1

Размещено на http://www.allbest.ru/

Размещено на http://www.allbest.ru/

1. Методыка правядзення лекцыі

Лекцыя (ад лата. lectio - чытанне) - форма арганізацыі навучання, якая ўяўляе сабой сістэматызаванае, паслядоўнае, моналагічнае выкладанне настаўнікам (выкладчыкам, лектарам) вучэбнага матэрыялу, як правіла, тэарэтычнага характару. Як адна з формаў навучання, яна традыцыйная для вышэйшай школы, дзе на яе аснове фарміруюцца курсы па большасці прадметаў вучэбнага плану. У сярэдняй агульнаадукацыйнай і прафесійнай школе яна звычайна дапаўняе спецыфічныя для гэтых адукацыйных устаноў часцей ўжывальныя формы і метады навучання - можа замяняць асобны ўрок, быць яго часткай, выкарыстоўвацца на факультатывах. Яе выкарыстанне ў гэтым выпадку мае значэнне і як сродак падрыхтоўкі навучэнцаў да навучання ў вышэйшай школе, самаадукацыі, самастойнай працы і інш.

Лекцыі класіфікуюцца:

o па месцы ў лекцыйным або прадметным вучэбным курсе (уступная, установачная, бягучая, аглядная, заключная);

o па частаце зносін лектара з аўдыторыяй пастаяннага складу (разавая, тэматычная, цыклічная і г.д.);

o па ступені праблемнасці выкладання (інфармацыйная, праблемная, дыскусійная) і інш.

Лічыцца, што лекцыя з'яўляецца найболей эканамічным па часе спосабам паведамлення слухачам значнага аб'ёму вучэбнай інфармацыі. Індывідуальнасць лектара і яго магчымасць стала ўдасканальваць змест дзякуючы ўласным даследаванням, знаёмству з новай літаратурай, навуковым зносінам з калегамі робіць яе практычна незаменнай іншымі крыніцамі, якія, як правіла, "працуюць" у вучэбным працэсе з вызначаным запазненнем. Аднак пераважна інфармацыйная роля лекцыі звязаная з вядомай пасіўнасцю слухачоў, і гэтая акалічнасць патрабуе адмысловых мер актывізацыі іх пазнавальнай дзейнасці.

Для павышэння пазнавальнай актыўнасці навучэнцаў у лекцыі выкарыстоўваюцца адмысловыя метадычныя прыёмы: пастаноўка рытарычных або патрабавальных рэальнага адказу пытанняў; уключэнне элементаў гутаркі; прапанова сфармуляваць тыя або іншыя палажэнні або вызначыць паняцце; выкарыстанне сродкаў нагляднасці і раздатачнага матэрыялу і інш. Яшчэ адной умовай паспяховасці лекцыі з'яўляецца маўленчае майстэрства лектара, багатая, эмацыйна афарбаваная мова выкладання. Істотную ролю на лекцыі іграе так званая "зваротная сувязь", якая выступае сродкам атрымання інфармацыі аб ходзе засваення матэрыялу і актыўнасці аўдыторыі.

Пры адсутнасці апорных канспектаў (спецыяльнай раздрукоўкі асноўных тэзісаў лекцыі) слухачы павінны самастойна весці канспектыўныя запісы, асноўная задача якіх - садзейнічаць працы маторнага кампанента памяці і (пры наступным выкарыстанні) паглыбленаму засваенню і апрацоўцы вучэбнага матэрыялу. Аднак канспект карысны толькі тады, калі навучэнцы, першапачаткова арыентаваныя на разумовую перапрацоўку матэрыялу, вылучэнне і фіксацыю ў тэзіснай форме галоўнага зместу лекцыі.

2. Методыка правядзення семінара

Семінары - важная форма выпрацоўкі ў школьнікаў самастойнасці, актыўнасці, умення працаваць з літаратурай, творча думаць і дзейнічаць. Семінар па АіСМК не павінен паўтараць урок, але павінен утрымліваць сувязь з асноўнымі палажэннямі.

Семінары адрозніваюцца:

1) вялікай ступенню самастойнасці пры падрыхтоўцы да семінара, большай актыўнасцю навучэнцаў пры абмеркаванні вынікаў падрыхтоўкі, валоданнем навыкаў працы з літаратурай;

2) зменай арганізацыі этапаў навучання (іх паслядоўнасці), напрыклад, хатняе заданне носіць апераджальны характар, а яго праверка супадае з вывучэннем новага матэрыялу;

3) зменай функцый, выконваемых настаўнікам і навучэнцамі; навучэнцы выконваюць інфармацыйную функцыю, а настаўнік - рэгулятыўную і арганізатарскую.

Семінару можа папярэднічаць правядзенне кансультацыі, на якой яго кіраўнік растлумачвае тэму і мэта занятку, сутнасць якія выносяцца на абмеркаванне пытанняў, дае неабходныя ўказанні па падрыхтоўцы дакладаў, паведамленняў і іншых фіксаваных выступаў (рэфератыўных паведамленняў, агляду літаратуры і інш.), якія носяць, галоўнай чынам, метадычны характар. Адным з асноўных умоў паспяховага правядзення семінара з'яўляецца наяўнасць даступных кожнаму вучню крыніц вучэбнай і навуковай літаратуры, даведкавых матэрыялаў, як на папяровых носьбітах (кнігі), так і ў выглядзе электроннага рэсурсу.

Важнымі момантамі методыкі падрыхтоўкі семінара з'яўляюцца:

­ яго арыентаванасць на прыцягненне да актыўнага ўдзелу большасці навучэнцаў класа:

­ своечасовасць інфармавання навучэнцаў аб мэце, тэме і плане семінара, прадуманасць плану, занясенне карэктыў у яго ў адпаведнасці з пажаданнямі навучэнцаў;

­ сістэма падрыхтоўкі: падбор асноўнай і дадатковай літаратуры, характар кансультацый, праца кансультантаў, правядзенне рады справы, творчых груп, распрацоўка алгарытмаў (як працаваць з літаратурай, як пісаць тэзісы, як рыхтаваць даклады, як выступаць);

­ распрацоўка сістэмы дыферэнцыяваных заданняў (падрыхтоўка дакладаў, рэцэнзаванне, апанаванне, заданні для збору матэрыялаў у музеях, архівах, установах, інтэрв'юіраванне, падрыхтоўка схем, табліц, графікаў, дэманстрацый і т.д.);

­ скіраванасць семінара на раскрыццё творчых магчымасцяў навучэнцаў;

­ выразнасць азначэння тэмы і мэты семінара;

­ псіхалагічная падрыхтоўка навучэнцаў да абмеркавання пытанняў;

­ формы стымуліравання іх актыўнасці і пазнавальнай цікавасці;

­ суадносіны дзейнасці настаўніка і навучэнцаў; сцісласць і мэтанакіраванасць уступнага слова настаўніка, дарэчнасць і прадуманасць карэкцый, арганізацыя калектыўнага абмеркавання, дыскусіі.

Патрабаванні ды выступлення вучня на семінары:

1. сувязь выступлення з папярэдняй тэмай ці пытаннем;

2. раскрыцце сутнасці праблемы;

3. значэнне для навуковай і практычнай дзейнасці.

Неабходна вучыць навучэнцаў слухаць сваіх аднакласнікаў, не перарываць іх, фармуляваць сваю думку наконт выступлення. Настаўнік можа спыніць выступленне толькі ў двух выпадках: калі выступленне не па сутнасці пытання і калі выступаючы дапускае шмат грубых памылак.

Самай важнай часткай з'яўляецца абмеркаванне пытання. На гэтым этапе важная забяспечыць удзел кожнага вучня.

Структура семінара:

І. Арганізацыйны момант

ІІ. Уступнае словы настаўніка

ІІІ. Выступленне вучняў па пытаннях

ІV. Абмеркаванне пытанняў

V. Заключнае словы настаўніка.

VІ. Дамашнее заданне.

VІІ. Вынік уроку

Семінар, у адрозненне ад лекцыі, з'яўляецца адной з асноўных формаў групавых вучэбных заняткаў па АіСМК. Падчас семінарскіх заняткаў вучні авалодваюць метадалогіяй навукі, набываюць навыкі самастойнай працы і яе афармлення (вусновага або пісьмовага выкладу, аргументаванай абароны ўласных высноў).

