Лексіка-семантычная структура ідыялекту Міхася Зарэцкага

Увага пісьменніка да свету чалавека вызначаецца таксама ў выкарыстанні заходнееўрапейскіх запазычанняў. Такія лексемы - гэта найчасцей назвы асоб паводле прафесійнай прыналежнасці, службовых функцый, рыс характару (інжынер, аграном, кур'ер, меліяратар, фантазёр, артадокс, эгаіст і інш.), назвы ўстаноў і прадпрыемстваў (бібліятэка, камбінат, фабрыка, гімназія і інш.), назвы прадметаў рэчыўнага свету, што выкарыстоўваюцца чалавекам у ходзе жыцця (трактар, гітара, фрэнч, канверт і інш.), найменні псіхічных рэакцый, пачуццяў (цынізм, далікатнасць, экзальтацыя, дэпрэсія і інш.). Аналіз запазычаных лексем вызначыў прадуктыўнасць кніжнай лексікі ў творах М. Зарэцкага. Для пісьменніка важнымі, знакавымі з'яўляюцца такія сферы чалавечай дзейнасці, як філасофія, псіхалогія, музыка і рэлігія (філасофстваваць, логіка, этыка, матэрыялізм, інсінуацыя, мізантроп, псіхалогія, сентэнцыя, флегматычна, фаталізм, артадаксальны, экзальтаваны, арфа, сальфеджыо, кантральта, аркестр, тэмп, алтар, біблейскі, ікона, кананізаваны і інш.) [1; 2; 3; 6; 8; 9; 13].

Рэкамендацыі па практычным выкарыстанні вынікаў

Атрыманыя вынікі дысертацыйнай працы могуць быць выкарыстаны пры далейшым вывучэнні праблемы ідыялекту ў мовазнаўстве. Фактычны матэрыял дысертацыі будзе запатрабаваны ў даследаванні ідыялектаў на матэрыяле беларускай і замежнай літаратур, у характарыстыцы моўных асоб класічных і сучасных аўтараў, пры распрацоўцы метадаў і прыёмаў даследавання ідыялекту. Матэрыялы могуць быць выкарыстаны ў вучэбным працэсе ВНУ пры выкладанні курсаў “Сучасная беларуская мова”, “Стылістыка і культура беларускага маўлення”, “Лінгвістыка тэксту”, пры распрацоўцы спецкурсаў і спецсемінараў, пры напісанні курсавых, дыпломных і магістарскіх работ. Фактычны матэрыял даследавання спатрэбіцца пры вывучэнні творчасці М. Зарэцкага ў ВНУ і ў агульнаадукацыйных установах - школах, гімназіях, ліцэях.

СПІС ПУБЛІКАЦЫЙ САІСКАЛЬНІКА ПА ТЭМЕ ДЫСЕРТАЦЫІ

Артыкулы ў рэцэнзуемых перыядычных выданнях

1. Пятрова, Н.Я. Сінаніміка ў творах М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Роднае слова. - 2006. - №10. - С. 27 - 31.

2. Пятрова, Н.Я. Запазычаная лексіка ў мове твораў М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Роднае слова. - 2008. - №12. - С. 52 - 55.

3. Пятрова, Н.Я. Дыялектызмы ў лексічнай структуры ідыялекту (на матэрыяле твораў М. Зарэцкага) / Н.Я. Пятрова // Веснік БДУ. Серыя 4: Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. - 2009. - № 1. - С. 54 - 58.

4. Пятрова, Н.Я. Дынаміка асваення кампанентаў лексіка-семантычнай структуры мастацкага ідыялекту (на матэрыяле твораў М. Зарэцкага) / Н.Я. Пятрова // Беларуская лінгвістыка. - 2009. - Вып. 63. - С. 59 - 67.

Публікацыі ў зборніках навуковых артыкулаў

5. Пятрова, Н.Я. Параўнальныя канструкцыі ў рамане М. Зарэцкага “Вязьмо” / Н.Я. Пятрова // Працы кафедры сучаснай беларускай мовы: зб. навук. прац / Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; рэдкал.: А.Я. Міхневіч (адк. рэд.) [і інш.]. - Мінск: РІВШ, 2004. - Вып. 3. - С. 158 - 168.

6. Пятрова, Н.Я. Сінонімы ў творах М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Працы кафедры сучаснай беларускай мовы: зб. навук. прац / Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; рэдкал.: А.Я. Міхневіч (адк. рэд.) [і інш.]. - Мінск: РІВШ, 2005. - Вып. 4. - С. 203 - 209.

7. Пятрова, Н.Я. Эпітэт як сродак мастацкай выразнасці ў творах М.Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Працы кафедры сучаснай беларускай мовы: зб. навук. прац / Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; рэдкал.: А.Я. Міхневіч (адк. рэд.) [і інш.]. - Мінск: РІВШ, 2007. - Вып. 6. - С. 96 - 105.

