Эволюция хождений в восточнославянских литературах XII–XVIII вв.

Статьи в научных сборниках

9. Дюкова, Э. Ю. «Хождения» и их трансформации в восточнославянских литературах / Э. Ю. Дюкова // Міфалогія -Фальклор - Літаратура: праблемы паэтыкі: зборнік навуковых прац / Пад агульн. рэд. В. П. Рагойшы - Вып. 3. - Мінск: РІВШ, 2004. - С. 20-28.

10. Дзюкава, Э. Ю. Хаджэнне ігумена Данііла і фальклор / Э. Ю. Дзюкава // Фалькларыстычныя даследаванні: Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі: зборнік артыкулаў / Пад рэд. Р. М. Кавалёвай, В. В. Прыемка. - Вып. 5. - Мінск: Бестпрынт, 2008. - С. 183-187.

11. Дзюкава, Э. Ю., Кабржыцкая, Т. В. Андрэй як герой легендарна-апакрыфічны і фальклорны / Э. Ю. Дзюкава, Т. В. Кабржыцкая // Фалькларыстычныя даследаванні: Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі: зборнік артыкулаў / Пад рэд. В. В. Прыемка, Т. А. Марозавай. - Вып. 6. - Мінск: Бестпрынт, 2009. - С. 142-147.

12. Дзюкава, Э. Ю., Кабржыцкая, Т. В., Рагойша, У. В. Дзе ж наша месца на старажытнай карце Еўропы? / Э. Ю. Дзюкава, Т. В. Кабржыцкая, У. В. Рагойша // Полымя. - 2009. - № 8. - С. 180-186.

13. Дюкова, Э. Ю. Хождение игумена Даниила и его взаимодействие с жанрами литературы средневековья, бытовавшими на восточнославянских землях / Э. Ю. Дюкова // Міфалогія - Фальклор - Літаратура: праблемы паэтыкі: зборнік навуковых прац / Пад агульн. рэд. В. П. Рагойшы. - Вып. 7. - Мінск: Выдавецкі цэнтр БДУ, 2009. - С. 19-32.

14. Дзюкава, Э. Роля фальклорнага кампанента ў стылістыцы беларускага хаджэння пераходнага перыяду / Э. Ю. Дзюкава // Фалькларыстычныя даследаванні: Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі: зборнік артыкулаў / Пад рэд. Кавалёвай Р. М., Прыемка В. В. - Вып. 7. - Мн., РІВШ, 2010. - С. 164 - 171.

15. Dziukava, Ela; Kabrzyckaja, Tacciana; Rahojsza, Usiewalad. Індаеўрапейскі корань беларусаў, палякаў, украінцаў і пачаткі хрысціянізацыі старажытнай Русі // Acta Albaruthenica 9: Literatura jкzyk i kultura: tradycje i nowatorstwo / Redakcja naukowa: Mikoіaj Timoszuk i Mikoіaj Chaustowicz. - Warszawa: Katedra Biaіorutenistyki Uniwersytetu Warszawckiego, 2009. - S. 349-361.

Материалы конференций

16. Дзюкава, Э. Ю. Акадэмік Міхайла Возняк як даследчык твора «Хаджэнне Данііла Паломніка» / Э. Ю. Дзюкава // Нацыянальнае і агульначалавечае ў славянскіх літаратурах: матэрыялы Міжнар. навук. канф.; Гомель , 19-20 верасня 2007 г.: У 2 ч. / Рэдкал.: І. Ф. Штэйнер [і інш.]. - Ч. 2. - Гомель: ГДУ імя Ф. Скарыны, 2007. - С. 38-42.

17. Дюкова, Э. Ю. «Перегринация…» Даниила архимандрита Корсуньского с Белой Руси / Э. Ю. Дюкова // Матэрыялы рэсп. навук.-тэарэтыч. канф.; Мінск, 19-20 мая 2008 г. - Мінск, 2008. - С. 32-36.

18. Дзюкава, Э. Ю., Кабржыцкая, Т.В. Скандынаўскія сагі: тэма паломніцтва і наша гісторыя. / Э. Ю. Дзюкава, Т. В. Кабржыцкая // Фальклор і сучасная культура: матэрыялы Міжнар. навук.-практыч. канф.; Мінск, 22-23 крас. 2008 г.: У 2 ч. - Ч.1. - Мінск: БДУ, 2008. - С. 105-111.

19. Дюкова, Э. Ю. «Перегринация…» Н.К. Радзивилла Сиротки: современная рецепция / Э. Ю. Дюкова // Выяўленча-мастацкія, арганізацыйныя і ідэалагічныя праблемы сучаснай беларускай літаратуры ў яе сувязях з грамадскімі практыкамі / Матэрыялы рэсп. навук.-тэарэтыч. канф., Мінск, 19-20 мая 2009 г. - Мінск, 2009. - С. 207-213.