Эфектыўнасць семінарскіх заняткаў значна ўзрастае, калі педагог загадзя прадумае пажаданы ход дыскусіі, а таксама пытанні, якія прымусяць самастойна шукаць шляхі рашэння ўзніклай вучэбна-пазнавальнай праблемы, дапамогуць адмовіцца ад звыклых штампаў і стэрэатыпаў мыслення і стварыць умовы для выказвання навучэнцамі асабістай пазіцыі. Магчымасці семінара таксама дазваляюць мадэляваць любую сітуацыю і выкарыстаць яе ў вучэбных і выхаваўчых мэтах.

Віды семінараў:

Вучэбны семінар праводзіцца ва універсітэтах, школах, вучэльнях з мэтай замацавання вучэбнага матэрыялу ў памяці, адпрацоўкі ўменняў і фарміравання навыкаў дзейнасці або высокай ступені кампетэнтнасці па розных пытаннях.

Бізнэс-семінар - занятак, які праводзіцца для прадстаўнікоў кампаній, фірмаў, дзяржаўных устаноў з мэтай павышэння адукацыйнага ўзроўня, абмену досведам і меркаваннямі па розных пытаннях, звязаных з асноўнай дзейнасцю ўсіх, хто ўдзельнічае ў дадзеным мерапрыемстве, перш у сферы бізнэсу, прадпрымальніцтва. Дадзены семінар можа арганізоўвацца як для дзеляў асоб (фізічных), так і для юрыдычных.

Навукова-практычны семінар - мерапрыемства, якое арганізуецца з мэтай выпрацоўкі якога-небудзь рашэння або меркавання з нагоды розных праблем, якія цікавяць адмыслоўцаў, першым чынам навукоўцаў.

3. Методыка правядзення практычных заняткаў

Практыкум таксама з'яўляецца адной з асноўных групавых формаў арганізацыі вучэбнага працэсу і ўяўляе сабой самастойнае выкананне навучэнцамі пад кіраўніцтвам выкладчыка практычных і лабараторных прац. Ён праводзіцца, як правіла, пры завяршэнні вялікіх раздзелаў курса або ў канцы перыяду навучання.

Для правядзення практычнай працы рыхтуецца апісанне, якое ўтрымоўвае выразную фармулёўку яе мэты, пералік неабходнага абсталявання, крыніцы інфармацыі. Кіраўнік занятку таксама складае пісьмовае заданне, у якім выкладзеныя не толькі вучэбныя пытанні, але і спосабы самакантролю, неабходныя табліцы, чарцяжы, схемы. Пры падрыхтоўцы да правядзення практыкума па працоўным навучанні на кожны від працы складаецца інструктыўная карта.

Напярэдадні правядзенні практычных прац таксама можа праводзіцца кансультацыйны занятак.

Падчас выкананняў прац выкладчык назірае за правільнасцю выбару абсталявання, уменнем яго падрыхтаваць і выкарыстаць, у неабходных выпадках аказвае навучэнцам дапамогу, сочыць за захаваннем правіл тэхнікі бяспекі і рацыянальнай арганізацыяй вучэбна-пазнавальнай працы.

Уключаныя ў практыкум працы, як правіла, уяўляюць сабой даследаванні і накіраваныя на праверку пэўнасці вызначаных навуковых заканамернасцяў, палажэнняў і інш. У той жа час у апошнія гады яны праводзяцца і з мэтай фармавання першасных навыкаў і ўменняў ужывання атрыманых ведаў у меркаванай сферы прафесійнай дзейнасці - мастацтвазнаўчай, культуралагічнай, псіхалагічнай, і г.д.

Прыкладная структура практычнага занятку:

І. Арганізацыйны момант

ІІ. Уступнае словы настаўніка. Калі неабходна, то клас падзяляецца на падгрупы.

ІІІ. Тлумачэнне заданняў і інструктаж настаўніка.

ІV. Выкананне заданняў (групавых або індывідуальных).

V. Абарона вынікаў працы кожнай падгрупай або навучэнцамі выбарачна.

VІ. Абмеркаванне вынікаў працы.

VІІ. Дамашнее заданне.

VІІІ. Вынік уроку.

4. Методыка арганізацыі факультатыўных заняткаў

Факультатыўныя заняткі, як спецыфічная форма, з'яўляецца добраахвотным навучаннем па інтэрасах з мэтай пашырэння і паглыбленні ведаў, развіцця здольнасцяў і схільнасцяў навучэнцаў, а таксама іх папярэдняй прафесійнай арыентацыі. На факультатыўныя заняткі ў вучэбным плане агульнаадукацыйнай школы вылучаюцца спецыяльныя гадзіны ў класах, як правіла, поўнай сярэдняй адукацыі. У прафесійнай школе сярэдняга і вышэйшага ўзроўняў іх пералік і аб'ём (у вышэйшай школе - 450 гадзін) вызначаюцца Дзяржаўным адукацыйным стандартам.

У групы факультатыўных курсаў навучэнцы залічаюцца па жаданні, як правіла, з аднаго або некалькіх раўналежных класаў, вучэбных груп або патокаў. Аднак, таксама магчыма камплектаванне груп, якія складаюцца з навучэнцаў розных класаў або курсаў. Праграмы факультатыўных курсаў носяць арыенціровачны характар. Кіраўнік факультатыва можа па сваім меркаванні выключыць з праграмы або вынесці на самастойнае вывучэнне некаторыя тэмы, надаць большую ўвагу пытанням, якія выклікаюць адмысловую цікавасць.

Да цяперашняга часу ў школе розных узроўняў функцыянуюць некалькі факультатываў у залежнасці ад яго прызначэння. Найбольшае распаўсюджванне атрымалі:

· факультатывы па прадметах навучання, якія ўваходзяць у вучэбны план, на якіх паглыблена вывучаецца змест вучэбнага прадмета, сістэматызуюцца і абагульняюцца атрыманыя веды;

· прыкладныя факультатыўныя заняткі праводзяцца з мэтай знаёмства з найбольш важнымі шляхамі і метадамі ўжывання ведаў на практыцы, развіцця цікавасці да сучаснай тэхнікі, вытворчасці;

· на факультатыўных спецкурсах паглыблена разглядаюцца асобныя пытанні курсу, які вывучаецца, а таксама праблемы, што выходзяць за рамкі вучэбнай праграмы;

· міжпрадметныя факультатывы, як правіла, маюць мэтай інтэграцыю ведаў навучэнцаў аб прыродзе і грамадстве.

Выбар факультатыўных курсаў навучэнцамі ажыццяўляецца кожны год, што дае магчымасць улічваць іх індывідуальныя асаблівасці і магчымасці, павысіць ступень самастойнасці.

У Гігіенічных патрабаваннях да ўмоў навучання ў агульнаадукацыйных установах (Санітарна - эпідэміялагічныя правілы САНПИН 2.4.2.1178-02) з нагоды факультатыўных і гуртковых заняткаў паказана:

Расклад урокаў складаецца асобна для абавязковых і факультатыўных заняткаў. Факультатыўныя заняткі варта планаваць на дні з найменшай колькасцю абавязковых урокаў. Паміж пачаткам факультатыўных і апошнім урокам абавязковых заняткаў уладкоўваецца перапынак працягласцю ў 45 хвілін.

Штогод у рэкамендацыях да базіснага вучэбнага плану даецца прыкладны пералік заняткаў па выбары і факультатыўных заняткаў. Сёння кожная адукацыйная мадэль, кожны вучэбна-метадычны камплект зарыентаваныя на агульнае развіццё дзіцяці на аснове яго індывідуальных магчымасцяў і здольнасцяў.

Агульнае развіццё вучня ўключае не толькі інтэлектуальнае, але і эмацыянальнае і маральнае развіццё (выхаванне талерантнасці, здольнасці да суперажывання, спагадзе, развіццё здольнасці да рэфлексіі, фарміраванне камунікатыўных уменняў, выхаванне імкнення да творчасці і самавыяўлення);

эстэтычнае развіццё (выхаванне эстэтычнай здольнасці хвалявацца за прыгажосць навакольнага свету і твораў мастацкай культуры; выхаванне эстэтычнага пачуцця і пачуцця гумару);

фізічнае развіццё (выхаванне імкнення ўдасканальваць магчымасці свайго цела, весці здаровы лад жыцця). Менавіты гэтыя асноўныя задачы стаяць перад настаўнікам на факультутыўных занятках.

