблівасці выкарыстання лексічных дыялектызмаў беларускімі савецкімі пісьменнікамі. [Тэкст]: тез. межвуз. науч.-теорет. конф.молод. учёных. Мн., 1969. С.148-147.
2. Каўрус, А.А. Мова народа, мова пісьменніка. Мн.,1989 - 29 с.
3. Янкоўскі, Ф.М. Пра дыялектнае слова. [Тэкст]: //Полымя, 1980, №1.С.252-255.
4. Лексічны атлас беларускіх народных гаворак. Т.1-5.Мн.,1993-1998.
5. Абабурка, М.В. Дыялектызмы ў творах беларускіх савецкіх пісьменнікаў. Мн.,1979 - 43 с.
6. Бялькевіч, І.К. : Краёвы слоўнік усходняй Магілёўшчыны. Мн.,1970.
7. Варлыга, А. [Тэкст]: Варлыга А. Краёвы слоўнік Лагойшчыны. Нью-Йорк,1970-1971 - 83 с.
8. Ляксуціна, З.А. Да праблемы ўзаемадзеяння бел. літ. мовы і тэрытарыяльных дыялектаў. [Тэкст]: Рэгіянальныя асаблівасці бел. мовы, літаратуры і фальклору. Гомель, 1973 - 45-53 с.
9. Дыялектны слоўнік Брэстчыны. Мн.,1989.
10. Мат. мін.-мал. [Тэкст]: Матэрыялы для слоўніка мінска-маладзечанскіх гаворак. Вып.1-3. Мн.,1970-1977.
11. Шакун, Л.М. Некаторыя заўвагі адносна дыялектызмаў у крыніцах гісторыі баларускай літаратурнай мовы. [Тэкст]: Лінгвістычныя даследаванні. Мн.,1971 - 247-251 с.
12. Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча. Т.1-5. Мн.,1979-1986.
13. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. Т.1-5.Мн.,1977-1984.
14. Тураўскі слоўнік. Т.1-5. Мн.,1982-1987 - 85 с.
15. Лексічныя ландшафты Беларусі., Мн.,1995 - 83 с.
16. Пташнікаў, І. Мсціжы. Мн.,1972 - 48 с.
17. Пташнікаў, І. Алімпіяда. Мн.,1985 - 615 с.
18. Дыялекталагічны атлас беларускай мовы. Мн.,1963 - 578 с.
19. Гілевіч, Н.І. Дыялектызмы ў прозе беларускіх пісьменнікаў сярэдняга пакалення. [Тэкст]: Беларуская мова і мовазнаўства.Вып. 3. Мн.,1975 - 12 с.
Размещено на Allbest.ru
...Подобные документы
Праява своеасаблівасці дыялектных лексем ў сістэме мовы рамана Б. Сачанкі "Вялікі лес" ў непаўторнасці спалучэння дыялектных і агульнанародных элементаў. Роля дыялектызмаў у мове рамана пісьменніка. Семантыка-граматычны аспект даследавання мовы рамана.
курсовая работа [59,0 K], добавлен 12.01.2016Лексіка-семантычныя комплексы, функцыі метафар. Структура параўнальных канструкцый на узроўнях слова, словазлучэння, сказа. Класіфікацыя эпітэтаў паводле сувязі з паяснёным словам. Іх функцыянальна-стылістычная роля у вершах паэта, спосабы выражэння.
курсовая работа [67,9 K], добавлен 12.01.2016Іван Мележ як майстар раману ў беларускай прозе. Тэарэтычны аспект даследвання з’явы сінаніміі, месца і роля у мове мастацкага твора. Тыпы сінонімаў паводле семантычнай і стылістычнай характарыстыкі: семантычныя, стылістычныя, семантыка-стылістычныя.
курсовая работа [59,4 K], добавлен 08.04.2013Творчасць Якуба Коласа як класіка беларускай літаратуры. Разумення самой беларускай літаратуры як з’явы сусветнай культуры. Фанетычныя, лексіка-семантычныя, фразеалагічныя, словаўтваральныя сродкі выражэння суб’ектыўнай ацэнкі ў прозе Якуба Коласа.
дипломная работа [96,7 K], добавлен 17.06.2012Даследавання феномена экспрэсіі, з’явы экспрэсіўнасці моўных адзінак. Аналіз сродкаў стварэння экспрэсіўнасці паэтычных твораў Л. Дранько-Майсюка на розных узроўнях мовы. Лексічныя, лексіка-семантычныя, сінтаксічныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці тэксту.
дипломная работа [112,1 K], добавлен 24.04.2013Вызначэнне ролі падпарадкавальных злучальных слоў у складаназалежным сказе з даданай часткай часу. Характарыстыка сказаў з пункту погляду адносін (адначасовасці, неадначасовасці) і сродкаў сувязі ў творы У. Караткевіча "Каласы пад сярпом тваім".
курсовая работа [34,0 K], добавлен 05.03.2010Агульнае паняцце аб літаратурным родзе, відзе, жанры. Эпас (эпічны род): сістэма эпічных відаў і жанраў. Сістэма драматычных відаў і жанраў. Лірыка (лірычны род). Ліра-эпас як адно з буйнейшых міжродавых утварэнняў. Сістэма ліра-эпічных відаў і жанраў.