8. Пятрова, Н.Я. Фразеалагізмы ў лексічнай структуры мастацкага ідыялекту (на матэрыяле твораў М. Зарэцкага) / Н.Я. Пятрова // Працы кафедры сучаснай беларускай мовы: зб. навук. прац / Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; рэдкал.: А.Я. Міхневіч (адк. рэд.) [і інш.]. - Мінск: РІВШ, 2008. - Вып. 7. - С. 83 - 92.

9. Пятрова, Н.Я. Спосабы праяўлення аўтарскай інтэнцыі ў ідыялекце М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Этнокультурный и социолингвистический аспекты в теории и практике преподавания языков в негуманитарных вузах: сб. научн. ст. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: И.В. Будько (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2009. - С. 393 - 402.

Матэрыялы навуковых канферэнцый

10. Пятрова, Н.Я. Лексічная антанімія (на матэрыяле твораў М. Зарэцкага) / Н.Я. Пятрова // Наука - образованию, производству, экономике: материалы III Междунар. научн. конф., Минск, 2005 г. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: Б.М. Хрусталёв (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2006. - Т. 2. - С. 298 - 302.

11. Пятрова, Н.Я. Метафара ў творах М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Наука - образованию, производству, экономике: материалы IV Междунар. научн. конф., Минск, 2006 г. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: Б.М. Хрусталёв (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2006. - Т. 2. - С. 220 - 222.

12. Пятрова, Н.Я. Наватворы ў прозе М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Наука - образованию, производству, экономике: материалы V Междунар. научн. конф., Минск, 2007 г. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: Б.М. Хрусталёв (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2007. - Т. 2. - С. 280 - 283.

13. Пятрова, Н.Я. Дынамічныя зрухі ў лексіка-семантычнай структуры мастацкага ідыялекту М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Скарына і наш час: матэрыялы IV Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Гомель, 13 - 14 лістапада 2008 г. / ГДУ імя Ф. Скарыны; рэдкал.: А.А. Станкевіч (гал. рэд.) [і інш.]. - Гомель: ГДУ, 2008. - Ч. 2. - С. 70 - 77.

14. Пятрова, Н.Я. Паняцце ідыялекту ў сучаснай лінгвістычнай літаратуры / Н.Я. Пятрова // Язык и социум: материалы VIII международной научной конференции, Минск, 5-6 декабря 2008 г. / Белорусский государственный университет; редкол.: Л.Н. Чумак (отв. ред.) [и др.]. - Минск: РИВШ, 2009. - Ч. 2. - С. 92 - 95.

15. Пятрова, Н.Я. Моўная асоба і ідыялект / Н.Я. Пятрова // Язык и социум: материалы IX международной научной конференции, Минск, 2010 г. / Белорусский государственный университет; редкол.: Л.Ф. Гербик (отв. ред.) [и др.]. - Минск: РИВШ, 2011. - Ч. 3. - С. 175 - 178.

Тэзісы дакладаў навуковых канферэнцый

16. Пятрова, Н.Я. Да ўдакладнення паняцця ідыялект / Н.Я. Пятрова // Наука - образованию, производству, экономике: материалы VII Междунар. научн. конф., Минск, 2009 г. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: Б.М. Хрусталёв (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2009. - Т. 3. - С. 372.

17. Пятрова, Н.Я. Ключавыя словы ў ідыялекце М. Зарэцкага / Н.Я. Пятрова // Наука - образованию, производству, экономике: материалы VIII Междунар. научн. конф., Минск, 2010 г. / Белорусский национальный технический университет; редкол.: Б.М. Хрусталёв (отв. ред.) [и др.]. - Минск: БНТУ, 2010. - Т. 4. - С. 261.

РЭЗЮМЭ

Пятрова Наталля Яўгеньеўна

Лексіка-семантычная структура ідыялекту Міхася Зарэцкага

Ключавыя словы: ідыялект, ідыястыль, моўная асоба, індывідуальная карціна свету, лексіка-семантычная структура ідыялекту, аказіяналізм, кантэкстуальнае пераўтварэнне, канатацыя, нетрадыцыйная спалучальнасць слоў, пашырэнне семантыкі слоў, ключавое слова, дыялектызм, размоўная лексіка, запазычаная лексіка, фразеалагізм.

Мэта даследавання: выяўленне лексіка-семантычнай структуры ідыялекту М. Зарэцкага.

Аб'ект даследавання: ідыялект М. Зарэцкага.

Прадмет даследавання: лексіка-семантычная структура ідыялекту пісьменніка.

Метады даследавання: апісальны, семантыка-стылістычны, супастаўляльна-стылістычны, прыёмы колькаснага падліку, элементы словаўтваральнага аналізу.