Сухамлінскі Ў.А. пісаў: "Цікавасць да вучэння з'яўляецца толькі тады, калі ёсць натхненне, якое нараджаецца ад поспеху".

Правядзенне факультатываў у нестандартнай форме выхаваўчых мерапрыемстваў найлепшым чынам адпавядае вырашэнню асноўных задач усебаковага і гарманічнага развіцця вучня. Методыка арганізацыі і правядзення факультатыўных заняткаў заснавана на прынцыпе: сувязь мастацкага твора з асаблівасцямі і светапоглядам эпохі. Гэта канцэпцыя і выява чалавека, ідэалы эпохі, творцы-мастакі, мова мастацтва. Далей неабходны выбар кіроўных, дзейсных асоб і выканаўцаў, раздача інфармацыйнага матэрыялу.

Для сцвярджэння педагагічнай скіраванасці навучання мэтазгодна ўвесь атрыманы тэарэтычны і практычны матэрыял умела звязаць з дзейнасцю ў школьным калектыве.

Выкладчык знаёміць навучэнцаў з патрабаваннямі па эстэтычным афармленні мерапрыемстваў (стэнды, эмблемы, выказванні знакамітых людзей аб мастацтве, выставы рэпрадукцый мастацкіх карцін, мастацкае афармленне дыдактычнага матэрыялу), вучыць працаваць з аўдыё і відэатэхнікай, дапамагае авалодваць кампьютарнымі тэхналогіямі.

Можна прапанаваць наступныя формы мастацка-пазнавальнай і эстэтычнай дзейнасці на факультатывах:

экскурсіі

інтэлектуальныя і забаўляльныя гульнёвыя праграмы

дэкаратыўнае - афарміцельскія працы

выставы мастацкай творчасці

музычная віктарына

канцэртныя праграмы

тэатралізаваныя пастаноўкі

віктарыны

сустрэчы

дыспуты

турніры

гасціныя

музычна-літаратурныя кампазіцыі і г.д.

Асноўныя метады і прыёмы:

метад праблемнай сітуацыі

метад параўнальнага аналізу.

Факультатыўныя заняткі развіваюць цікавасць і схільнасці навучэнцаў да прадмета, павышаюць культуру вучня ў рамках школьнага курсу, дапамагаюць ім сістэматызаваць свае веды пры падрыхтоўцы да паступлення ў вышэйшыя вучэбныя ўстановы, у тым ліку і самога прэстыжнага ўзроўня.

Праграма факультатыва прадугледжвае дасягненне двух мэт: а) давесці вучэнне матэрыялу да ўзроўня, на якім навучэнцу становіцца яснай яго прынцыповая значнасць, да вядомай ступені завершанасці; б) паказаць непасрэдныя выхады школьнага прадмета ў сферы сур'ёзнай навукі і яе прыкладанняў.

Спецыфіка факультатыўных курсаў - іх неабавязковасць. А таму ў працы прыходзіцца выбіраць найболей прывабныя формы выкладання новага матэрыялу, самастойнай працы навучэнцаў.

Патрабаванні да арганізацыі факультатыўных заняткаў:

*-займальны характар навучальных заданняў

*-добраахвотнасць, самастойнасць, ініцыятыва і актыўнасць дзяцей

*-адсутнасць бальнай адзнакі

*-планамернасць і сістэматычнасць

Магчымая схема правядзення факультатыўнага занятку

1. Арганізацыйная частка: аб'яўленне тэмы, паведамленне мэт, пастаноўка задач, выбар формы правядзення, падрыхтоўка да занятку.

2. Асноўная частка: творчы пошук спосабаў навучальнай дзейнасці, інтэлектуальныя практыкаванні ў гульнёвой форме, эксперыментальныя практыкаванні.

3. Заключная частка: вынікі працы, вынік аб рэалізацыі вызначаных мэт.

Псіхолага-педагагічная дзейнасць настаўніка ў апошнія гады праходзіць у цалкам новых умовах. Змена сістэмы эканамічных адносін патрабуе ад людзей ашчаднасці, дзелавітасці, гаспадарчай кемлівасці, прадпрымальнасці, шматлікіх іншых якасцяў, якія зусім яшчэ нядаўна лічыліся калі не адмоўнымі, то, ва ўсякім разе, не самымі неабходнымі ў жыцці і свядома не выхоўваліся ў большасці дзяцей. Ад навучэнца патрабуецца ўменне выкладаць свае думкі ў вусновай або пісьмовай форме, пераконваць, даказваць, казаць самому і ўважліва слухаць іншых. Для таго, каб зрабіць навучэнца асобай, якая адпавядае патрабаванням часу, сам педагог павінен валодаць незалежнасцю, пісьменнасцю, ініцыятыўнасцю, самастойнасцю, добра разбірацца ў псіхалогіі вучняў.

Адным з найважных аспектаў, якія характарызуюць уменне вучыцца, з'яўляецца ўменне працаваць з інфармацыяй, што мяркуе ўменне аналізаваць і ацэньваць змест інфармацыйнай прасторы; уменне вылучаць асноўныя становішчы, ідэі; уменне выкладаць інфармацыю ў згорнутым выглядзе.

Варта адзначыць, што любыя ўменні фарміруюцца ў дзейнасці. Сучасная педагогіка мае ў сваім арсенале інфармацыйныя тэхналогіі і інтэрактыўныя прыёмы навучання, якія дазваляюць дзецям не толькі актыўна дзейнічаць, але і мець зносіны. Таму, арганізуючы дзейнасць дзяцей на факультатыўных занятках, неабходна выкарыстоўваць магчымасці камп'ютарнага забеспячэння, у якасці наглядных матэрыялаў выкарыстоўваць мультымедыйныя прэзентацыі, можна задзейнічаць ПК для рашэння навучальных задач.

Акрамя таго, ужываюцца розныя крыніцы інфармацыі: навукова-папулярная, публіцыстычная, даведкавая, мастацкая літаратура; творы выяўленчага мастацтва, музычныя творы, фатаграфіі, творчыя працы дзяцей. Для актывізацыі дзейнасці дзяцей, для фарміравання культуры зносін зручна ўжываць такія прыёмы, як размінка, мазгавы штурм, сінквейн, кластар, эсэ і іншыя.

5. Нестандартныя формы арганізацыі навучання

Форма - практычны сродак ажыццяўлення зместу.

У педагагічнай практыцы сярэдняй адукацыйнай школы апошніх гадоў вылучаюцца розныя падыходы ў арганізацыі і правядзенні вучэбных заняткаў, якія адрозніваюцца ад традыцыйных. У педагагічнай літаратуры яны пазначаюцца паняццем "нестандартныя формы". Ужо сама іх назва дае дастатковае ўяўленне аб мэтах, задачах і методыцы іх правядзення. Напрыклад, "дзелавыя гульні" мяркуюць сумеснае рашэнне комплекснай вучэбнай задачы, улучальнай некалькі тэм або вучэбны падзел. "Прэс-канферэнцыі" прадугледжваюць апытальна-зваротны падыход да ўроку, на якім і пытанні, і адказы падрыхтаваныя самімі навучэнцамі. Аналагічны нетрадыцыйны падыход мяркуюць урокі "конкурсы", "вучнёўскія кансультацыі", "канцэрты" і інш. Гэта дазваляе зняць некаторую вучэбную напружанасць вучняў, стымуляваць іх творчасць і актыўнасць у навучанні, сфармаваць цікавасць да вучэбнай дысцыпліны і інш.

ѕ канцэрт - форма правядзення ўрока, у якой асобныя сцэнічныя нумары (вакальныя, танцавальныя, тэатральныя, цыркавыя і г. д.) аб'яднаны ў цэласнае прадстаўленне.

ѕ конкурс - форма навучання, якая прадстаўляе сабой праходжанне розных іспытаў удзельнікамі, у выніку чаго выяўляецца пераможца, або група пераможцаў.

ѕ КВЗ

ѕ спектакль

ѕ фестываль

ѕ суд

ѕ цырымонія (уручэнне прэмій, узнагарод і г. д.)