20. Дюкова, Э. Ю. Беларусь и Польша как компоненты паломнического текста Украины конца ХVІІ столетия: корреляция сакральной темы, трансформация образа автора / Э. Ю. Дюкова // Шлях да ўзаемнасці: матэрыялы ХV польска-беларускай Міжнар. навук. канф.; Гродна, 22-24 верасня 2008. - Гродна, 2009. - С. 306-310.

21. Дзюкава, Э. Ю. Два малоизвестных белорусских (?) паломнических текста XV-XVII веков / Э. Ю. Дзюкава // Рэгіянальнае, нацыянальнае і агульначалавечае ў літаратуры: Міжнар. навук. чытанні, прысвеч. памяці Івана Навуменкі; Гомель, 2-3 кастр. 2008 г.: зб. навук. арт. - Гомель: ЦДІР, 2009. - С.176-179.

22. Дзюкава, Э. Ю. Ідэя роднай зямлі і тэма паломніцтва ва ўкраінскай і беларускай літаратурах ранняга сярэднявечча / Э. Ю. Дзюкава // Український вимір: збірник матеріалів Міжнародної науково-практичної конференції «Українсько-білоруські культурні зв'язки: історія і сучасність»; Чернігів, 23-24 травня 2008 г. / Ред. кол.: О.Д. Бойко [та інші]. - Вип. 2 (7). - Чернігів, 2009. - С. 66-69.

23. Дюкова, Э. Ю. Вновь найденный список «Путника» или «Путешествия в Святую Землю инока Серапиона» и концепция общевосточнославянского подхода к изучению жанра хождений / Э. Ю. Дюкова // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: матэрыялы IX Міжнар. навук. канф.; Мінск, 15-17 кастр. 2009 г. - Мінск: Выдавецкі цэнтр БДУ, 2010. - Ч. 2. - С. 78-85.

РЕЗЮМЕ

хождение литература паломнический славянин

Дюкова Элла Юрьевна

Эволюция хождений в восточнославянских литературах ХІІ-ХVІІІ вв.

Ключевые слова: хождения, паломническая литература, восточнославянская межкультурная общность, эволюция жанра, художественный канон, целостный анализ.

Объект исследования - хождения, возникшие преимущественно на территории современной Украины в ХІІ-ХVІІІ вв. и определившие основные тенденции развития паломнической литературы восточных славян.

Предмет исследования - характер эволюции хождений в восточнославянских, прежде всего - украинской, литературах ХІІ-ХVІІІ вв.

Цель исследования - раскрытие специфики особенностей эволюции хождений в восточнославянских литературах ХII-ХVIII вв.

Методологическая основа работы - принципы историзма и диалектики; сравнительно-исторический, компаративно-типологический методы; структурно-функциональный и целостный анализ.

Научная новизна полученных результатов. Хождения, созданные в ХІІ-ХVІІІ вв. на территории современной Украины, впервые рассмотрены с позиций целостного анализа, в восточнославянском контексте, прежде всего - украинско-белорусской межкультурной общности. Проведено их типологическое сопоставление с аналогичными болгарскими и сербскими текстами, со скандинавскими сагами. Раскрыт характер эволюции хождений как художественных произведений, определены и исследованы статическая и динамическая формы их присутствия в литературе восточных славян. На основе выявления новых жанровых модификаций расширено поле самих паломнических текстов, изучено их художественное своеобразие, уточнены хронологические рамки бытования. Осуществлена атрибуция списка «Путника Серапиона». В контексте восточнославянской паломнической литературы впервые рассмотрены «Апология перегринации» М. Смотрицкого, «Хорография…» А. Поляка в переводе А. Рымши. Выявлены характер и формы влияния хождений на возникновение повествовательной прозы Нового времени (в частности - «путешествий» и мемуаристики).

Результаты исследования могут использоваться при дальнейшем изучении восточнославянской межкультурной общности, украинской литературы, украинско-белорусских литературных связей, при разработке как общетеоретических, так и прикладных проблем литературоведения.

Область применения. Результаты исследования могут быть применены при подготовке вузовских учебных пособий, лекций, спецкурсов и спецсеминаров по истории украинской и восточнославянских литератур ХІІ-ХVІІІ вв., по паломнической литературе данного периода.

РЭЗЮМЭ

Дзюкава Эла Юр'еўна

Эвалюцыя хаджэнняў ва ўсходнеславянскіх літаратурах ХІІ-ХVІІІ стст.

Ключавыя словы: хаджэнні, паломніцкая літаратура, усходнеславянская міжкультурная супольнасць, эвалюцыя жанра, мастацкі канон, цэласны аналіз.

Аб'ект даследавання - хаджэнні, якія ўзніклі пераважна на тэрыторыі сучаснай Украіны ў ХІІ-ХVІІІ стст. і выявілі асноўныя тэндэнцыі развіцця паломніцкай літаратуры ўсходніх славян.