контрольная работа [57,9 K], добавлен 25.02.2011Драматургія В. Дуніна-Марцінкевіча ў ацэнках беларускіх даследчыкаў. Жанрава-стылёвыя асаблівасці і характарыстыка персанажаў камічнай оперы "Ідылія". прыёмы і спосабы дасягнення камічнага эфекту ў "пінскай шляхце". Адметнасць сатыры ў камедыі "Залёты".
дипломная работа [116,4 K], добавлен 16.05.2015Фарміравання светапогляду Лучыны. Уплыв пазітывізму на паэтычную творчасць і вырашэнне праблемы тэхнічнага і сацыяльнага прагрэсу. Характарыстыка пошукаў сэнсу сэнсу жыцця і шчасця ў лірыцы паэта. Адметнасці мастацкага вырашэння тэмы смерці ў яго паэзіі.
курсовая работа [48,6 K], добавлен 27.06.2016Літаратура адзін з асноўных відаў мастацтва, її главні роды і жанры. Сучасная беларуская паэзія: її асноўныя тэндэнцыі развіцця. Мастацкія асаблівасці вершаў А. Хадановіча ў кантэксце існавання сучаснай беларускай паэзіі. Лімерыкі А. Хадановіча.
курсовая работа [57,8 K], добавлен 21.11.2013Мастацкія асаблівасці прозы Ш. Ядвігіна, яго шлях ад твораў сатырычна завостраных, алегарычных, блізкіх да фальклорных да рэалістычна-псіхалагічных апавяданняў і лірыка-філасофскіх імпрэсій. Фальклорныя матывы ў творах. Спосабы мастацкай тыпізацыі герояў.
курсовая работа [86,7 K], добавлен 17.12.2014Семантыка-граматычныя і стылістычныя асаблівасці парэмій мовы трылогіі "Палеская хроніка" I. Мележа. Структурна-марфалагічныя асаблівасці, сэнсавая характарыстыка парэмій. Прыказка як моўная адзінка. Картатэка парэмій мовы "Палескай хронікі" Мележа.
дипломная работа [122,9 K], добавлен 27.04.2013Мянушка як неафіцыйнае найменне чалавека. Простыя, складовыя, складаныя мянушкі. Мянушкі, якія характарызуюць фізічныя, псіхічныя якасці. Мянушкі, што ўказваюць на месцажыхарства і нацыянальнасць. Неафіцыйныя найменні, утвораныя ад фауністычных назвау.
дипломная работа [167,9 K], добавлен 24.05.2013Эстэтычныя прынцыпы Ў. Фолкнэра: тэкставыя ўласцівасці; текстоцентричны аналіз; суадносіны паняццяў "тэкст" і "мастацкі твор". Лінгвістычны статус прэдыкатыўных парантетичних унясенні ў структурна-семантычныя і прагматычныя адзінку мастацкага тэксту.
дипломная работа [54,7 K], добавлен 11.06.2012Азнаямленне з жыццёвым і творчым шляхам А. Письмякова. Лірыка паэта наскрозь прасякнуты пачуццем патрыятызму і глубь любові да свайго роду, якія адлюстроўваюць праз апісанне прыгажосці Беларускага краю ў творах "Балада роду", "Трызненне паўстанца".
курсовая работа [35,5 K], добавлен 05.03.2010Проблема впливу неореалізму та неоромантизму на малу прозу В.Винниченка. В творах "Раб краси" і "Біля машини" аналізуються такі модерністські особливості як конфлікт індивіда і середовища, роздвоєєня особистості, символізм в творах. Сучасне літературознав
статья [11,7 K], добавлен 16.10.2004Агульная характарыстыка вобраза апавядальніка ў творах мастацкай літаратуры. Васіль Быкаў – майстар ваеннай аповесці. Моўны вобраз апавядальніка ў аповесці "Трэцяя ракета", "Знак бяды". Частае выкарыстанне мадальных словаў як ў суб’ектыўнай манеры пісьма.
курсовая работа [41,7 K], добавлен 30.04.2013Прозова та поетична творчість Сергія Жадана. Реалізм в прозових творах письменника. Проблематика сучасного життя в творчості С. Жадана. "Депеш Мод" – картина життя підлітків. Жіночі образи в творах Сергія Жадана. Релігійне питання в творах письменника.
курсовая работа [53,9 K], добавлен 04.10.2014Агульная характарыстыка літаратурнага працэсу ХХ стагоддзя праблемна-тэматычны аспект твораў малой прозы (на прыкладзе творчасці Якуба Коласа, Дзмітрака Бядулі, Цёткі). Філасофскія матывы ў творах. Іх выхаваўчая роля і адраджэнская скіраванасць твораў.
курсовая работа [104,7 K], добавлен 13.12.2013Використання неповних речень в художніх творах українського письменника Ю.М. Мушкетика. Поняття та класифікація неповних речень. Контекстуальні та ситуативні неповні речення в романі "Яса". Специфіка еліптичних неповних речень в творах Юрія Мушкетика.
курсовая работа [33,7 K], добавлен 26.05.2008