ѕ маскарад (касцюміраваны баль)

ѕ гульнёвая праграма (складаецца з некалькіх гульняў або некалькіх этапаў, тураў, кожны з якіх мае свае правілы)

ѕ віктарына (пытанне-адказ)

ѕ турнір - віктарына - складаецца з некалькіх тураў (спосабы правядзення: атакавеерам, абаронавеерам, ланцужком, змейкай)

ѕ турнір знаўцаў (кожная каманда прадстаўляе знаўцаў па вызначанай тэме)

ѕ аукцыён - веды прадстаўляюцца як у выглядзе лотаў, так і ў выглядзе сродка плацяжу

ѕ алімпіяда

ѕ адкрыты мікрафон - выказванні ўдзельнікаў па вызначанай праблеме і яе абмеркаванне

ѕ пазнаваўчая эстафета - асаблівасцю з'яўляецца выбар удзельнікамі заданняў (“Рамонак”, “Квадрат” і г. д.)

ѕ інтэлектуальныя і забаўляльныя шоу:

· «Брэйн-рынг»

· «Што? Дзе? Калі?»

· «Слабае звено»

· «Угадай мелодыю»

· «Каханне з першага погляду»

· «Два раяля»

· «Хто хоча стаць міліянерам?»

· «Народ супраць»

· «Свая гульня»

· «Поле цудаў»

· «Зорная гадзіна»

· «Каханне з першага погляду»

· «Шчаслівы выпадак»

· «Розыгрыш»

ѕ падарожжа - рэальнае або віртуальнае перамяшчэнне каманд па вызначаных пунктах

ѕ забаўляльны калейдаскоп (калейдаскоп - змена відаў дзейнасці па форме і зместу)

ѕ выстава

ѕ вусны часопіс - своеасаблівыя рэпартажы ўдзельнікаў пра розныя з'явы

ѕ вечар вясёлых задач - гумарыстычныя заданні рознага профілю

ѕ тематычны дзень (тыдзень, месяц)

ѕ акцыя (для гледачоў)

ѕ аперацыя (з прыцягненнем гледачоў да ажыццяўлення вызначанай мэты)

ѕ кірмаш

ѕ працоўны десант

ѕ спаборніцтва

ѕ прэс-канферэнцыя

ѕ экскурсія

6. Экскурсія як форма арганізацыі навучання

Экскурсія - гэта форма арганізацыі вучэбна-выхаваўчага працэсу, якая ўяўляе сабой паездку ці пешую вандроўку, а таксама наведванне чаго-небудзь з навучальнай, або забаўляльнай мэтай.

Экскурсія дапамагае пазнаёміцца з рэальнымі прадметамі, з'явамі рэчаіснасці, помнікамі гісторыі, духоўнай і матэрыяльнай культуры, геаграфічнымі аб'ектамі, дазваляе пашырыць светапогляд, узбагаціцца новымі ведамі і ўражаннямі.

Экскурсія можа праводзіцца па адной тэме ці па аднаму вучэбнаму прадмету - прадметная, так і па некалькіх тэмах ці дысцыплінах - комплексная.

У залежнасці ад месца экскурсіі ў вучэбна-выхаваўчым працэсе, экскурсіі падзяляюцца на папярэднія і заключныя.

Папярэдняя экскурсіі ставіць сваёй мэтай назапашванне вучнямі ведаў, якія будуць неабходны пры тлумачэнні новага матэрыяла. Гэта стымулюе інтарэс, паляпшае ўспрыманне новай тэмы, новага матэрыялу, пры правільнай арганізацыі дазваляе наблізіць да сябе дзіця, садзейнічае больш простаму ўспрыманню ім выхаваўчага ўздзеяння.

Заключная экскурсія завяршае работу па тэме і асноўных раздзелах курса. Мэта - замацаваць і паглыбіць веды перапрацаванага матэрыяла, практычна зацвердзіць раней пачутае і тэарэтычна ўспрынятае.

Этапы падрыхтоўкі экскурсіі:

1. Папярэднее азнаямленне са зместам экскурсіі.

2. Пастаноўка мэты і задач экскурсіі і тлумачэнне іх навучэнцам.

3. Выбар форм назірання (запісы, замалёўкі, фотарэпартаж, відэахроніка і інш.)

4. Размеркаванне абавязкаў паміж вучнямі па назіранню.

5. Выбар неабходнага абсталявання.

Пад час экскурсіі неабходна арганізаваць работу ўсіх вучняў. Сачыць за парадкам і дысцыплінай, а таксама за асабістай бяспекай выхаванцаў пад час экскурсіі і пасля яе.

Важнейшы этап экскурсіі - гэта апрацоўка атрыманага матэрыяла:

a) Гутарка з аўдыторыяй з аналізам самага істотнага з убачанага і пачутага на экскурсіі.

b) Паўтарэнне асноўных, самых яскравых ці незвычайных момантаў экскурсіі.

c) Выяўленне ўражанняў навучэнцаў.

d) Збор замалёвак, фатаздымкаў, іх прагляд.

Пасля экскурсіі карысны творчыя заданні: сачыненні, даклады, дэманстрацыя калекцый і іншае.

Схема правядзення экскурсіі

1. Тэма экскурсіі.

2. Месца правядзення.

3. Час правядзення.

4. Экскурсійныя аб'екты.

5. Мэты правядзення экскурсіі (пазнаваўчыя, развіваючыя, выхаваўчыя).

6. Уступная частка экскурсіі: інструктаж, тэхніка і правілы бяспекі, аб'яўленне маршрута і ўмоў правядзення экскурсіі, інфармацыя па гісторыі месца знаходжання экскурсійных аб'ектаў.

7. Асноўная частка экскурсіі: наведванне экскурсійных аб'ектаў, інфармаванне пра гісторыю стварэння і развіцця, а таксама пра сучасны стан і ўмовы і спосабы выкарыстання аб'екта.

8. Заключная частка экскурсіі: праверка наяўнасці ўсіх экскурсантаў, абмеркаванне праведзенай экскурсіі, апрацоўка і выкарыстанне матэрыялаў экскурсіі ў далейшай працы.

9. Спіс выкарыстанай літаратуры.

7. Арганізацыя вучэбнай дзейнасці на ўроках культуры

У сучаснай школе выдзяляюцца асноўныя формы арганізацыі навучання:

­ Індывідуальныя

­ Групавыя

­ Франтальныя

Індывідуальная форма - кожны вучань атрымоўвае сваё заданне, незалежна ад іншых. Гэта форма забяспечвае актыўную вучэбную дзейнасць кожнага вучня і дазваляе яму працаваць у сваім тэмпе. Індывідуальная праца садзейнічае не толькі свядомаму і трываламу засваенню ВУН, але і фарміраванню такіх якасцей асобы, як самастойнасць, арганізаванасць, настойлівасць у дасягненні мэтаў.

Для актывізацыі цікаўнасці да працэсу навучання выкарыстоўваюць наступныя прыёмы:

Ш Заданні па жаданню вучняў;

Ш Выкарыстанне факультатыўных заняткаў;

Ш Пазакласная выхаваўчая праца;

Ш Вучэбныя канферэнцыі;

Ш Індывідуальныя дамашнія заданні;

Ш Кансультацыі;

Ш Дадатковыя заняткі.

Групавая форма - класс часова дзеліцца на некалькі груп, якія не павінны быць пастаяннымі, колькасць чалавек у групе ад 2 да 6. Работа павінна быць арганізавана такім чынам, каб усе ўдзельнікі былі актыўнымі ў рашэнні кожнай вучэбнай задачы.

Франтальная форма - настаўнік ажыццяўляе работу адначасова з усім класам, уключае усіх вучняў у абмеркаванне навуковых праблем. Педагагічная эфектыўнасць залежыць ад уменняў настаўніка далучаць кожнага вучня да працы і ўважліва сачыць за ўзроўнем “уключэння” ўвагі і актыўнасці кожнага вучня да агульнай працы.

8. Методыка арганізацыі вучэбна-даследчай дзейнасці на ўроках АіСМК

Сучаснае жыццё ставіць чалавека ў надзвычайна зменлівыя ўмовы, патрабуе ад яго рашэння ўсё новых і новых задач. Эфектыўнае вырашэнне гэтых задач немагчыма без вызначанага вопыта дзейнасці па пошуку падыходаў да праблемы, праігрывання розных вырашэнняў сітуацыі, прагназіраванню вынікаў тых ці іншых дзеянняў, правядзенню аналізу вынікаў, пошукаў новых падыходаў. Адным са спосабаў дасягнення гэтых мэт можа з'яўляцца сістэматычная арганізацыя даследчай дзейнасці.