Прадмет даследавання - характар эвалюцыі хаджэнняў ва ўсходнеславянскіх, найперш - украінскай, літаратурах ХІІ-ХVІІІ стст.

Мэта даследавання - выяўленне спецыфікі эвалюцыі хаджэнняў ва ўсходнеславянскіх літаратурах ХІІ-ХVІІІ стст.

Метадалагічныя асновы даследавання - прынцыпы гістарызму і дыялектыкі; параўнальна-гістарычны, кампаратыўна-тыпалагічны метады; структурна-функцыянальны і цэласны аналіз.

Навуковая навізна атрыманых вынікаў. Хаджэнні, створаныя ў ХІІ-ХVІІІ стст. на тэрыторыі сучаснай Украіны, упершыню разгледжаны з пазіцый цэласнага аналізу, ва ўсходнеславянскім кантэксце, перш за ўсё - украінска-беларускай міжкультурнай супольнасці. Праведзена іх тыпалагічнае супастаўленне з аналагічнымі балгарскімі і сербскімі тэкстамі, са скандынаўскімі сагамі. Раскрыты характар эвалюцыі хаджэнняў як мастацкіх твораў, вызначаны і даследаваны статычная і дынамічная формы іх прысутнасці ў літаратуры ўсходніх славян. На падставе выяўлення новых жанравых мадыфікацый пашырана поле саміх паломніцкіх тэкстаў, вывучана іх мастацкая своеасаблівасць, удакладнены храналагічныя рамкі іх бытавання. Ажыццёўлена атрыбуцыя спіска «Спутника Серапиона». У кантэксце ўсходнеславянскай паломніцкай літаратуры ўпершыню разглядаюцца «Апалогія перагрынацыі» М. Сматрыцкага, «Хараграфія…» А. Поляка ў перакладзе А. Рымшы. Выяўлены характар і формы ўплыву хаджэнняў на ўзнікненне аповеднай прозы Новага часу (у прыватнасці - «падарожжаў» і мемуарыстыкі).

Вынікі даследавання могуць выкарыстоўвацца пры далейшым вывучэнні ўсходнеславянскай міжкультурнай супольнасці, украінскай літаратуры, украінска-беларускіх літаратурных сувязей, пры распрацоўцы як агульнатэарэтычных, так і прыкладных праблем літаратуразнаўства.

Галіна прымянення. Вынікі даследавання могуць быць прыменены пры падрыхтоўцы ў ВНУ вучэбных дапаможнікаў, лекцый, спецкурсаў і спецсемінараў па гісторыі ўкраінскай і ўсходнеславянскіх літаратур ХІІ-ХVІІІ стст., па паломніцкай літаратуры дадзенага перыяду.

RESUME

Ella Dukova

Evolution of the genre of Pilgrimage
in the Eastern Slavonic Literatures of ХІІ-ХVІІІ сenturies.

Key words: pilgrimage journey, pilgrimage literature, Eastern Slavonic cultural unity, evolution of the genre, artistic canon, comprehensive analysis.

Оbject of the research - pilgrimage texts written on the Ukraine territories i 1200s-1800s and formed the major trends of the pilgrimage literature at the Eastern Slavonic area.

Course of the research - specifics of the evolution of pilgrimage in the Eastern-European, primarily Ukrainian, literatures of ХІІ-ХVІІІ centuries.

Purpose of the research - description of the specifics of the evolution of pilgrimage texts in the Eastern European literatures of ХII-ХVIII centuries.

Methodological base of the thesis - principles of historism and dialectics, comparatively-historical, comparatively-typological, and structural[-functional analysis.

Scientific novelty of the outcome: the pilgrimage texts written in the ХІІ-ХVІІІ centuries on the lands of Ukraine, first reviewed on the principles of comprehensive analysis, in the context of East-European, primarily Ukrainian-Belarusian cross-cultural relations. A comparison with related Bulgarian and Serbian texts as well as with Scandinavian texts has been provided; the core nature of the evolution of both static and dynamic functions in the literature of
Eastern Slavs has been revealed. Based on the reflection of new genre modification the sphere of the pilgrimage texts has been extended, and the timelines of appearance and functioning have been clearly defined. Some texts are first introduced into the academic literary process («A Word оn An Old Wise Man»). The Serapion's Pathtale has been attributed. The key texts of «Apology of Peregrination» by Melety Smatrycki and «Chgrography…» by A. Poliak translated by A. Rymsza have been first analyzed in the context of East European Literature.

The outcomes of the research could be used for further research of the Eastern-Slavonic inter-cultural unity, literature of Ukraine, Ukrainian-Belarusian literary relations, development of general and particular aspects of literary science.

Applicability: the outcomes of the research to be used when preparing university manuals and handbooks, lectures, specific cources and seminars on Ukrainian and East-European literatures of ХІІ-ХVІІІ centuries, and on pilgrimage literature in general.

Размещено на Allbest.ru