Атрыманыя вынікі і іх навізна. Актуальнасць працы абумоўлена неабходнасцю далейшай распрацоўкі тэорыі і практыкі вывучэння ідыялекту. У даследаванні ўдакладняецца праблема размежавання паняццяў ідыястыль і ідыялект, вызначаецца змест і аб'ём гэтых тэрмінаў, што акрэсліць вектары далейшага ідыялектнага даследавання на матэрыяле як айчыннай, так і замежнай літаратуры. У рабоце ўпершыню разглядаецца лексіка-семантычная структура ідыялекту М. Зарэцкага, вызначаецца яе спецыфіка. Упершыню даследаваны кантэкстуальныя пераўтварэнні, ключавыя словы, сродкі выражэння ацэначнай семантыкі, запазычаная лексіка, вобразныя сродкі ў ідыялекце аўтара.

Рэкамендацыі па выкарыстанні. Атрыманыя вынікі дысертацыйнай працы паслужаць тэарэтычнай базай для далейшых філалагічных даследаванняў, звязаных з вывучэннем індывідуальнага маўлення. Фактычны матэрыял можа быць запатрабаваны ў даследаванні ідыялектаў на матэрыяле беларускай і замежнай літаратур, у характарыстыцы моўных асоб класічных і сучасных аўтараў.

Галіна прымянення. Матэрыялы могуць быць выкарыстаны ў вучэбным працэсе ВНУ ў выкладанні філалагічных дысцыплін, пры распрацоўцы спецкурсаў і падрыхтоўцы спецсемінараў, пры напісанні курсавых і дыпломных работ. Фактычны матэрыял спатрэбіцца ў агульнаадукацыйных установах пры вывучэнні творчасці М. Зарэцкага.

РЕЗЮМЕ

Петрова Наталья Евгеньевна

Лексико-семантическая структура идиолекта Михася Зарецкого

Ключевые слова: идиолект, идиостиль, языковая личность, индивидуальная картина мира, лексико-семантическая структура идиолекта, окказионализм, контекстуальное преобразование, коннотация, нетрадиционная сочетаемость слов, расширение семантики слов, ключевое слово, диалектизм, разговорная лексика, заимствование, фразеологизм.

Цель исследования: выявление лексико-семантической структуры идиолекта М. Зарецкого.

Объект исследования: идиолект М. Зарецкого.

Предмет исследования: лексико-семантическая структура идиолекта писателя.

Методы исследования: описательный, семантико-стилистический, сопоставительно-стилистический, приём количественного подсчёта, элементы словообразовательного анализа.

Полученные результаты и их новизна. Актуальность работы обусловлена необходимостью дальнейшей разработки теории и практики изучения идиолекта. В исследовании уточняется проблема разграничения понятий идиостиль и идиолект, определяется содержание и объём этих терминов, что наметит векторы дальнейшего исследования на материале как отечественной, так и иностранной литературы. В работе впервые рассматривается лексико-семантическая структура идиолекта, определяется её специфика. Впервые исследованы контекстуальные преобразования, ключевые слова, средства выражения оценочной семантики, заимствованая лексика, образные средства в идиолекте автора.

Рекомендации по использованию. Результаты диссертационной работы послужат теоретической базой для дальнейших филологических исследований, связанных с изучением индивидуальной речи. Фактический материал может быть востребован в исследовании идиолектов на материале белорусской и иностранной литератур, в характеристике языковых личностей классических и современных авторов.

Область применения. Материалы могут быть использованы в учебном процессе вузов в преподавании филологических дисциплин, при разработке спецкурсов и подготовке спецсеминаров, при написании курсовых и дипломных работ. Фактический материал применим в общеобразовательных учреждениях при изучении творчества М. Зарецкого.

SUMMARY

Petrova Natallya Eugenauna

Lexical-semantic structure of Mihas Zaretski's idiolect

Key words: idiolect, idiostyle, language personality, individual world picture, lexical-semantic structure of idiolect, occasuality, context modification, connotation, unordinary combinatory of words, words` semantic expansion, key word, estimative semantic, dialecticism, conversational lexica, adoption, phraseologism.

Research aim: detection of lexical-semantic structure of M. Zaretski's idiolect.

Research object: M. Zaretski's idiolect.

Research subject: lexical-semantic structure of M. Zaretski's idiolect.

Research methods: describing, semantic-stylistic, comparison-stylistic, the method of quantitative counting, elements of word-formation analysis.

The results and their novelty. Actuality of the present research is determined by necessity of further development of theory and learning practice of idiolect. During the research the problem of distinguishing the terms idiostyle and idiolect has been defined more accurately, content and value of these terms are determined; this will direct further researches on the basis of both national and foreign literature. For the first time in this research lexico-semantic structure of idiolect has been regarded, its components have been determined, their analysis has been carried out from the point of individual world picture. For the first time context modifications, key words, means of estimative semantics, adoption, figurative means in writing language of M. Zaretski have been investigated.

Recommendations to use. The results obtained in the thesis can serve as a base of further philological researches of individual discourse. The material can be used in idiolects investigation on the basis of both national and foreign literature, and also in characteristic of language personalities of classic and modern authors.

Range of use. The material can be used in high school during philological studies, for special courses, seminars and diploma preparing. The actual material can be used in school at Belorussian literature classes when studying writing of M. Zaretski.

Размещено на Allbest.ru