Вучэбнае даследаванне - дзейнасць, накіраваная на стварэнне якасна новых каштоўнасцей, важных для развіцця асобы, на аснове самастойнага набыцця вучнямі суб'ектыўна новых, неабходных для ніх ведаў.

Мэта даследчай дзейнасці - не толькі канчатковы вынік (веды), але і сам працэс, пад час якога развіваюцца даследчыя здольнасці вучняў за лік набыцця імі новых ведаў, уменняў і навыкаў, пашырэння далягляду, зменаў сваёй матывацыі і становішча ў маладзёжнай супольнасці.

Задачы вучэбна-даследчай дзейнасці:

· фарміраванне цікаўнасці да пазнаваўчай, творчай, эксперыментальна-даследчай дзейнасці;

· стварэнне ўмоў для сацыяльнага і прафесійнага самавызначэння школьнікаў;

· удасканаленне даследчых уменняў вучняў, засваенне алгарытму навуковага даследавання;

· развіццё творчых здольнасцей і асабістых якасцей вучняў;

· пашырэнне далягляду ў прадметных вобласцях;

· арыентацыя на далейшы працяг адукацыі ў вузе.

Асноўная функцыя вучэбна-даследчай дзейнасці: ініцыіраванне вучняў да пазнання свету, сябе, і сябе ў гэтым свеце.

Вучэбна-даследчая дзейнасць - творчы працэс сумеснай дзейнасці двух суб'ектаў (настаўніка і вучня) па пошуку невядомага, у ходзе якога адбываецца трансляцыя паміж імі культурных каштоўнасцей, вынікам якой з'яўляецца фарміраванне светапогляду.

Вучэбна-даследчая дзейнасць у вобласці культуралагічных дысцыплін - такая форма арганізацыі вучэбна-выхаваўчай работы, якая звязана з рашэннем вучнямі творчай, даследчай задачы з раней невядомым вынікам у розных сферах культуры; якая прадугледжвае наяўнасць асноўных этапаў, характэрных для навуковага даследавання, атрыманне аб'ектыўна ці суб'ектыўна новага выніка ці спосаба дзейнасці, што ўзбагачае сістэму ведаў вучняў; якая характарызуецца высокай ступенню самастойнасці.

Эфектыўным метадам даследчай дзейнасці з'яўляецца гісторыка-параўнальны метад, накіраваны на супастаўленне з'яў, якія адбываюцца ў розных прасторава-часовых арэалах: адначасова ў розных частках свету, розных краінах і розных рэгіёнах ці ў адным і тым жа месцы ў розны час, на ўстанаўленне падабенства і адрозненняў. Н-д, параўнаўчы аналіз культур: еўрапейскіх (хрысціянскіх) і ўсходніх (мусульманскай, будыскай) дазваляе ўстанавіць шмат агульнага ў сакральных адносінах да свету, маральна-этычных каштоўнасцей, ладу жыцця, а таксама выявіць адрозненні.

Фарміраванню ўменняў, неабходных для эфектыўнай даследчай дзейнасці вучняў садзейнічае правядзенне такіх форм, як лабараторныя заняткі.

Лабараторны занятак - форма вучэбнага занятка, на якім арганізуецца самастойнае вывучэнне школьнікамі новага матэрыяла ці вырашэнне пастаўленай праблемы настаўнікам перад вучнямі пры дапамозе падручніка ці першакрыніцы.

Мэты лабараторнага занятка з выкарыстаннем гісторыка-параўнальнага метада:

· фарміраваць яркае цэласнае ўяўленне пра культурныя факты і мастацкія з'явы, іх інтэрпрэтацыю аўтарамі дакументаў, садзейнічаць рэканструкцыі асабістага эмацыянальна афарбаванага вобраза, вучыць фармуліраваць і аргументаваць асабістыя ацэначныя суджэнні;

· развіваць і ўдасканальваць уменні аналізаваць матэрыял, раздзяляючы аб'ектыўныя гістарычныя факты і іх аўтарскую інтэрпрэтацыю; параўноўваць гістарычныя і культуралагічныя звесты, якія змяшчаюцца ў розных дакументах, падручніках; супастаўляць розныя тлумачэнні гістарычных і культурных фактаў; размяжоўваць працэс пазнання грамадскіх рэалій і працэс іх маральнай ацэнкі; фармуліраваць уласныя вынікі; аргуменціраваць свой пункт гледжання; разумець верагоднасць і матывы існавання іншых поглядаў і падыходаў да фактаў, якія вывучаюцца.

Задачы:

· адукацыйная: сістэматызацыя і пашырэнне, замацаванне і ўдасканаленне атрыманых ведаў;

· развіваючая: развіццё даследчых уменняў вучняў, навыкаў даследчай дзейнасці;

· выхаваўчая: фарміраванне цікаўнасці да айчыннай і сусветнай культуры, да мінулага сваёй краіны пры дапамозе яркіх прыкладаў, цікавага дадатковага і нагляднага матэрыяла; выхаванне пачуцця патрыятызма, грамадзянскасці, фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці, павагі да гістарычнай і культурнай спадчыны народаў свету.

9. Методыка правядзення педагагічнага аналізу і самааналізу ўрока

Педагагічны аналіз урока з'яўляецца выніковым у ацэньванні педагагічнай дзейнасці студэнта і ўяўляе сабой падрабязнае даследаванне яго складаючых элементаў на аснове патрабаванняў вучэбна-выхаваўчага працэсу.

Адрозніваюць прыватны і агульны аналіз урока. Пры прыватным аналізе ўрока вывучэнню і ацэньванню падвяргаецца адзін або некалькі бакоў методыкі ўрока (аналіз сродкаў, якія ўжываліся на ўроке, аналіз шчыльнасці ўрока і інш.). Пры агульным аналізе вывучаюцца ўсе бакі ўрока.

Уменне весці аналіз мае вялікае значэнне для будучага педагога, бо дазваляе бліжэй пазнаёміцца з практычнай працай настаўніка і крытычна паставіцца да выкарыстання досведу сваіх калег; пашырае, паглыбляе і ўдасканальвае прафесійныя веды і ўменні студэнтаў, атрыманыя пры навучанні; дапамагае ўдумліва асэнсаваць і ацаніць вучэбна-выхаваўчы працэс і ўносіць карэктывы ў сваю дзейнасць, спрыяе развіццю творчага педагагічнага мыслення.

Патрабаванні да аналізу ўрока:

1.) Аналіз урока павінен быць шматбаковым і досыць глыбокім (неабходна ацаніць якасць канспекта, арганізацыю ўрока, мэтазгоднасць сродкаў і метадаў навучання, рэалізацыю педагагічных прынцыпаў, выхаваўчую работу педагога і інш.).

2.) Суб'ектыўная ацэнка павінна быць абгрунтаванай і досыць аргументаванай. Аб'ектыўнасць ацэнкі можа забяспечвацца пэўнымі прыкладамі, цеснай сувяззю з вырашанымі на ўроке задачамі.

3.) Аналіз урока павінен утрымоўваць пэўныя практычныя рэкамендацыі па выпраўленню адзначаных недахопаў.

4.) Аналіз неабходна аформіць пісьмова, зразумела і акуратна. Для правядзення аналізу прапаноўваецца спецыяльная схема.

Схема аналізу ўрока.

1. Дата правядзення.

2. Клас.

3. Прозвішча, імя, імя па бацьку настаўніка.

4. Тэма ўрока, яе месца ў сістэме ўрокаў па дадзенай тэме раздзела.

5. Форма арганізацыі навучання (урок, семінар, лекцыя, практычны занятак, лабараторны занятак; канцэрт, конкурс, КВЗ, спектакль, фестываль, суд, цырымонія, маскарад, гульнёвая праграма, віктарына, спаборніцтва, турнір знаўцаў, аукцыён, алімпіяда, адкрыты мікрафон, пазнаваўчая эстафета, інтэлектуальнае і забаўляльнае шоў, падарожжа, забаўляльны калейдаскоп, выстава, вусны часопіс, акцыя, аперацыя, кірмаш, прэс-канферэнцыя, экскурсія).

6. Тып урока (урок авалодвання новымі ведамі; урок замацавання ведаў, фарміравання ўменняў і навыкаў; паўтаральна-абагульняючы ўрок; урок кантролю і праверкі ведаў, уменняў, навыкаў; камбініраваны ўрок).

7. Педагагічныя мэты і задачы ўрока (запісваюцца ў такім выглядзе, у якім яны былі сфармуляваны настаўнікам на ўроке)

8. Выкарыстанае абсталяванне.

9. Характарыстыка кожнага этапа ўрока (пастаўленыя мэты і іх дасягненне, метады і прыёмы работы).

10. Характарыстыка арганізацыі вучэбнай дзейнасці вучняў: стварэнне рабочай атмасферы, разнастайнасць форм работы і відаў дзейнасці, арганізацыя самастойнай працы, індывідуальны падыход да вучняў, размеркаванне вучэбнага часу, актывізацыя пазнаваўчай дзейнасці навучэнцаў, улік настаўнікам узроўня актуальнага развіцця вучняў і зоны бліжэйшага іх развіцця, падыходы да павышэння ў вучняў станоўчай матывацыі навучання.

11. Характарыстыка якасных паказчыкаў урока

a. паказчык паспяховасці:

· правільныя і няправільныя адказы вучняў;

· ацэньванне адказаў настаўнікам;

б. паказчык цікаўнасці:

v колькасць пытанняў, якія былі зададзены настаўніку;

v характар адказаў настаўніка;

v дысцыпліна на ўроке;

в. паказчык самастойнасці:

§ колькасць вучняў, якія прымалі ўдзел у абмеркаванні пытанняў;

§ колькасць вучняў, якія дапаўнялі адказы іншых;

§ праблемныя пытанні;

г. паказчык негатыўнасці:

ѕ колькасць вучняў, якія парушалі дысцыпліну;

ѕ колькасць заўваг, якія не выконваліся вучнямі;

д. інфарматыўнасць урока і ступень складанасці вучэбнага матэрыялу;

е. канкрэтная накіраванасць;

ж. эмацыянальнасць і дынаміка ўрока;

з. праблемнасць.

12. Аналіз кампазіцыйнай пабудовы ўрока.

13. Характарыстыка дыдактычных мэт урока, супастаўленне іх з дасягнутым вынікам і якасцю ведаў, атрыманых вучнямі. Абгрунтаванне выбару метадаў і прыёмаў, выкарыстаных для дасягнення мэтаў урока.

14. Характарыстыка стылю зносін настаўніка з вучнямі, прафесійная, педагагічная, псіхалагічная падрыхтаванасць настаўніка.

15. Найбольш удалыя і няўдалыя моманты ўрока, недахопы і спосабы іх выкаранення.

Падрыхтоўка да ўрока прадугледжвае вялікую папярэднюю працу, звязаную з распрацоўкай і напісаннем канспекта ўрока. Вельмі важна падабраць задачы пэўнага ўрока, абраць найболей эфектыўныя сродкі і метады для рашэння пастаўленых задач. Падчас педагагічнага назірання неабходна выканаць шэраг дзеянняў.

1. Праверыць наяўнасць плана-канспекта, яго адпаведнасць працоўнаму плану, правільнае афармленне і знешні выгляд, пісьменнасць і акуратнасць.

2. Ацаніць задачы ўрока, іх рознабаковасць і адпаведнасць праграмным патрабаванням (забеспячэнне ўсебаковага і гарманічнага развіцця), канкрэтнасць, адпаведнасць узроўню вучняў.

3. Ацаніць змест канспекта ў падборы сродкаў і метадаў навучання, іх шматстатнасць і адпаведнасць прызначэнню кожнага этапу ўрока, а таксама мэтам і задачам урока і стадыі навучання, улік псіхафізіялагічных, педагагічных заканамернасцяў навучання, узроўня развіцця і падрыхтаванасці вучняў.

4. Ацаніць змястоўнасць і арганізацыйную выразнасць урока.

Арганізацыя ўрока прадугледжвае аналіз непасрэднай падрыхтоўкі да занятку, звязанай з матэрыяльна-тэхнічным забеспячэннем заняткаў, арганізацыі настаўнікам навучэнцаў. Пры гэтым неабходна звярнуць увагу на наступныя моманты:

­ падрыхтаванасць класнага памяшкання, тэхнічнага абсталявання, нагляднасці;

­ знешні выгляд настаўніка і навучэнцаў;

­ рацыянальнасць размеркавання часу на ўроке па яго этапам, мэтазгоднасць выкарыстання пляцоўкі класа;

­ мэтазгоднасць выкарыстаных метадаў арганізацыі працы на кожным этапе ўрока (франтальны, групавы, індывідуальны, струменевы), іх адпаведнасць зместу і задачам урока, узросту навучэнцаў, шчыльнасць урока, выхаваўчая вартасць і інш.;

­ рацыянальнасць выкарыстання метадаў навучання, ацэнка якасці ўжывання метадаў і прыёмаў;

­ кантроль і ацэнка педагогам працы вучняў;

­ характарыстыка сродкаў, выкарыстаных на ўроке;

­ аналіз агульнай культуры мовы педагога (пісьменнасць мовы, яе багацце, выразнасць, эмацыянальнасць і г.д.);

­ уменне карыстацца нагляднымі метадамі, выкарыстанне метадычных прыёмаў, якія ўзмацняюць дзеянне дэманстрацыі, якасць і выразнасць метаду;

­ ацэнка зместу выхаваўчай работы педагога (фарміраванне актыўнай жыццёвай пазіцыі вучняў, імкненні да самаўдасканалення, уменне ацаніць дзеянні навучэнцаў, фарміраванне навыкаў культурных паводзін, пачуцця сяброўства і таварыства, падахвочванне навучэнцаў да самастойных дзеянняў, стварэнне на ўроке праблемных і пошукавых сітуацый, удзел школьнікаў у назіранні, выпраўленні памылак, арганізацыя ўзаеманавучання, уменне педагога валодаць класам, фарміраваць свядомае стаўленне, забяспечваць зацікаўленасць навучэнцаў).

5.Высновы і прапановы.

А). Адукацыйная вартасць урока.

Б). Выхаваўчая вартасць урока.

В). Станоўчыя бакі дзейнасці выкладчыка.

Г). Асноўныя недахопы ўрока і пэўныя практычныя рэкамендацыі па ўдасканаленню педагагічнага майстэрства.

Самааналіз урока. Асноўныя патрабаванні да самааналізу: месца ўрока ў сістэме ўрокаў па тэме, якая вывучаецца, абгрунтаванне адукацыйнай і выхаваўчай мэт урока і выкананне вызначанага плану ўрока, характарыстыка класа і матывацыя адбору вучэбнага матэрыялу для дадзенага ўрока, псіхалагічная і педагагічная ацэнка сістэмы вучэбных заданняў і практыкаванняў, якія выканалі навучэнцы на ўроке, ацэнка развіцця самастойнага мыслення навучэнцаў. Матывацыя выбару метадаў урока, ацэнка адпаведнасці дадзеных метадаў мэтам і зместу ўрока, выкананню пастаўленых адукацыйных і выхаваўчых задач, задаволенасць або незадаволенасць настаўніка ўрокам (яго асобнымі часткамі); меры, якія вызначыў настаўнік па ўхіленні адзначаных недахопаў, ацэнка і абгрунтаванне дасягнутых на ўроке вынікаў. Самаацэнка як адна з умоў творчай працы настаўніка.

10. Формы аналізу і самааналізу урока

1 - кароткі (ацэначны) аналіз - гэта агульная ацэнка вучэбна-выхаваўчай функцыі ўрока, якая характарызуе вырашэнне адукацыйнай, выхаваўчай і развіваючай задач і дае ацэнку іх рэалізацыі;

2 - структурны (паэтапны) аналіз - гэта выяўленне і ацэнка дамінуючых структур (элементаў) урока, іх мэтазгоднасць, якая забяспечвае развіццё пазнавальных здольнасцяў навучэнцаў;

3 - сістэмны аналіз - гэта разгляд урока як адзінай сістэмы з пункту гледжання рашэння галоўнай дыдактычнай задачы і адначасовага рашэння развіваючых задач урока, забеспячэнне фарміравання ведаў, уменняў і навыкаў навучэнцаў, засваення імі спосабаў вучэння;

4 - поўны - гэта сістэма аспектных аналізаў, якія ўключаюць ацэнку рэалізацыі задач урока, змест і віды вучэбнай дзейнасці навучэнцаў па такіх характарыстыках, як узроўні засваення навучэнцамі ведаў і спосабаў разумовай дзейнасці, развіццё навучэнцаў, рэалізацыя дыдактычных прынцыпаў і выніковасці ўрока;

5 - структурна-часавы аналіз - гэта ацэнка выкарыстання часу ўрока на кожным яго этапе;

6 - аспектны аналіз - гэта разгляд, дэталёвае і ўсебаковае вывучэнне і ацэнка пад вызначаным пунктам гледжання якога-небудзь боку або асобнай мэты ўрока ва ўзаемасувязі з вынікамі дзейнасці навучэнцаў. Прыклады аспектаў урока:

· рэалізацыя настаўнікам трыадзінай задачы ўрока,

· выкарыстанне развіваючых метадаў на ўроке,

· вывучэнне спосабаў актывізацыі пазнавальнай дзейнасці навучэнцаў,

· шляхі развіцця пазнавальнай цікавасці,

· фарміраванне агульнанавучальных уменняў і навыкаў у школьнікаў,

· праверка і ацэнка ведаў, уменняў і навыкаў навучэнцаў,

· арганізацыя праблемнага навучання на ўроке і г.д.;

7 - псіхалагічны аналіз - гэта вывучэнне выканання псіхалагічных патрабаванняў да ўрока;

8 - дыдактычны аналіз - гэта аналіз асноўных дыдактычных катэгорый (рэалізацыя прынцыпаў дыдактыкі, адбор метадаў, прыёмаў і сродкаў навучання і выхавання школьнікаў, дыдактычная апрацоўка вучэбнага матэрыялу, педагагічнае кіраўніцтва самастойнай пазнавальнай дзейнасцю навучэнцаў і г.д.);

9 - камбінаваны аналіз - гэта ацэнка (адначасовая) асноўнай дыдактычнай мэты ўрока і структурных элементаў;

10 - комплексны аналіз - гэта адначасовы аналіз дыдактычных, псіхалагічных і іншых асноў урока (часцей за ўсё сістэмы ўрокаў).

11. Прафесійнае майстэрства настаўніка па культуралагічных дысцыплінах

Як і любы іншы настаўнік, настаўнік па культуралагічных дысцыплінах павінен быць спецыялістам у трох асноўных накірунках:

1. Педагогам;

2. Псіхолагам;

3. Арганізатарам.

Згодна гэтаму прафесійнае майстэрства настаўніка па культуралагічных дысцыплінах выяўляецца ў яго прафесійнай падрыхтаванасці па педагогіцы і прадметах культуралагічнага цыклу, у яго псіхалагічнай кампетэнтнасці і ва ўзроўні яго арганізатарскіх здольнасцяў.

Педагагічныя здольнасці настаўніка па культуралагічных дысцыплінах:

­ валоданне рознымі методыкамі і педагагічнымі тэхналогіямі;

­ уменне выкарыстоўваць разнастайныя формы арганізацыі навучання;

­ валоданне прыёмамі актывізацыі пазнаваўчай і творчай актыўнасці вучняў;

­ уменне вызначаць аптымальны змест урока ў адпаведнасці з патрабаваннямі праграмы і мэтамі ўрока, выбару найбольш рацыянальных метадаў, прыёмаў і сродкаў навучання;

­ магчымасці рэалізацыі ўсіх дыдактычных прынцыпаў;

­ валоданне прыёмамі і формамі работы, якія забяспечваюць актыўнасць і самастойнасць мыслення вучняў;

­ валоданне методыкай выкарыстання нагляднасці, сучасных тэхнічных сродкаў навучання і сродкаў медыаадукацыі.

Псіхалагічныя здольнасці настаўніка па культуралагічных дысцыплінах:

· уменне праектаваць развіццё і выхаванне вучняў у межах вывучэння прадметаў культуралагічнага цыклу;

· валоданне метадамі і сродкамі псіхалагічнага ўздзеяння;

· уменне кантраляваць асабістыя пачуцці і эмацыянальныя станы;

· уменне дыферэнцыраваць вучэбную і выхаваўчую працу ў адпаведнасці з узроставымі і індывідуальнымі асаблівасцямі вучняў;

· настойлівасць у дасягненні мэты;

· аптымістычны падыход да ўсіх вучняў;

· педагагічны такт;

· уменне стварыць станоўчую псіхалагічную атмасферу на ўроке;

· эмацыянальнасць, характар зносін (дэмакратычны, аўтарытарны, ліберальны).

Арганізатарскія здольнасці настаўніка па культуралагічных дысцыплінах:

Ш веданне санітарна-гігіенічных патрабаванняў да правядзення ўрокаў: тэмпературны рэжым, рэжым праветрывання, асвятленне, захаванне правільнай рабочай позы вучня, адпаведнасць мэблі ў класе росту школьнікаў, папярэджанне стамлення, чаргаванне відаў дзейнасці і розных форм працы і г.д.

Ш уменне захаваць аптымальны тэмп і рытм урока;

Ш уменне аптымальна размеркаваць час на кожны структурны элемент урока;

Ш мастацкі густ, манера паводзін, знешні выгляд.

12. Арганізацыя мастацка-педагагічных зносін на ўроках АіСМК

На уроке ажыццяўляюць зносіны тры ўдзельнікі, і такім чынам, зносіны маюць трохбаковы характар.

1) Настаўнік - мастацтва. Настаўнік, калі рыхтуецца да ўрока, сам перажывае творы мастацтва, адчувае на сабе іх уздзеянне. Такім чынам, настаўнік стварае і праводзіць занятак, які заснаваны на яго асабістай пазіцыі, яго пункце гледжання, яго думках і пачуццях.

2) Настаўнік - вучні. Настаўнік з'яўляецца пасрэднікам паміж мастацтвам і вучнямі. Ён перадае вучням свае адносіны да твора мастацтва, узбуджае ў іх жаданне самастойна звярнуцца да твора, вызначыць сваю пазіцыю ў зносінах. Пры правядзенні ўрока настаўнік павінен прымаць да ўвагі ўзроставыя, псіхалагічныя і іншыя асаблівасці вучняў, паводле гэтага вызначаць канкрэтныя формы, прыёмы ўрока, з павагай і разуменнем адносіцца да думак і меркаванняў вучняў.

3) Мастацтва - вучні. Вучні пазнаюць духоўны свет твора мастацтва ў працэсе яго ўспрымання, уступаюць у духоўны кантакт з яго героямі і з яго стваральнікам. Мастацтва аказвае ўздзеянне на вучняў, узбуджае іх пачуцці і думкі, выклікае роздум над жыццём. У вучняў фарміруецца патрэбнасць да самастойнай эстэтычнай дзейнасці - да выяўлення сваіх уражанняў ад мастацтва, да яго абароны і папулярызацыі, да асабістай мастацкай творчасці, да сцвярджэння прыгажосці ў жыцці і г.д.

Прынцыпы арганізацыі мастацка-педагагічных зносін на ўроках АіСМК:

· прызнанне роўнасці ўсіх партнёраў зносін і унікальнасці кожнага;

· арганізацыі дзеяння - “падзеі” (па тэрміналогіі М.М.Бахціна) зносін, здольнай стварыць і актывізаваць дыялагічныя адносіны паміж трыма партнёрамі зносін. Такой падзеі, якая б аб'яднала ўсіх, выклікала жаданне мець зносіны, усхвалявала кожнага і накіравала б вучняў да фарміравання і выказвання сваіх меркаванняў і думак;

· актывізацыі суперажывання на ўроке. Гэты прынцып пераклікаецца з дыдактычнымі патрабаваннямі развіцця эстэтычнай дзейнасці, паколькі перажыванне знаходзіцца ў самой прыродзе каштоўнаснага пазнання свету. На уроке мастацтва суперажыванне вучнямі мастацкаму твору, яго аўтару ці герою з'яўляюцца амаль заўсёды самым важным момантам;

· увасабленне сваіх пазіцый кожнага партнёра зносін.

13. Сродкі выразнасці ўрока мастацтва

У педагогіцы мастацтва існуе сістэма асобых метадычных сродкаў, якія забяспечваюць магчымасць уздзейнічаць на ўяўленні, эмоцыі і пачуцці вучняў, дапамагаюць арганізоўваць перажыванне вучняў на ўроке. Гэтыя метадычныя сродкі можна назваць сродкамі выразнасці ўрока мастацтва.

1) Метад мастацка-педагагічнай драматургіі, распрацаваны Ліяй Міхайлаўнай Прадцечанскай. Гэты метад аб'ядноўвае ў сабе законы развіцця дзеяння ў дынамічных відах мастацтва, перш за ўсё ў драматургіі, і законы пабудовы школьнага ўрока. Метад дапамагае кампазіцыйна пабудаваць урок мастацтва як адзінае мастацка-педагагічнае цэлае. Выдзяляюцца некалькі этапаў, якія вызначаюць адзіную лінію ўрока: нараджэнне (экспазіцыя, завязка, стварэнне праблемнай сітуацыі), развіццё (распрацоўка праблемы), вяршына (кульмінацыя), зпад (развязка). Аднак развязкай дзеянне ўрока не завяршаецца, паколькі ўрок павінен застацца ў думках вучняў, працягнуцца ў іх разважаннях і ўчынках - гэты важны этап урока называецца “паслядзеяннем”.

Выкарыстанне дадзенага метада дае магчымасць аб'яднаць падзеі ўрока з перажываннямі вучняў, стварыць спрыяльныя ўмовы для ўзнікнення зносін паміж трыма партнёрамі ўрока мастацтва, а таксама цэласнасць уражанняў вучняў ад мастацкай з'явы, якой прысвечаны ўрок: у свядомасці ствараецца і захоўваецца яе вобраз, які крануў пачуцці і эмоцыі і мае асабісты сэнс.

2) Творчыя заданні - могуць прысутнічаць на любым этапе ўрока. На ўроках мастацкай культуры заданні на “калі б” маюць мэту стварэння сітуацыі ўяўляемага пагружэння ў пэўныя прапанаваныя абставіны: жыцця аўтара ці героя твора, рэальнай сустрэчы з творам мастацтва ў музеі, тэатры, канцэртнай зале і г.д. Яны заклікаюць вучняў да працы ўяўлення, веры ў прапанаваныя абставіны, што садзейнічае развіццю эмацыянальнай і пачуццёвай сферы. Важнае значэнне мастацкага суперажывання заключаецца ў здольнасці выконваць ролю аўтара, героя твора, перажываць іх пачуцці.

3) Прыёмы арганізацыі “выказвання” мастацтва.

Зносіны на ўроку патрабуюць абавязковага ўдзелу кожнага ў сумесным дыялоге, што выяўляецца ў выказваннях кожнага. “Выказваннем” настаўніка з'яўляецца пабудова ўрока і яго тэкст. Настаўнік павінен быць здольным да натхнённага апавядання, вобразнага выказвання, павінен умець выкарыстоўваць ў сваёй мове выяўленча-выразныя сродкі мастацтва слова, валодаць асновамі акцёрскага майстэрства, якія прызваныя надаць яго мове інтанацыйную выразнасць, а яго паводзінам - артыстызм.

Пры арганізацыі ўспрымання вучнямі твораў мастацтва настаўнік дае слова мастацтву.

14. Арганізацыя ўспрымання вучнямі твораў мастацтва

Знешнія ўмовы ўспрымання:

· выбар мастацкіх твораў;

· якасць аўдыовізуальных сродкаў;

· стварэнне ў класе абставін, падобных да абставінаў канцэртнай залы ці тэатру.

Пры гэтым важнае значэнне мае разуменне вучнямі, што сапраўдныя зносіны з творам (арыгіналам) адбудуцца потым адзін на адзін з кнігай, у канцэртнай зале, музее, тэатры.

Арганізацыя працэса ўспрымання вучнямі твораў мастацтва ажыццяўляецца згодна з яго этапамі:

1. Падрыхтоўка да ўспрымання - уяўляе сабой стварэнне ўмоў для ўнутранай падрыхтаванасці вучняў да зносін з мастацтвам - устаноўкі на ўспрыманне. Вучні павінны мець жаданне (унутраную матывацыю) да зносін з дадзеным творам.

2. Непасрэднае ўспрыманне - пры гэтым вялікае значэнне мае першае ўражанне, атрыманае ад мастацкага твора, што можа вызначыць далейшы ход успрымання. Уключае:

а) пастаноўку задачы ўспрымання - заданне, праблемнае пытанне;

б) стварэнне ўмоў для ўважлівага ўспрымання - пры гэтым прыкладам для вучняў павінен стаць настаўнік;

в) аптымальны разлік часу на ўспрыманне - з улікам узроставых і асабістых якасцей вучняў.

3. Асмысленне ўспрымання - удакладненне першых уражанняў, карэкціроўка, пранікненне ў сутнасць мастацкага твора. Сродкам арганізацыі дзейнасці вучняў на гэтым этапе з'яўляецца мастацка-педагагічны аналіз.

Прынцыпы мастацка-педагагічнага аналізу вызначаюцца ў залежнасці ад законаў мастацкага ўспрымання.

1) Мастацка-педагагічны аналіз не павінен парушаць цэласнасць успрымання. Разгледжанне асобных частак, фрагментаў, дэталяў твора ажыццяўляецца ў цеснай сувязі з цэласным аналізам твора. Гэта павінна быць як мелодыя і пастаяннае аркестровае суправаджэнне, дзе кожны элемент твору “гучыць у суаднясенні з цэлым”.

2) Мастацка-педагагічны аналіз накіраваны на развіццё пазнаваўчых працэсаў і інтэлектуальных здольнасцяў вучняў:

­ ён прыцягвае да працы ўвесь псіхічны апарат вучняў: эмоцыі, пачуцці, уяўленне - дзеля таго, каб дапамагчы ім убачыць нябачнае і пачуць тое, чаго не чуваць;

­ садзейнічае фарміраванню свядомасці ўспрымання твора мастацтва, стымулюе асабістыя адносіны вучняў да таго, што ўбачылі, пачулі, прачыталі і г.д.

­ садзейнічае ўзнікненню ў вучняў узаемасувязей паміж мастацкім творам і ўжо вядомымі фактамі, уяўленнямі, пачуццямі, жыццём вучняў.

3) Мастацка-педагагічны аналіз абапіраецца на форму твора, якая разглядаецца не як набор тэхнічных сродкаў, а як форма, якая выяўляе мастацкі змест. Убачыць за формай змест - асноўная мэта аналізу, ажыццяўленню якой садзейнічае:

v аптымальны ход аналізу, які залежыць ад кампазіцыі ці сюжэта мастацкага твора;

v разгледжанне асобных фрагментаў твору ў розных супастаўленнях адзін з адным;

v абкружэнне твору падзеямі і фактамі, якія звязваюць яго з жыццём і напаўняюць асацыятыўнасцю - узгадванне пра гістарычныя падзеі, факты з жыцця аўтара ці яго сучаснікаў, параўнанне з іншымі мастацкімі творамі і г.д.

15. Схемы аналізу твораў мастацтва

Схема аналізу твора выяўленчага мастацтва.

1. Назва твора.

2. Аўтар, краіна, перыяд стварэння, гістарычная эпоха.

3. Мастацкі стыль, накірунак.

4. Від мастацтва (жывапіс (манументальны, станкавы, тэатральна-дэкарацыйны, мініяцюра, ікона, дэкаратыўны роспіс), графіка (станкавая (малюнак, эстамп, лубок), кніжная (мініяцюра, ілюстрацыя, віньеткі, застаўкі, буквіцы, тытул, авантытул, вокладка), часопісная і газетная, прамысловая (стварэнне таварных ярлыкоў, фірмовых знакаў і г.д.), экслібрыс, плакат), скульптура (станкавая, манументальная, манументальна-дэкаратыўная, мелкая пластыка), дэкаратыўна-прыкладное мастацтва (бацік (ручны роспіс па шоўку), габелен, мастацкая разьба (па камню, па косці, па дрэву), кераміка, вышыўка, вязанне, макрамэ, ювелірнае мастацтва, мастацкая апрацоўка скуры, мастацкая коўка, піраграфія (выжыганне па дрэву, скуры, тканіне), дызайн (інтэр'ера, вопрадкі, кнігі, ландшафны дызайн, прадметны, выставачны дызайн, веб-дызайн)).

...